PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Mutevatir haber, bizâtihi kesinlik ifade etmesi dolay ısiyle hadis ilminin<br />
ara ştırma konusu içine alınmamıştır; çünkü ara ştırmadan maksat, badisin<br />
sahih olan ını sakim veya zay ıf olanından ayırmaktır. Sahih olan ı tesbit edildikten<br />
sonra onunla amel edilir. Halbuki mutevatir haber geli şi itibariyle<br />
sahihtir; s ıhhati kesindil.; ara ştırmaya tâbi tutulmaks ızın onunla amel edilmesi<br />
gerekir.<br />
Mute -vatir olmayan ikinci gurup haberlere gelince, bunlara âhâd denildiğini<br />
yukarıda zikretmi ştik. Usid kitaplarında âhâd haberler geli ş yollarına<br />
göre, üç gurupta mütalâa edilmi şlerdir. Bu haberler ya bir ki şi vas ıtasıyle<br />
gelmiştir ki bunlara garib veya ferd ad ı verilmi ştir. Yahut iki ki şi vasıtas ıyle<br />
gelmi ştir ve (aziz denilmiştir. Yahutta üç veya üçün üstünde bir kalabal ık<br />
vas ıtas ıyle gelmi ştir; bunlara da me şhür ad ı verilmi ştir. Ancak bu sonuncuda<br />
bahis konusu edilen üçün üstündeki kalabal ık, haberi mutevatir yapan kalabalık<br />
değildir.<br />
Adıd kelimesi, lugat yönünden völnd veya ahad (bir ki şi) in çoğuludur.<br />
Bu manda haber-i vethi,d'e "bir ki şinin haberi" demek gerekir. Ancak biraz<br />
önce de aç ıkladığı= gibi, hadisle ilgili usûl kitaplar ında lıaberu'l-viiind veya<br />
ahbCtru'l-âhâd terkibi, ıstılühi bir manâ kazanm ış ve genellikle mutevatirin<br />
d ışında kalan (me şhilr, aziz ve garib gibi) haberlere tahsis edilen bir tabir<br />
olmuştur.<br />
Hadis ihninin konusu, sahih olduğu kadar zay ıf olma ihtimali de bulunan<br />
âhâd haberlerdir. Bu bak ımdan hadis ulemas ı, mutevatir haberlerin<br />
aksine, âhâddan olan her haberi, gerek râvileri yönünden ve gerekse senedinin<br />
ittisali yönünden tetkike tâbi tutmu şlar ve sahihini zay ıf ve sakim olamndan<br />
ayırmayı gaye edinmi şlerdir. Daha önce i şaret etti ğimiz ve tarifini<br />
verdiğimiz sahi& hadisle, hasen ve zay ıf hadisler, âhüd ın s ıhhat yönünden<br />
yapılm ış üç ayr ı bölümüne delâlet eder.<br />
Usul kitaplar ında mutevatir haberin ilm-i yak ın ifade' ettiği, islâm ulemas<br />
ının ittifaka yakın bir kanaati olarak belirtildi ği halde, haber-i vâlud<br />
hakkında de ği şik görü şler ileri sürülmüştür: Baz ılarına göre haber-i vâh ıd<br />
zan, baz ılarına göre de ilim ifade eder. Onun zan ifade etmesi, râvisinde yan<br />
ılma ihtimalinin bulunmas ı dolayısiyledir. İbn Hazm'e göre bu görü şte<br />
olanlar, hanefiler, şâficiler; mülikilerin ço ğunluğu, mutezile ve havarictir 725.<br />
Maamafih âhâd haberler üzerindeki bu türlü miinaka şalarm, tamamiyle ıst<br />
ılaha münhas ır kaldığı, mutezile ve havaric d ışındaki mezheblerin hiç birinin,<br />
âhâd yolla sâbit olan sunnetin dinde huccet olarak kullan ılmasını hiç bir<br />
zaman reddetmedi ği ve hattâ onunla amel etmenin vücilbu üzerinde birle ş -<br />
tiği görülmektedir.<br />
725 Bkz. el-Ilık ılm, I. 119.<br />
183
Change language