PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

U. Hadisçilerin itham edilmeleri
Mutezilenin, ba şta sahabe olmak üzere hadisle me şgul olan ve onu s ırf
dinin bir kayna ğı olduğu için nakleden hadisçileri, hiç bir kayda tabi olmadan
itham etmeleri, prensiplerine ve felsefe ile terbiye ettikleri ak ıllarına ayk ırı
düşen hadislerin yalan oldu ğunu iddia edebilemek için ba şvurulmu ş bir çare
olarak görülür. Nitekim bu husus, Ahmed Emin tarafından da tesbit edilmi ş
ve şöyle denilrai ştir: "Bu mezhebin mutezilenin akla tan ım ış olduğu tam
hakimiyetten ne şet eden bir yan ı da, prensiplerini vazedip onlara gerçek bir
imanla ba ğland ıktan sonra, bu prensiplere ayk ırı düşen âyetleri tevil, liadisleri
ise inkar etmeleri ve bunlar ı büyük bir cür'et ve sarahatla yapmalar
ıd ır. Bu sebeple onlar ın hadis kar şıs ındaki mevkileri, çok defa, onun s ıhhatinden
şüphe, bazan da inkar edenlerin mevkiidir. Çünkü onlar, ak ıl üzerinde
hadisin de ğil, hadis üzerinde akl ın hükmünü kabul ederler'"".
Mutezilenin hadisler kar şısındaki bu tutumunu, me şhur mutezile imamlarmdan
el-Cabli' ın, kendisi gibi bir mutezile imam,' olan en-Naiiam hakk ındaki
şu sözleri de teyid eder: "E ğer en-NaZiam' ın aklı, hadisle rivayet olunan
hakikati kabul etmezse, hadisi garip bir şiddetle inkâr eder. Mesela kedilerin
medhi, köpeklerin de zemmi hakk ında ve birincisini ikincisine tafdil eden
bir çok hadis nakledilmi ştir. Islam'da kedi sevilir; art ığı temizdir. Köpek ise
mekrûhtur; art ığı da ,pistir. Bununla beraber en-Naiiam, akl ına dayan ır;
hadisçilere hitap ederek şöyle der: Kediyi köpe ğe tercih edip Peygamberden
köpe ğin öldürülmesi, kedilerin ise bakılıp terbiye edilmesiyle ilgili hadisler
rivayet ettiniz. Bununla beraber kedinin bütün faydas ı fareleri yemesinden
ibaret. Halbuki o, sesi ve güzelli ği için beslediğiniz kuşlarmızı da yer. Evinizdeki
zararlar ından dolay ı affınıza mazhar olsa bile, kom şunuzun evindeki zararlar
ından dolayı onu affedemezsiniz. Bunlara ilaveten kedi, akrep, y ılan,
çe şitli pis böcek ve ha şaratla bir çok zehirli şeyleri yedi ği halde, siz kalk ıp
kedinin art ığı temiz, köpe ğinki ise pis diyorsunuz. Köpe ğin faydalar ı sayılamayacak
kadar çok oldu ğu halde, bununla yetinmeyip söylediklerinizi Peygamberinize
izafe ediyorsunuz 844.
El-Câkni' ın bu sözlerinden aç ıkça anla şılıyor ki, en-NaZiam' ın aklı, kedi
ile köpe ği sadece menfeat yönünden mukayese ettikten ve köpe ğin kediye nisbetle
daha çok faydal ı olduğu kanaatma vard ıktan sonra, Hazreti Peygamberden
nakledilen ve sahih olduklar ında şüphe bulunmayan kadislerin845 şeriat
843 ulta'l-İslam, III. 85.
844 Ayın eser, III. 116-117.
845 Mesela köpekelerin a ğız sokup yalayarak kirlettikleri kaplar ın yedi defa y ıkanmas ıyle
ilgili emirler için bkz. el-Bubart, Şahiti, I. 51; Muslim, .54/4, I. 234-235. Aynı hadisler dört Sunen
tarafından da nakledilmiştir. Köpeklerin öldürülmesi, sonra da av ve çoban köpeklerine müsade
edilmesi hakk ındaki hadisler için bkz. Şahiti, IV. 99; Muslim, Şahiti, III. 1200—
1204. Kedi art ığımn necis olmadığını ifade eden hadisler için bkz. Ebü Davhd, Sunen, I. 18;
Sunen, I. 153-155; en-Nesa'I, Sunen, I. 55; İbn MEıce, Sunen, I. 149-150.
222