PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ümmet için lüzumlu olduğu hususunda bize muvafakat etti. Benim, sunneti
reddedenlere kar şı huccet olarak kulland ıklarını, onlar da sunnetin huccet
olduğunu isbat için yeterli görüyorlar ve buna muhalefet edenleri şiddetle
s ıkıştırıyorlar. Onlardan bir gurup toplu olarak ve münferid halde benimle
konuştular. Onların münferiden ve toplu olarak benimle ne konu ştuklarını
ve benim onlara ne cevap verdi ğini nakletmek için aynen bellemi ş değilim.
Onlar ın delillerini çürütme ğe gayret ettim. Söyledi ğim bazı şeyleri ve kimlere
söyledi ğimi, onları ilzam edece ğini bilerek zikrediyorum. Allah'tan beni
korumas ını ve muvaffak k ılmas ını dilerim. Onların söyledikleri şeylerden
bir kısmı şöyledir: Hakim olsun müfti olsun, ancak ihata ettikleri cihetle
hükmedip fetva verebilirler. İhata, zâhirde ve bât ında hak olan ve Allah indinde
kendisiyle şehadet olunan ilimdir. Bu ise, Kitapla, üzerinde ic ına has ıl
olan sunnetle ve insanlar ın hakkında birle şip ayrılığa düşmemeleriyle has ıl
olur. Bu takdirde hüküm daima birdir. İşte böyle oldu ğu zaman onlar ı kabul
etmemiz lazım gelir. Mesela öğle namazı dört rik'att ır; çünkü üzerinde niza
yoktur; hiç bir müslüman ona kar şı gelmemi ştir. Hiç kimsenin ondan şüphe
etmesi ~kin de ğildir..." 742 .
Görüldüğü gibi bu taife de, hadislerin mühim bir k ısmını reddederken,
kabul edilebilecek hadis cinsini tavsif etmi ş ve bunun, müslümanların topluca
üzerinde ittifak ettikleri, şüphe ve tereddüde mahal olmaktan uzak haber
cinsinden olmas ı gerekti ğini ileri sürmü şlerdir. Onlar ın bu görü şünden
anla şıldığma göre, bir veya bir kaç ki şi tarafından rivayet edilen hadis ki
daha sonralar ı usideüler bunlara ahad ad ını vermi şlerdir; râvileri ne derece
adil ve zab ıt olurlarsa olsunlar, hataya dü şmekten ve nisyan illetine maruz
kalmaktan masiin bulunmad ıklar ı cihetle kabule şayan de ğildir. Buna mukabil
müslümanlar ın kabulünde ittifak ettikleri hadisler ise âmme taraf ından
yine ittifakla nakledildikleri için bunlar üzerinde hiç kimsenin şüphe ve tereddüdü
olamaz. Bu taifenin hadislerle ilgili bu görü şü kısaca özetlenmek gerekirse,
diyebiliriz ki, âhâd yolla gelen hadisler kabule şayan de ğildir ve dinde
huccet olarak kullan ılamaz. Kabule sayan olan hadisler ise, yaln ız âmmenin
rivayeti olan ve mutevatir denilen hadislerdir.
E ş-Safici, bu üç taifenin iddialer ını, bahis konusu ettiği münakaşa s ıras
ında kısaca cevapland ırmıştır. Fakat bunlara kar şı onun asıl cevab ı er-Riside
adli me şhur eserinde yer alm ıştır. Bu cevaplar, hadisi kısmen veya tamamen
inkâr etmekte muannid olmayan her akl- ı selim sâhibini ikna edecek
mahiyettedir.
E ş-Safi% hadisi kısmen veya tamamen reddeden bu üç f ırkayı, yahut
münaka şa etti ği fırka mensuplar ım zikretmemi ş, onların kimler olduğunu
742 Ayn ı eser, VII. 254-255.
192