PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

uslüp ve tertibindeki güzelli ğin bir mucize olmad ığını, insanların da onun
gibisini ve hattâ ondan daha güzelini telif edebileceklerini ileri sürmü ştür752 .
Ümmetin her as ırda re'y ve istidlül yönünden hataya dü şebilece ğini
iddia eden en-NaiZâm, k ıyas ve icma'a te şriin as ıllar ı olarak da reddetmi ş -
tir. Daha mühimmi, mutevatir haber nak ılcilerinin, say ı itibariyle ne kadar
çok olurlarsa olsunlar, her birinin de ği şik gaye ve maksatlar ı bulunduğu için,
yalan üzerinde ittifak etmelerinin mümkin oldu ğunu ileri sürerek bu çe şit
haberlerin de kesinlik ifade edemiyece ği iddiasında bulunmu ştur753 .
En-NaiZâm' ın sahabe ve hadisçiler hakk ındaki çirkin sözleri, kendisi
gibi bir mutezile imam ı olan el-Câbli tarafından da nakledilmi ştir. Ebu Maus&
el-Ba ğdâdrnin, Kitdbu'i-Ma (drif'inden nakletti ğine göre en-
Nazzüm, hadis ashab ını ve Ebü Hurayra'dan rivayetlerini ay ıplannşt ır; çünkü
ona göre Ebü Hurayra insanlar ın en yalanc ısıdır754. En-Naiiüm, (Omer
ibnu'l- İjattâb'a da dil uzatm ış ve onun hem 1:ludeybiyye'de, hem de Hazreti
Peygamberin vefat ı s ıras ında şüpheye dü ştüğünü, Fütıma'r dövüp ona miras
vermedi ğini, hacc mut (asun nehyetti ğini, mevalilerin Arap kad ınlanyle
evlenmelerini haram k ıldığını, teravih namaz ım bir bid'at olarak ihdas ettiğini
ileri sürmüş, diğer baz ı tasarruflar ından dolayı onu kötülemi ştir. Keza
(Osmân İbn (Affân'a baz ı azil ve tayinleri, (Abdullah İbn Mes(iid'a kader ve
in şikâkul-kamer hadislerini rivayeti dolay ısiyle ta'netmi ş, re'y ve ictihadlarından
dolayı kötülemedi ği hiç bir sahabi b ırakmam ışt ır755 .
Görüldüğü gibi en-NaZiâm, bir taraftan mutevatir ve dolarsiyle âhüd
haberleri reddedip ba şta sahabe olmak üzere bu haberlerin râvilerini kötüleyerek,
diğer taraftan k ıyas ve icmac ı reddederek İslâm te şriinin bütün kaynaklar
ını kurutma yolunu tutmu ş, Kur'ân ı Kerime de dil uzatmak suretiyle
dini temelinden yıkmak istemi ştir.
Hicretin ikinci asrmda ya şayan ve ya şıyışlarnu üçüncü asrm ba şlar ında
da devam ettiren baz ı mutezile imamlarm ın, Hazreti Peygamberin hadisleri
ve hadis ashab ı hakkındaki kanaatlar ını öğrendikten sonra, e ş - Şâfi'l ile haberlerin
de ğeri üzerinde münaka şa eden fırka mensuplar ının kimler oldu ğunu
tahmin etmekte ve bu tahmini kuvvetli bir kanaat olarak aç ıklayan el-ljuzarrye
hak vermekte her halde güçlük çekilmeyecektir. Mutezile, bir taraftan
felsefi inançlar ı, diğer taraftan hadis ve hadisçiler hakk ındaki menfi kanaat-
752 Aynı eser, s. 87.
753 Aynı yer.
754 Aynı eser, s. 89.
755 Aynı yer.
198