PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Halife el-Mdta şım' ın Ahmed İbn Hanbel'i serbest b ırakmas ında, içine
düştüğü büyük bir korkunun rol oynad ığına şüphe yoktur. Zira sarayda i ş-
kencenin devam etti ği sıralarda, Bağdâd halkının Ahmed İbn Hanbel'in s ıhhatinden
endi şeye düşerek saray etraf ında toplanmas ı ve büyük hâdiselerin
çıkmas ı ihtimali, Halifeyi korkutmu ş ; önce yaralar ını tedavi ettirerek bedence
s ıhhatte oldu ğunu halka gösterip isbatlamış, sonra da ailesine teslim
etmi ştir.
Halifenin içine dü ştüğü bu korku, halku'l-Kur'kı inanc ından imtina ına
ve hatta vâlilerine de bu i şten el çekmelezi için emir vermesine bile sebep olmuştur.
Bu bak ımdan, Ahmed İbn 11anbel'in serbest b ırakıldığı 219 senesinden
itibaren bu mesele bir müddet unutulmu ştur. Ne var ki yerine geçen
el-Vâs ık (227-232), mutezile imamlar ının te şvik ve telkinleriyle bu i şi yeniden
ba şlatmıştır. Musned adlı hadis eserlerinin ilk müelliflerinden say ılan
Nu'aym İbn klam.mâ'd, halku'l-Rur'ân ı ikrar etmedi ği için. Samarrâ'da hapsedilmiş,
228 senesinde hapiste iken vefat etmi ştir854. İmam e ş-WicVnin talebesi
Ebız Yachrıb el-Buveyti de ayn ı sebepten hapsedilmi ş ve 231 senesinde
vefat edinceye kadar hapis kalm ıştır 855 . E ş - ŞafiTnin ashab ından olan er-
RebI` İbn Suleymân, el-BuveyWyi bir hayvan üzerinde, ayak bile ğinden ve
boynumdan bir ucunda 40 r ıtlı (bir r ıtl 12 okkad ır) a ğırlığında tûba bulunan
bir zincire vurulmu ş olarak gördüğünü ve onun şöyle dediğini anlat ır: "Allah,
mahlakat ı kun. (ol) kelâm ı ile yaratmıştır. E ğer "kun" mahltik olursa, mahlûku
bir mahlük yaratmış demektir. Allah'a kasem ederim ki, ben bu demirlerin
alt ında ölece ğim; ta ki benden sonra gelenler, bu u ğurda demirler alt ında
ölenlerin de bulunduğunu bilsinler" 856.
Halife el-Vâsik tarafından öldürülen hadisçilerden birisi de Ahmed İbn
Nasr el-ljuzâci idi. Onun ad ı, halku'l-Kur'ân ın sebep olduğu mihnete son vermek
için Halife ile onun te şvikçisi baz ı mutezile şeyhlerine kar şı hazırlanmas
ı düşünülen bir tertibe de kar ışmıştı. Ancak bu tertip ba şarıya ula şmadan
Halife tarafından haber al ınmış ve Ahmed İbn Na şr yakalanarak halku'llur'ân
ı ikrara davet edilmi ştir. Ehl-i sunnet akidesine şiddetli ba ğlılığı ile
tanınan Ahmed, bu davete icabet etm.eyince, boynu bir ipe ba ğlanarak gerdirilmi
ş, sonra da bizzat Halifenin bir k ılıç darbesi ile ba şı gövdesinden ayrılmıştır.
Bu ba ş, önce Şarki Ba ğdâd'ta, sonra da Garbi Ba ğdâd'ta halka te ş-
hir edilmi ştir. Te şhir esnas ında ba şın bir kula ğına as ılmış olan ve el-Yas ık
tarafından yaz ılan bir k4ıtta şu ibareler bulunuyordu: "Bu bag, Allah' ın
854 Es-Zehebt, Tezkire, I. 418.
855 İbn tiallikan, VafeyCit, V. 62.
856 Ibnu'l-Cevzt, Meniikzbu'l- ıındm Ahmed, s. 398.
228