PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ana nakleden hiç kimse yoktur" derken 757, sahifeyi, Hazreti Peygamberden
yalnız kendisinin i şittiği hadislerden meydana getirdi ğini açık bir şekilde
belirtmiştir. Keza Hemmam İbn Munebbih'in sahifesi de, yaln ız Ebü Hurayra'nın
Hazreti Peygamberden nakletti ği hadislerden müte şekkildir. Bu da
gösteriyor ki, sahabe devrinde toplama faaliyeti yok, fakat baz ı sahabilerin,
yazabildikleri nisbette, Hazreti Peygamberden i şittikleri hadisleri yazma
faaliyetleri vard ır ve hadis tarihinde bu faaliyete kitübetu'l-badis denilmi ştir.
Tedvin, muhtelif sahabiler taraf ından yaz ılm ış olan sahifeleri birarada
toplayarak bir kitap meydana getirmek man:asma gelebilece ği gibi, yine muhtelif
sahabilerin rivayet etmi ş oldukları hadisleri yaz ıp bir kitapta toplamak
ma/tasma da gelir. Buna göre tedvinin kitabete nazaran çok daha geni ş ve
sistemli bir toplama faaliyetinden ibaret oldu ğu ve bu faaliyetin hadis tarihinde
kitabetten sonra ba şladığı anla şılmaktad ır.
Tasnif kelimesi ise, diğerlerinden daha farkl ı bir manaya sahiptir. E ğer
hadisleri tedvin eden kimse (mudevvin), kitab ını meydana getirirken, onlar ı
konularına göre snufland ırır ve mesela salâtla ilgili olanlar ım bir bölümde,
zekatla ilgili olanlar ın' ayr ı bir bölümde zikrederse, "mu şannaf" denilen bir
eser vücuda getirmi ş olur ki, onun yapmış olduğu bu i ş, hadisleri konular ına
göre "ta şnlf" etmekten ibarettir. Hadis tarihinde tasnif de tedvinden sonra
başlam ıştır.
Görüldüğü gibi, kitabet olsun, tedvin veya tasnif olsun, her üçü de, bir
bakıma hadis toplayıp yazmak man:asma gelse bile, gerek zaman bak ımından
ve gerekse sistem ve şiimâl bakımından birbirinden ayr ılmakta ve de ği şik
toplama ve tertip faaliyetlerine delâlet etmektedir.
2. Hadis tedvininin ba şlangıcı
Hazreti Peygamber ve ashab ı devrinde baz ı sahabilerin hadis yazd ıklarını
ve bir takım sahifeler vücuda getirdiklerini biliyoruz. Ancak yukar ıda
açıkladığı= manada sistemli bir toplama faaliyetinin, sahabe devrinden
sonra, yani birinci asr ın sonlar ıyle ikinci asr ın ba şlarında ba şladığı anlaşılmaktad
ır. Şuras ı muhakkakt ır ki, böyle konuda rakkamla tesbit edilmi ş kesin
bir tarih ileri sürmek elbette mümkin de ğildir. Bununla beraber, tedvinin
başlangıcı ile ilgili olarak gelen baz ı haberler, konuya ışık tutacak bir mahiyettedir.
Bu haberlerin bir k ısmı, hadis rivayetinde isnad tatbikinden bahsederken
ismi üzerinde durdu ğumuz İbn Şilıab ez-Zuhri ile ilgilidir. Ez-Zuhri
(50-124) bu haberlerde "hadisleri ilk tedvin eden kimse" olarak görülür. Bu
konuda Malik İbn Enes'in şu sözü bilhassa çok şöhret kazanm ışt ır: "Evvela
757 İbn Sacd, Tabalcit, VII. 2, 189; ez-Zehebl, nriltd/-İslam, III. 38.
200