PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

de delâlet eden semi`tu, haddeşent ve ahbereni tabirleriyle rivayet edilmi ş hadisler,
kitapta birinci dereceyi i şgal ederler. Keza 'an ve Ictıle gibi ibarelerle
nakledilen hadisler dahi, râvilerin hadis ald ıkları şeyhlerine likalar ı el-Buhâri
tarafından tesbit edildikten sonra ayn ı derecede zikredilmi ştir. Fakat
likalar ı şüpheli olan veya müdellis olduklar ı bilinen kimselerden hadis nakletmek
zarureti has ıl olmuşsa -bu gibi hadislerin say ıları çok az olsa bilebunlar,
ancak mutâbi ve şâhid olarak nakledilmi ştir.
El-Buhâri, kitab ını çe şitli bâblara ayırmış ve her baba, o bâb içinde yer
alan hadislerin konular ına uygun düşen bir isim vermi ştir. Terceme ad ı verilen
ve "bâb unvan ı" manâsma gelen bu ba şlıklarda, bazan Kur'ân ı Kerimden
bir âyet zikredilmi ş, bazan da, el-Buhârrnin bâb konusu ile ilgili görü ş -
lerini aksettiren ifadeler yer alm ıştır. Fıkhi değeri olan bu ifadeler dolay ısiyledir
ki .fılshu'l-Bulıüri fi teriicimih (el-Buhârrnin fıkh ı tercemelerindedir)
denilıni ştir.
El-Buhârrnin tercemelerinde görülen bir hususiyeti de, tercemeleri takip
eden hadislerin, her bâbta de ğişik sayıda bulunmas ı ve hatta baz ı bâblarda
tek bir hadisin dahi zikredilmemesi, yahut yaln ız taliklara yer verilmi
ş olmas ıd ır. Baz ı bâblar ise unvans ız b ırakılmıştır.
El-Buhârrnin baz ı bâblarda hiç bir şey zikretmemesi çe şitli tefsirlere
yol açm ıştır. Baz ıları, onun bunu kasden yapt ığını ve bununla o bâbta şart
ına uygun hadis bulamad ığını belirtmek istedi ğini ileri sürmüşlerdir. Bu
sebepledir ki baz ı Sahib nüshalar ında, hiç hadisi zikredil ı:neyen bir bâbm,
bâbı zikredilmeyen hadise eklendi ği görülmü ştür. Bunun sebebini aç ıklayan
Ebu'l-Velid el-Bâci, Ebü İsh4 el-Mustemlrden şu haberi nakletmiştir: "El-
Buhârrnin kitab ını kendi aslından istinsah ettik; bu as ıl, Muhammed İbn
Yusuf el-Firabri'de bulunuyordu. O zaman gördük ki, kitapta tama ırdnamamış,
beyaz b ırak ılmış yerler, kendisinden sonra hiç bir şeyi tesbit edilmemi ş
tercerıder, tercemesi zikredilmemi ş hadisler vard ı. Biz bunların hepsini birle
ştirerek yazd ık" (El-Cezâ'irl, Tevciltu'n'naiar, s. 89). Ebu'l-Verld el-Bücr,
bu haberin do ğruluğuna, kitab ın muhtelif nüshalar ımn delâlet etti ğini söyliyerek
şöyle der: "Filb.akika Ebü. İsh4 el-Mustemirnin, Ebü Muhammed
es-Serahsrnin ve Ebü Zeyd el-Mervezi'nin rivayetleri, takdim ve tehir yönünden
birbirinden farkhd ır; halbuki bunlar ın hepsi de tek bir asıldan istinsah
etmi şlerdir. Bundan anla şılıyor ki, müstensihlerden her biri, bu gibi yerlerdeki
meseleleri kendi anlayışlarına göre uygun gördükleri yerlere izafe
etmi şler ve bu suretle aralar ında görülen takdim ve tehir farklar ı, veya aralar
ında hiç hadis bulunmayan muttas ıl terceme şekilleri ortaya ç ıkmıştır.
Bununla beraber, el-Ccimitu' ş-Şalti,Yte bu gibi yerlerin çok az oldu ğu da bir
gerçektir" (ayn ı yer).
256