PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Yukarıdan beri birer misal vererek zikretti ğimiz bu açıklama, ilk müslümanların,
bütün yaşayışlarında Hazreti Peygamberi örnek ald ıklar ını ve
hayatlarını onun talimat ına uygun olarak düzenlediklerini gösterme ğe kafidir.
Şüphesiz bu ya şayış, ona olan inançlar ımn bir neticesidir. Bu inanç
olmaksız ın ona tâbi olmak, dini i şlerinde oldu ğu kadar dünyevi i şlerinde de
onun direktiflerine göre hareket etmek mümkin de ğildir. İşte, gerek bu inanç
ve gerekse bu inanc ın gere ği olan hayat tarz ı, sahabeyi, Hazreti Peygamberden
görüp i şittikleri fiil ve sözleri, büyük bir titizlikle muhafaza etme ğe sevketmi
ştir. Bu, aynı zamanda hadisin, Hazreti Peygamber devrinde ba şlamış
olan toplanmas ı faaliyetinin en aç ık delilini te şkil eder.
Ne var ki, hadis toplama ve onları muhafaza etme i şi, Hazreti Peygamber
devrinde yaln ız hafızaya tevdi edilmi ş, bu hususta yaz ıdan istifade
etmek mümkin olmamıştır. Çünki el-Bellizurrnin kayd ına göre 47, Islam'ın
başlangıcında Kureyş kabilesinden okuma yazma bilen 17 ki şi müstesnâ diğer
müslümanlar yaz ı bilmiyorlard ı. Bu bakımdan her hangi şifahi bir metnin
muhafazas ı, ancak hafızanın yard ımıyle mümkin olabiliyordu. Maamafih
yaz ıdan faydalamlmad ığı zamanlarda hıfzetme melekesinin büyük ölçüde
geliştiği ve kuvvet kazand ığı gözönünde bulundurulursa, pek çok metnin
bu yolla muhafaza edilmesinin imkan dahiline girmi ş olabileceğini kabul etmek
gerekir. Nitekim neseblerini, menk ıbelerini, şiirlerini ve hutbelerini büyük
bir titizlikle muhafaza ettikleri bilinen cahiliye devri Araplar ından Islam devrine
büyük bir edebiyat intikal etmi ş bulunmaktad ır. Öyle bir edebiyat ki,
içerisinde her kabiliye şeref kazand ıran neseb medhiyesiyle ilgili haberler yamnda,
muarız kabileleri zemmeden haberler bile mühim ölçüde yer i şgal eder.
Şifahi olarak rivayet edilen cahiliye edebiyat ının, üstün olu şu sebebiyledir ki,
Islam'ın ba şlangıc ıyle nazil olma ğa ba şlayan Kur'an' Kerim, gerek ifade ve
gerekse uslilb yönünden bir mucize olarak di ğerlerinin çok üstünde bir mevki
almış bulunmaktad ır.
İşte, cahiliye devrinde kazan ılmış olan hafıza ile ilgili olan bu meleke,
Islam devrinin ba şında, Hazreti Peygamberden görülüp i şitilen fiil ve sözlerin
güvenilir bir muhafaza vas ıtas ı olmuştur.
Hazreti Peygamber hayatta oldu ğu müddetçe hadis, sahabe aras ında dolaşmış,
müzakere ve münaka şa edilmi ştir. Hatta zaman ilerledikçe yeni yetişen
genç sahabiler aras ında okuyup yazmayı öğrenenler ç ıkmış, yaz ı ile
hafızalarındaki hadiseleri perçinleme gayretine giri şmişlerdir. Maamafih bu
devirde, daha sonraki devirlerde ortaya ç ıkan çe şitli tehlikeler hadis için henüz
bahis konusu de ğildir. Bir taraftan Hazreti Peygamberin hayatta olu şu, diğer
47 Bkz. Futübu'l•buldtın, s. 457.
20