PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ivayetlerden Halifenin, ayn ı emri, idaresi alt ında bulunan diğer valilere ve
hadisle me şgul olan baz ı ulemaya da gönderdi ği anla şılmaktad ır. Nitekim
el-Hatib'in bir rivayetinde, Halifenin, bu emri "Medine ehline" (ila eh]i'l-
Medine)776, es-Suyütrnin Ebü Ndaym'den naklen verdi ği haberde de "her
tarafa" (ilal-afak) yazd ığı"' belirtilmi ştir. Esasen Halifenin, tedvin i şini
ciddi surette gerçekle ştirmeğe niyet etti ği düşünülecek olursa, tedvinle ilgili
emrini, yaln ız Ebü Bekr İbn Hazm'e de ğil, fakat bu i şi yapmağa ehil olanların
bulunduğu her tarafa göndermi ş olması akla daha yak ın gelmektedir. Nitekim
bu emri alanlar ından birisi de, yukar ıda ismini ilk mudevvin olarak zikrettiğimiz
İbn Sihab ez-Zuhri idi. Kendisinden nakledilen bir haberden ö ğ-
rendiğimize göre ez-Zuhri şöyle demektedir: "`Ömer İbn cAlıdi'l-cAziz bize
sunenin toplanmasını emretti. Ona defter defter yazd ık. O da idaresi alt ında
bulunan her yere bu defterlerden birer nüsha gönderdi" 778 .
`Ömer İbn cAbdi'l-cAziz'in tedvinle ilgili emrini ilk gerçekle ştiren ve topladığı
hadisleri Halifeye gönderen kimse yine ez-Zuhri olmu ştur. Zira ayn ı
emri alan Ebü Bekr İbn Hazm, işi nihayete erdirip yazd ığı kitaplar ı gönderemeden
Halife vefat etmi ş, topladığı hadisler de kendi elinde kalm ıştır779. Malik
İbn Enes'in, sonradan, "bu kitaplar ın ne olduğunu Ebü Bekr İbn klazm'in
oğlu (Abdullah'a sordum; kayboldu ğunu söyledi" demesi dem, konu ile
olarak zikretti ğimiz diğer haberlerin do ğruluğunu teyid eder.
Mezldır haberler, tedvin faaliyetinin ez-Zuhri ile ba şladığını ve Halife
cOmer İbn (Abdi'l-cAziz'in bu husustaki emri ile resmen te şvik ve takip edildiğini
göstermektedir. Ancak burada dikkat edilmesi ve yanl ış anlaşılmamas ı
gereken bir husussa i şaret etmekte fayda vard ır: Her ne kadar ez-Zuhri ilk
mudevvin olarak kabul edilmi ş ise de, bu, onun muasular ı aras ında ondan
başka hadis toplayan kimselerin bulunmad ığı manasında anla şılmamalıdır.
Hadis kitabetinin daha Hazreti Peygamber hayatta iken ba şladığı ve giderek
yaygınlaştığı gözönünde bulundurulursa, ez-Zuhri'den daha ya şlı tabran
aras ında, kitabeti kerih gören baz ı kimseler bulunsa bile, muhtelif sahabilerden
i şittikleri hadisleri yazan kimselerin de bulundu ğu inkar edilemez.
Onların bu faaliyetini de hadis tedvini içinde mütalaa etmemek için hiç bir sebep
yoktur. Bununla beraber ez-Zuhrrnin ilk mudevvin olarak tan ınması, bu
sahadaki faaliyetinin çok daha geni ş ve semereli olması sebebiyledir. Mdmer
İbn Ra şid'in "biz, ez-Zuhri'den pek çok hadis ö ğrendiğimizi zannederdik; fa-
776 Bkz. Talcyrdu'l-cılm, s. 106.
777 Bkz. (mukaddime), s. 6.
778 İbn cAbdi'l-Berr, Ctunic beyani'l-