PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Emiru'l-mu'minin eliyle katletti ği kâfir, mü şrik, dal' Ahmed İbn Na şr'ın<br />
ba şıd ır. Kur'ân ın mahlöklyeti ve te şbihin nefyi hakkında deliller getirilerek<br />
tövbe etmesi ve hakka dönmesi istenmi ş, fakat inad ı yüzünden buna yana ş-<br />
mam ıştır. Onun cehenneme girmesini ve elim alubetine kavu şmas ını kolayla<br />
şt ıran Allah'a hamdolsun. Emirul-mu'minin bu mesele hakk ında ona sorduğu<br />
halde, o te şbihi ikrar etmi ş ve küfür ile konu şmuştur. Bu sebeple onun<br />
kanını ve lânetlenmesini helal k ılmışt ır" 857.<br />
El-Vasik' ın, Ahmed İbn Nasr'ı öldürdükten sonra yapt ığı i şten nedamet<br />
duyduğu ve hattâ kendisini buna te şvik eden mutezile şeyhlerinden İbn Ebi<br />
Du'ad' ı azaladığı söylenir 858. Gerçek olan şudur ki, mutezile imandan ile yukar<br />
ıda adlar ı verilen baz ı Abbasi halifeleri taraf ından halku'l-Kur'an yüzünden<br />
hadisçilerin ba şına açılan mihnet, arzu ettikleri netice yönünden ba şarıya<br />
ulaşmamış ; Halife el-Vasik tuttu ğu yoldan nâdim olsa da olmasa da, kendisinden<br />
sonra yerine geçen el-Mutevekkil (232-247), hilâfetinin ikinci senesinden<br />
itibaren bu devri tamamen kapam ıştır. Önce, Kur'ân hakk ındaki cidal ve<br />
münaka şaları yasaklamış, sonra da lıalku'l-Kur'ân inanc ıııın izhannı kesinlikle<br />
menetmi ştir 859. Ayn ı zamanda, Mu ş(ab ez-Zubeyri, İshak İbn Ebi<br />
İbrahim İbn `Abdillah el-Herevi, (Abdullah İbn Ebi Şeybe ve karde şi (Osman<br />
İbn Ebi Şeybe gibi baz ı hadisçileri toplayarak onlara hediyeler da ğıtmış,<br />
cami ve mescidlerde yeniden hadis rivayet etmelerini emretmi ştir860. Bu<br />
bakımdan, el-Mutevekkil devri sunnetin bidcata kar şı kesin zafer kazand ığı<br />
bir devir olarak bilinir. Bundan sonra mutezilenin y ıldızı art ık sönme ğe ba ş -<br />
lamış, baz ı halife ve hükümdarları zoraki gayretleriyle zaman zaman parladığı<br />
görülmüş olsa bile, bu parlakl ık onu kısa bir zaman sonra tamamiyle<br />
yok olmaktan kurtaramam ışt ır.<br />
d. Genel değerlendirme<br />
İkinci asr ın ilk yar ı sı ortalar ında zuhur eden ve giderek geli ştikten sonra,<br />
üçüncü asr ın yine ilk yar ısında tamamiyle kuvvetten dü şen mutezile ile, onun<br />
eliyle ortaya ç ıkan Kelâm ilmi hakkında özet halinde verme ğe çalıştığımız<br />
bilgi, bize şu gerçe ği göstermi ştir ki, mezheb, kurulu ş gayesi itibariyle hadisi<br />
ve hadisçileri hedef olarak seçmemi ş olsa bile, müdafaa etme ğe çalıştığı prensipler<br />
yönünden, hadis ve hadisçilerle ters dü şmüş ; bunun neticesinde, iki<br />
taraf aras ında ithamlara varan sert tart ışmalar ç ıkmış, hatta mezhep men-<br />
857 E-Tabert, VII. 326-330; es-Subkt, Telbakdtu' ş-Ş fictyye, I. 215; el-Yagplbi II. 589;<br />
el-Kamil, VII. 15.<br />
858 El-Ba ğelcli, el-Fark, s. 104.<br />
859 Es-Subld, TabaWıtu'ş-şrıfictyye, I. 215.<br />
860 ilınu'l:Cevzi, Mendk ılm'1-1-mdm Akmed, s. 357.<br />
229