PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

nen nakletmi ştir. Md ıner'in sahifeyi Ilem ınam'dan al ışı ile ilgili olarak gelen
rivayete göre, Mdmer Hem ınam'a mülaki oldu ğu zaman, Hem ın.am ihtiyarlamış,
göz kapaklar ı gözleri üzerine dü şmüştü; sahifeyi Mdme r'e okuyor,
yorulduğu zaman da Mdmer ona okuyordu 248. Hemmam'ın sahifesi Mdmerden
de (Abdurrazzak İbn Hemmam tarafından rivayet edilmi ştir. Buhari
şarihı (AbdurrazzaV ın Mdmer'den onbin hadis dinledi ğini kaydeder 249.
El-Buhari ve Muslim de salüfeden baz ı hadisleri, muhtelif bâblarda cAbdurrazzak
yolu ile nakletmi şlerdir 250. Yazılı hadis nüshalar ın ı kitab ında nakletmesi
bak ımından daima ön planda bulunan Ahmed İbn Hanbel ise, mezkür
sahifenin tamam ını bir tek isnâd alt ında zikretmi ştir 251 . Sahifenin yazma
nüshas ında bulunan hadislerle, Ahmed İbn Hanbel tarafından rivayet edilen
Hemma ın' ın hadisleri, aras ında mukayese yapan Profesör Muhammed
Hamidullah, belli ba şlı şu farklar ı tesbit etmi ştir:
1. Hem ınam'm yazma niishas ıyle Ahmed İbn Hanbel'in Musned'inde
basit bir takdim ve tehirden ibaret olan ve fakat sözleri de ği şmeden kalan 13,
93, 126 ve 138 No.lu hadisler müstesna, di ğerlerinde muhteva bak ımından aynı
sıra vard ır; istisna te şkil edenler müstensihe atfolunabilir.
2. Ahmed İbn Hanbel'in Musnedinde be ş kelimelik kısa bir hadis vard
ır ki, Hemma ın' ın yazmas ında eksiktir. Buna mukabil He ınmam' ın yazmas
ında 5 No.lu hadis, İbn Hanbel'in Musnedine almmanu şt ır. Bütün bilgimiz,
müteaddit bask ı hatalar ı bulunan Musnedin ilk edisyonuna dayanmaktad ır.
3. Hemmam'a ait yazma nüsham ız, 29 ve 40 No.lu hadislerde, "Hazreti
Peygamber, harbin hile (hud'a) oldu ğunu söyledi" ibaresini tekrarlar. İbn
Hanbel'in Musnedinde ise ayn ı ibare sadece bir defa, o da 40 No.lu hadiste
zikredilmi ş, 29 No.lu hadiste tekrarlanmam ışt ır.
4. Hadisin asıl man:asma, her hangi bir surette tesir etmiyecek olan baz ı
ehem ıniyetsiz teferrüatta tek tük okuma farklar ı görülür; mesela baz ısında
"Allah" ismini "yüce olan O'dur", di ğer baz ılarında da "kuvvet , ve kudret
sahibi O'dur" gibi hürmet ve tazim ifade eden sözler takip eder. Ayn ı şekilde,
baz ılarında "Peygamber" kelimesi kullan ıldığı halde, diğer baz ısında "Rasülu'llah"
veya künyesi "Ebul-Kas ım" kullan ılmışt ır. Bunlar ın hepsi de deği
ştirilebilir, fakat manada her hangi bir de ğişiklik olmaz.
248 Ez-Zehebt, Dirthu'l-İslam, V. 309; İbn Bacer, TehzR ı, XI. 67.
249 Bkz. cUmdetu'l-Wari, I. 81.
250 El-BulArl ve Muslim taraf ından rivayet edilen hadislerin bir kar şıla
Ilem ınttm !bn Munebbih'in Sah ıfesi, s. 55-59.
251 Musned, II. 312-319.
ması için bkz.
61