PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

alan hadisleri, benzer rivayet guruplar ı içinde toplamak ve bunlar ı birbirinden
ay ırdedebilmek için her birine ayr ı bir isim vermek, hadislerin ve hadis
râvilerinin tetkik ve tesbiti, yahut, bir ba şka ifade ile cerh ve ta'dili neticesinde
mümkin olmu ştur.
Ileride de bahis konusu edece ğimiz isnadın, birinci asr ın sonlarından
itibaren s ıkı bir şekilde sorulma ğa ba şlandığı gözönünde buhındurulursa,
hadislerin, ikinci as ırda, râvileri aras ındaki ittisal yönünden de tetkike tâbi
tutulmu ş olaca ğını garib kar şılamamak gerekir. Ashnda bu as ır, sahabeyi
gören ve onlardan hadis i şiten tabi'lln ile tab'ilna yeti şen ve onlardan hadis
alan etba'lar ı ve nihayet bunlar ı takip edenlerin asr ıd ır. Bir tabi'inin bazan
hadisini irsal ederek, yani as ıl işittiği sahabiyf atlayarak do ğrudan do ğruya
Hazreti Peygamberden rivayeti görüldü ğü gibi, etba'larından birinin de bazan
şeyhi olan tabi'iyi, yahut tabn ile birlikte sahabiyi atlay ıp hadis rivayet
ettiği görülen hususlardand ır. Hadislerin tetkiki s ıras ında, isnadlarında görülen
bu çe şit inkıta veya ittisal bozuklu ğu, hadisçilerin gözünden kaçm ıyacak
kadar bariz olan rivayet kusurlarmdand ır ve bu kusurlar ı ihtiva eden
hadislerin zay ıf hadis gurubu içine sokulmas ında herhangi bir tereddüt gösterilmedi
ği gibi, benzer kusurlarla ılletli olanlar ın bir isim alt ında toplamak
da ihmal edilmemi ştir. Nitekim isnad ında sahabisi atlanmış rivayetlerin mursel,
sahabeden sonraki tabakalarda bir veya bir kaç ravinin atlan ınasma göre
municat ı` veya muczal isimleri alt ında toplandığını, usül kitaplar ında kolaylıkla
görmek mümkindir.
I şte, sahili ve zay ıf hadis çe şitleriyle ilgili olarak aç ıklamağa çalıştığımız
bu bir kaç misal göstermektedir ki, ikinci asr ın başlarından itibaren sistemli
bir şekle giren cerh ve tacdil hareketi, bir taraftan hadislerin ve hadis ravilerinin
s ıbhat ve güvenilir olmalar ı yönünden snufland ırılmas ını sağlarken,
diğer taraftan, tedvini biraz daha geçikmi ş olsa bile, bu harketin temel prensip
ve kaidelerini, tabir ve ıstılahlar ını içinde toplayan, bunlar ı inceleyen ve
münakaşas ım yapan mu ştalalıdl-hadis veya uşfılu'l-hadis Bininin doğuşunu
hazırlamıştır.
3. Hadiste isnad tatbiki
Hadis vaz`ma kar şı cerh ve tacclil hareketiyle birlikte ba şladığma şüphe
bulunmayan isnad, islarn'a hâs olan ve râvi isimlerini zikretmek suretiyle
haberin ilk kayna ğına kadar inmek imkan ını veren bir rivayet sistemidir.
Isnadm başlangıcı ile ilgili olarak bize oldukça aç ık ve kesin bir tarih veren
Muhammed İbn Sirin'in sözlerini burada tekrar zikret ınekte fayda vard ır.
Hicretin 110 senesinde vefat eden bu tan ınmış tabi(i imamdan, hadis ravi
176