PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Ez-Zuhrrnin isnada verdi ği ehemmiyeti gösteren haberlerin en dikkat
çekici olan ı, isnadı Şâm hadisçileri aras ında yaynıas ı ve onun ciddi bir şekilde
hadis rivayetinde kullan ılmas ını sağlamış olmas ıyle ilgili olan haberdir.
El-Velld İbn Muslim'in nakletti ğine göre " Şâm halk ı, Rasfılullah şöyle buyurdu,
diyerek hadis rivayet ederdi. Ez-Zuhri onlara: Ya . ehle'ş- Şâm! Ne
oluyor ki hadislerinizi ipsiz ve halkas ız görüyorum diye hitap ettikten sonra
herkes isnad kullanma ğa başladı"718. Bu haber, Şânı'da muntazam bir isnad
tatbikinin, ez-Zuhri'nin ikaz ve ihtarlar ı neticesinde ba şladığını gösterme ğe
yeterlidir. Bununla beraber, ayn ı haberden ç ıkartabilece ğimiz bizce çok daha
önemli bir netice, Medine'den Şâm'a müteaddit defalar gidip gelen ez-Zuhrinin,
Medine'de isnadı ihmal eden baz ı şahıslar ı ikaz etmesine ra ğmen, diğer
tarafta, bütün Şâm halkına ayn ı ikazı yöneltmi ş olmasıdır. Bu husus aç ıkça
göstermektedir ki, islâm' ın be şiği ve hadisin kayna ğı olan, aynı zamanda
Dâru's-Sunne ad ıyle an ılan Medine'de isnad umumiyetle bilindi ği halde, bu
merkezden bir hayli uzak olan Şam'da bilinmemektedir; yahut hiç olmazsa
Medine'deki kadar yayg ın de ğildir; fakat ez-Zuhri, ikazlar ı ile Şâm ehli aras
ında da isnad kullan ılmas ını sağlam ıştır7'9.
Hadiste muntazam bir isnad tatbikinin mevzii hadislerin zuhurundan
sonra ba şladığını, Muhammed İbn Sirin'in bu konudaki sözünü de gözönünde
bulundurarak yukar ıda aç ıklamışt ık. Ez-Zuhrrnin isnad üzerinde bu kadar
titizlik göstermesine sebep olan âmilin de, yine hadis vazc ı olduğuna
şüphe yoktur. Ez-ZuhrI de di ğer hadis imamlar ı gibi hadis vazcın ın İslam
için arzettiği büyük tehlikenin farkında ve buna kar şı tedbirler alman ın gerekli
olduğuna inanmaktad ır. Nitekim bu tehlikeye kar şı hadisleri yazılı olarak
toplamayı bir tedbir çaresi olarak görmü ş ve "eğer Şark tarafından bilmedi
ğimiz ve kabul etmedi ğimiz bir takım hadisler gelmemi ş olsayd ı, ne bir
hadis yazard ım, ne de yaz ılmas ına izin verirdim" demi ştir720.
718 Eş-Zehebt, rdrilju'l-İslam, V. 148.
719 Burada bir hususu hat ırlatmakta fayda vardır: Arapçada, hazan, umuma delâtet eden
ibareler kıllanıldığı halde, bunlarla husus kasdedilir ve e ğer bu mana anla şılmazsa yanlış neticelere
varil'''. Bu bak ımdan ez-Zuhrt'nin yrı elde'ş-Şâm (ey Şâm halkı) sözünden bütün Şâtrı
halkını anlamamak lâz ımdır. E ğer bu mana anla şıhrsa, ez-Zuhrrnin, Şam halkı arasında isnad
kullanılmasmı sağlamasının güçlüğü ileri sürülerek konuyla ilgili haber üzerine şüpheye dü şülebilir.
Halbuki mezkür haberde zikredilen ehlu'ş-Şâm veya Şâm halk ı'ndan maksat, sadece Şâmda
hadisle meşgul olan ve hadis rivayet eden kimselerdir Bunlar ın sayıca çok olmad ıklarını tahmin
etmek güç de ğildir. Medtne'den gelmi ş, halifeler nezdinde ilmiyle büyük itibar kazanm ış
ez-Zulul gibi bir hadis imanunın, Dımaş1F meseidinin bir köşesinde, Şâm hadisçilerinin te şkil
ettiği bir halkada, onlara isnad ın ehemmiyetini anlatmas ı ve bu suretle hadis rivayetinde isnad
kullanılmasını sağlamış olması her halde güç bir i ş olmasa gerektir.
720 El-Hatib el-Ba ğdrult, s. 107-108.
180