PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

eden üç ki şinin, İbn Mes(fıd, Ebu'd-Derda) ve Ebu Zerr'in Medine d ışına ç ıkmalar
ına da izin vermemi ştir". Ebii Hurayra ise, daha sonralar ı, cOmer
devrini bahis konusu ederek "onun zaman ında bugünkü gibi hadis
rivayet etseydim, `Ömer, k ılıcıyle boynumu uçururdu" 6° demi ştir.
Hilafeti cOmer İbn ııi-Hattab'a tekaddüm eden Eb ıl Bekr e ş-S ıddik da,
Hazreti Peygamberle sohbetinin çoklu ğuna ve ondan pek çok hadis i şitmiş
olmasına ra ğmen az hadis rivayet edenlerdendi. Cennetle teb şir olunanlardan
Sacid İbn Zeyd'in ise iki veya üç hadisten fazla rivayeti bilinmemektedirm.
Bu konuda diğer baz ı sahabilerden gelen haberler de gözönünde bulundurularak,
hadis rivayetinin azalt ılmas ı hakkında ortaya ç ıkan görü şün Hazreti
Peygamberin rivayeti te şvik eden sözleriyle tenakuz te şkil etmedi ğini kabul
etmek gerekir. Asl ında bu görü ş, rivayeti azaltmak ve ona engel olmak manas
ında de ğil, hadisin de ğerine paralel alarak, fazla rivayet edilmesi halinde zuhur
edebilecek hata veya kusurlar ı önlemek manas ında de ğerlendirilmelidir;
bir ba şka ifade ile, henüz yaz ıyle de tesbit edilmemi ş olan ve hafizadan şifahi
olarak rivayet edilen hadisi korumak arzusunun bir neticesidir. Nitekim Zeyd
İbn Erkam'ın, hadis dinlemek için etrafına toplananlara "biz ihtiyarlard ık
ve unuttuk; Rasülu'llahtan hadis rivayet etmek güçtür" 62, İbn cAbbas' ın "biz,
önceleri ondan hadis rivayet ediyorduk; o zamanlar onun üzerine yalan söylenmiyordu.
Fakat, ne zaman ki halk ın durumu de ği şti, biz de ondan rivayeti
terkettik" 63 ve Mu(aviye'nin de D ımaşk minberinde halka hitap ederek "Rasalu'llahtan
hadis rivayetini azalt ın ız. Siz, hiç yeri olmayan hadisleri rivayet
ediyorsunuz. E ğer muhakkak rivayet etmek isterseniz, `Ömer ibm ıl-Hattab
zaman ında dola şan hadisleri rivayet ediniz; çünkü o, halk ın içerisinde Allahtan
en çok korkan kimse idi"" demeleri, hadisi korumak arzusunun e ıı
açık delilini te şkil eder. Sahabenin Hazreti Peygamberden i şitmi ş olduklar ı
"her kim bana yalan isnad ederse cehennemdeki yerine baz ırlansın" 65 hadisinin
dehşet verici manas ım anlamam ış, hadis rivayet etmekle ne derece büyük
bir mes'aliyet alt ına girdiklerini idrak etmemi ş olmalar ı mümkin de ğildir.
Biraz önce zikretti ğimiz hadis gibi, "bir kimsenin, bütün i şittiklerini rivayet
etmesi kizb için kafidir" 66 hadisi de, sahabeye hadis rivayetindeki mes'aliyet-
59 Ebu 115tim İbn Elıbb5n, adı geçen eseri, 10b; İbn (Adi, I. 2b; Ahmed İbn 11anbel,
Kittbu'l-( ılel, I. 62. Bazı rivayetlerde İbn Mescild, Elırı'd-Derda' ve Ebii Mes`fıd el-Ans5r1
isimleri verilmi ştir.
60 Ez-Zehebt, Tezkiretu'l-iftuffii.i, I. 7.
61 Tercemesi hakk ında bkz. İbn Hacer, el-Iştibe, III. 96-97; Ihud/-Esir, Usdu'l-giirbe
II. 306-307.
62 Elni. 115tim İbn Ijıbb5n, Kitdbu't-dırill ve'l-mecriildn, 11 alı .
63 Muslim, Şa13,14, I. 13.
64 İbn Adi, el-Kamil, I. 2.b
65 El-Buh5ri, Şalık, I. 35; Muslim, şaiıiiı , I. 10.
66 Muslim, Şalif4, I. 10.
24