PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Hazreti Peygamberden rivayet etmi ş olmaktad ır ki, onun Hazreti Peygamberle
sohbeti bulunmad ığına göre, isnâdda yine bir ink ıta vad ır; ancak bu
inkıta sahabi tarafında olduğu için isnâd murseldirm. Şu var ki, yukar ıda da
i şaret etti ğimiz gibi, Muhammed İbn cAbdillah, hadisle me şgul olduğu bilinen
bir kimse değildir. Bu bakımdan ceddin ona atfedilmesi ihtimali zay ıft ır.
Üzerinde durulmas ı gereken di ğer mühim bir nokta, Şdayb' ın, ceddi 'Abdullah'a
mülâki olup olmad ığı meselesidir. El-Bulyari Ttırih'inde bir habere dayanarak
Şdayb' ın `Abdullah' ı i şittiğini söylemi ştir"°. Keza Yahya İbn Mdin
de bu görü şü ileri sürmü ş, ancak baz ılar ın ın, onun sahifeden rivayet etti ğini
söylediklerine dikkati çekmi ştir' 62 .
Bir ravinin rivayet etti ği hadisleri şeyhinden i şitip işitmediğinin ara ş-
t ırılmas ı, hadis tarihinde, ehemmiyetli bir konu olarak kar şımıza çıkar. Şeyhini
i şitmeyen, fakat sahifesinden veya kitab ından rivayet eden ravi, asl ında
güvenilir bir kimse olsa bile, hadisçilerin tenkidine u ğrar ve kitaptan rivayet
ettiği hadisler, çok defa reddedilirm. Bunun en güzel misali 'Anar İbn Şdaybt
ır. Hiç bir hadisçinin cerhine maruz kalmam ış olmas ına rağmen, babası vas
ıtas ıyle ceddi 'Abdullah İbn cArar'den rivayet etti ği hadiseler, `Abdullah' ın
kendisine intikal eden sahifeden al ındığı gerekçesiyle itiraza u ğram ışlard ır.
Ez-Zehebi'nin isim zikretmeksizin baz ı ulemadan naklen belirtti ği gibi° 64,
(Abdullah İbn (Amr'in Hazreti Peygamberden yazd ığı bu sahifenin her şeyden
esah olmas ı gerekir. O halde güvenilir bir kimse olan (Anar İbn Şdayb'm
bu sahifeden rivayeti niçin kabüle sayan_ olmaz
Ebü Zur`a'ya göre bunun sebebi, onun, babas ı vas ıtas ıyle ceddinden rivayeti
ço ğaltmas ı, kolay hadisleri i şitip diğerlerini yan ında bulunan sahifeden
rivayet etmesidirl". Şdayb, Ebil Zur (a'ya göre de güvenilir - bir kimsedir.
Fakat ceddinden rivayeti ço ğaltmas ı, niçin itirazlara yol açm ışt ır
160 İsnadında sahabi râvisi dü şmü ş olan hadislere mursel denildiği gibi, isnad da ayn ı adı
alır.
161 Bkz. Et-Tdrilıtı'l-kebir, II. 2, 219.
162 İbn Hacer, Tehzib, VIII. 53.
163 Mesela Ebii R ılabe kitaplarını Eyyab es-Selytiyant'ye vasiyet etmi ştir (Ez-Zehebl,
tezkire, I. 88; el-Hatib, el-Kiftıye, s. 352). Bu yüzden Eyyüb'un bu ldtaplarda mevcut hadisleri
Eba Kılabe'den işitip i şitmediği ihtilaf konusu olmuş; el-Ilatib de ayn ı konuda şu görü şü ileri
sürmüştür: "Bir kimsenin kitaplar ını bir ba şka kimseye vasiyet etmesiyle, o kimsenin, asıl
kitap sahibinin ölümünden sonra onun kitaplarını satın almas ı arasında fark yoktur. Bu itibarla
böyle hadislerin rivayeti ancak victıde yolu ile caiz olur" (el-Kifiiye, s. 352). El-Hatilfin bu görüşü,
sema kaydım ihtiva etmeyen hadislerin şüphe ile karşılandıgına delâlet eder; çünkü victide
metodu, hadisçiler aras ında makbul olmayan bir tahammül yoludur.
164 Bkz. IV. 286.
165 Kit(tbu'l-Cerk ve't-tddil, III. 1, 239.
47