PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

III. BÖLÜM
TASNİFİN ALTIN ÇAĞI: KUTUB- İ SİTTE DEVRI
1. Tasnife hız veren âmiller
a. Kad ın ilmi nin doğu şu
(III. Hicri As ır)
Birinci hicri as ırda, müslümanlar aras ında ortaya ç ıkan siyasi ihtilâflarm
giderek itikada dönü ştüğü ve İslami inanç üzerinde, yahut hiç olmazsa,
ilk müslümanların akaidini te şkil eden bir tak ım meselelerde cidal ve münakaşalara
sebep oldu ğu, önceki bahislerimizde yeterince aç ıklanm ış ; bu cidal
ve münkaka şaların ise, zamanla, mürci'e, mutezile, kaderiyye, cebriyye
gibi çe şitli akaid mezheblerinin do ğmas ına yol açt ığı gösterilerek bunlar hakkında
lüzumlu bilgi verilmişti. İşte bu akaid mezheplerinin do ğuşuna sebep
olan cidal ve münaka şalar, aynı zamanda, "Kelâm" ad ı verilen yeni bir ilmin
de başlıca kayna ğı olmuştur. Filhakika daha sonraki devirlerde, baz ı müellifler
tarafından verilen "Kelâm" ile ilgili tarifler, bu görü şümüzü kesinlikle
teyid eder. Meselâ el-Fürübi (Ö. 339) ye göre "Kelâm sanat ı, şeriat koyucusunun
tasrih etti ği baz ı mandut amel ve itikadlar ın müdafaas ında ve onlara
muhalif çe şitli söylentilerin temizlenip at ılmas ında, insanın sâhip olduğu
kudrettir. Bu, amel ve ittikadlara göre ikiye ayr ılır. Ancak kelâm sanat ı, "fıkıh"tan
ayr ıdır; zira "fıkıh", şeriat koyucusunun aç ıkça ortaya koydu ğu
amel ve akideleri al ır; onlar ı asıl kabul eder ve sonra bu as ıllardan, gerekli
olan diğer amel ve itikadlar ı istinbat eder. Buna göre mutekellim (kelâmc ı),
"fakih"in istinbattan önce as ıl olarak kullandığı delillerin müdafiidir" 837.
El-nraliPrıin bu tarifinden aç ıkça anla şılıyor ki, "Kelâm" ın aslı, ister
Allah Ta'ala olsun, ister O'nun Rasülü olsun, Şâric ( şeriat koyucusu) taraf ından
vazolunan dini as ıllarm müdafaas ından ibarettir.
El-GazülI (Ö. 505) de, kelâm hakk ında şu görüşü ileri sürmüştür: "Ehl-i
sunnet akidesini, ehl-i bid