PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ayr ı ayr ı faaliyetlerden ibarettir. Bu itibarla tedvin ile tasnifi birbirinden ay ırmak
ve her ikisinin ba şlangıç tarihlerini birbiriyle kar ıştırmamak löz ımdır.
Bununla beraber, meselâ musteşrık I. Goldziher, ikisi aras ındaki farkı idrak
edememi ş ve her ikisinin ba şlangıcı hakkında verilen ayr ı ayrı tarihler arasında
bir tenakuz bulundu ğunu iddia ederek tedvinin ba şlangıç tarihini çok
daha sonralara götürme ğe çahşmıştır784. Goldziher'in tarihi gerçeklere ayk ırı
düşen bu iddias ını bahis konusu eden Fuat Sezgin şöyle der: "Hadislerin Şubife
adlı bir tak ım yazılı vesikalara dayand ığını göstermek hususunda selefi
Sprenger'in mesaisini devam ettiren Goldziher, aksine islâmi kaynaklar tarafından
gösterilen ilk tedvin ça ğını takriben bir as ır kadar geç ba şlatmak ve
bu devri Zuhri'den ilk musned hadis kitaplar ının meydana geldiği üçüncü asır
başlarına kadar indirmek istiyor. Bu tedvin i şinin başlangıcına, kitab ında
ay ırmış olduğu kısım ehemmiyetli bir yer i şgal eder (Muh. Stud. 208-211).
Hadislerin tedvin devrini de ğiştirmek veya bir as ır kadar tekir etmek için,
takip etti ği yol oldukça çetrefildir ve tezadlar ı bizzat kitab ında mevcuttur.
Nedense bir defa tasavvur etmi ş olduğu neticeye varmak için baz ı garib izahları
vardır. Bunun münaka şasına girişmeden evvel kaydedeilim ki, Goldziher'in
tezad olarak tasavvur etti ği ve dolayıslyle ortadan kald ırmağa çah ş-
tığı iki ayr ı menşe vard ır. Bunlardan biri hadislerin tedvini, di ğeri ise, hadislerin
tasnifidir. Islami kaynaklar ın bu ikisi için ileri sürmü ş olduklar ı tarif
bâriz şekilde birbirinden ayr ıdır. Birincisi için evvelu men devvene'14adis,
ikincisi için evvelu men sannefe'l-kutub tabirini kullan ırlar. Birincisiyle hadislerin
kitaplarda toplanmas ını, ikincisiyle mudevven hadislerin ırmayyen bâblara
göre tasnifini kasdederler. İşte kaynaklar ın bu iki mebde için mevzu bahsetti
ği tarih ayrıdır ve şüphesiz ki tedvin tasniften evveldir. Nas ılsa Goldziher
bu farka dikkat etmemi ş, yani tedvin ıle tasnif devrini birbirinden arrmamış
ve dolars ıyle islami kaynakların bu ikisi için farkl ı olarak gösterdi ği
iki tarih aras ında bir tezad ın mevcut olduğunu farzetmiş, birini ortadan kald
ırmağa çalışarak, tedvine ait haberleri ve kaynaklar ını zayıf addederek bu
neticeye ula şmışt ır..." 785 .
4. İlk hadis eserleri
Hadis ıst ılahlarına dair ilk eseri telif etmekle şöhret kazanan er-RâmahurmuzPnin,
ilk musanmflardan verdi ği baz ı isimleri yukarıda zikretmi ştik.
İkinci asırda kitap tasnif edenlerin hepsi, şüphesiz ki, bu isimlerden ibaret
değildir. Bununla beraber bu isimler, ço ğunun eserleri zaman ımıza kadar
784 Bkz. Etudes sur la tradition Islamique, s. 265-267.
785 Fuat Sezgin'in bu tenkidi için bkz. Buhari'nin kaynakları Hakk ında Araştırmalar,
s. 11-12.
207