PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Kelâmda şercın akıl ile teyidi ve akidenin Kitap ve Sunnette varid olan meselelerden
olmas ı şartt ır. Bu iki saman birisinin bulunmamas ı halinde, kelâm
asla kelâm olmaz" 84°. Bidat ehlinin kelânunda ise, Islam şeriat ına uymayan,
hattâ ona ayk ır ı düşen bir çok mesele akaid içerisinde mütalaa edilmi ş ve onların
akıl yolu ile iSbat ve müdafaas ı yap ılmağa çalışılmıştır. Bu ise, tabii
olarak, sunnete ba ğl ı müslümanlar aras ında tepki ile kar şılanm ıştır. Nitekim
yukarıda kelâmla ilgili sözlerini nakletti ğimiz el-Gazöli ve el-Ici"de bu hususu
açıkça müşahede etmek mümkindir. El-Gazali, "kelâm ilminin gayesi, ehl-i
sunnet akidesini, ehl-i bid (at ın te şvi şinden muhafaza etmektedir... Onlar,
şeytamn telkinleriyle hak olan akideyi te şvi ş etmek üzere iken, Allah mütekellimön
tâifesini vücöda getirip davalar ını sunnetin zaferi için ehl-i bidcat ın
telbistam ç ıkarıp atacak müretteb bir kelâm ile harekete geçirmi ştir" derken,
kelâm ın konusunun Kitap ve Sunnete dayanan akaid oldu ğuna i şaret etmi ş ;
ehl-i bidcat kelâm ım kelâmdan saymad ığım da, mütekellimön taifesinin sunnetin
zaferi için yarat ıldığını söylemekte aç ıklamışt ır. El-Id ise, Kela ın ilmini,
"delil irad ı ve şüphenin izalesiyle akaid-i diniyyenin isbat ıdır" sözü ile
tarif ederken, mezkör akaidin İslam dininden alınması gerekti ği görü şünde
tâbi olmu ş, fakat tarifine ekledi ği "has ım her ne kadar bizim nazarım
ızda hatalı da olsa, onu yine kelâm ulemas ından addederiz" sözü ile 842,
bidcat ehlinin kelâm ı görü şünde el-Gazöli'den ayr ılmıştır. Maamafih ehl-i
bicicat kelâm ı hakkında ortaya ç ıkan münaka şaların mahiyeti ne olursa olsun,
i şin gerçek olan yönü, yukarıda da i şaret etti ğimiz gibi, kelâm ın mutezeile
ile birlikte tarih sahnesine ç ıkmış olmas ıd ır.
Mutezilenin ehl-i sunnete muhalif kald ığı bir çok akaid meselesinden
bilhassa iki tanesi, usöl-i dinde çok büyük ehemmiyeti haizdir. Bunlardan
birincisi insanın fiilen (efcâlu'l-Sböd) ile ilgilidir. Mutezileye göre fiillerin gerçek
hâlikı (yarat ıcısı), Allah de ğil, insandır. Bu sebepledir ki insan, sevab ve
ıkaba müstahak olur. Mutezile, bu görü şü ile kaderi red, Hazreti Peygamberden
rivayet edilen kaderle ilgili hadisleri inkâr ve ba şta sahabe olmak üzere
bu hadislerin râvilerini yalanc ılıkla itham etmi ştir. Halbuki ehl-i sunnete göre
insanın füllerini Allah yarat ır. Bu yaratmada insan ın kesb ve ihtiyarının hiç
bir rolü yoktur. Her şey Allah' ın takdiri içerisinde cereyan eder. Hazreti Peygamberden
bu konuda rivayet edilen ve muteber kitaplarda yer alan hadisler
sahihtir; bu hadisleri geldi ği şekliyle kabul etmek lâz ımd ır
Mutezilenin ehl-i sunnete muhalif kald ığı ikinci konu, Allah Ta'âlân ın
s ıfatlar ı ile ilgilidir. Mutezileye göre Allah, sem ( (işitme), ba şar (görme), ilim,
hayat, kudret ve kelâm gibi zât ı ile kaim s ıfatlardan münezzehtir; çünkü bu
841 Ta şköprüzade, Mevzü