PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

El-Buhari, fıkıh sahas ında ve sunen ve âsârdan hüküm istanbatmda
müctehid imamlardandi. Bu konuda, "ne olursa olsun, ihtiyaç has ıl olupta
Kitap ve Sunnette ash bulunmayacak bir şey bilmiyorum" derdi. Esasen
teceme (hah ba şdığı) lerinde bunu kolayca tesbit
etmek mümkindir.
El-Buhari, zuhd ve takva sahibi, dünya mahna k ıymet vermeyen, emir
ve sultanlar ın heves ve arzular ına cevap vermeyecek kadar ilim haysiyetine
düşkün bir kimse idi. Her halde bu üstün yarat ılışının bir neticesi olacakt ır
ki, hayat ının ileri devrelerinde, baz ı üzüntü verici hadislerle kar şılaşmış ve
bir hayli sarsılmıştır Rivayet olundu ğuna göre, el-BuharI Nisabür'a döndükten
sonra, onun şöhretini bilen halk, etraf ını sarm ış ve derslerini, yahut ilim
meclislerini devamlı olarak takip etme ğe ba şlamıştır. Halkın ona teveccühü,
Nisabiir'un ileri gelen imamlar ından Muhammed İbn Yahya ez-ZuhlPnin
unutulmasına ve dolayısiyle hased damarlar ının kabarmas ına yol açmıştır.
İşte bundan sonrad ır ki el-BuharPnin, Kur'ân lafz ımn mahluk olduğu görüşüne
sahip bulundu ğu iddias ı ortaya at ılır ve Muhammed İbn Yahya, halk ı
el-Buharrnin meclislerine devam etmekten meneder. Bu hadiseden sonra
Nisabar'da daha fazla kalamayaca ğını anlayan el-Buhari, do ğum yeri olan
Buhara'ya gelir. Buhara'da ise, oran ın valisi Emir tialid İbn Ahmed ez-
Zuhli, baz ı adamlar ıyle ona haber gönderir ve Ctımic, T ıTırilı ve diğer kitaplar ını
alıp saraya gelmesini, onlar ı kendisinden i şitmek istediğini bildirir. El-Buhari
ise valiye şu cevab ı gönderir: "Ben, ilmi halk ın kapısına götürüp zelil
etmem. E ğer senin bu ilimden bir şeye ihtiyacın varsa mescidimde, yahut
evimde haz ır bulun. Bu da ho şuna gitmezse, beni kürsüde ders vermekten
menedersin; çünkü sultan sensin. Ancak bu, k ıyamet günü Allah kat ında
benim için bir mazeret olur. Oysa ki ben, Hazreti Peygamberin "her kim bir
ilimden sorulur, o da ,,onu gizlerse, kıyamet günü ate şten bir gem vurulur"
b.adisi gere ğince ilmi gizleyemem". İşte bu hâdise, el-Buhari ile valinin aras ı-
nın açılmas ına sebep olur ve vali, baz ı adamlarının da yard ım ı ile, el-Butıari
hakkında NIsabiir'da ileri sürülen halku'l-Kur'anla ilgili ithamlar ı yeniden
ortaya atarak onun şehirden ç ıkarılmas ını emreder. El-Buharl, Semerkand' ın
bir kasabası olan Hartenk'e gelir ve orada oturan baz ı akrabalar ının yanına
iner. Fakat burada ancak bir ay kadar kal ır; 256 senesinin Ramazan bayramı
gecesi hastalanarak vefat eder.
El-BuharI, tedvin ve tasnifin alt ın çağı diyebilece ğimiz bir devri idrak
etmiş olmas ı dolay ısiyle, hadis ilimindeki geni ş bilgisinin, metin ve isnadlardaki
ılletlere, ricalin cerh ve tadil yönünden de ğişik hallerine derin vukufunun
ve nihayet sahih hadisi sakim olan ından ay ırmak hususunda gösterdi ği son
derece titiz davran ışının sayesinde, mükemmel bir hadis eseri tasnif etmeyi
253