PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

zabt şartt ır; çünkü hadisinde hatas ı çok olan ve a şırı dereceye varan kimse
terke müstehak olur" demi şse de, es-Suyilti, müdafa ederek
tarifinde bu şartlar ın yer aldığını, zira "ravileri tacdil edilmi ş" ibaresini kulland
ığını ve bu ibare ile "ravileri adil" demek aras ında fark bulundu ğunu
ileri sürmüştür70S. Filhakika bir râvinin adil oldu ğunu söylemekle, ta'dil edildiğini
söylemek aras ında belirli bir fark vard ır. 'Adil diyanet yönünden güvenilir
bir kimseye delâlet ederse de, zabt yönünden mutlak surette kusursuzluğunu
göstermez; fakat I-ayinin ta`dil edildi ği söylendiği zaman, hem adalet
ve hem de zabt yönünden kusursuzlu ğu belirtilmi ş olur. Bu aç ıklama gözönünde
bulundurulursa, el-HattabFnin tarifini, kusursuz formüle edilmi ş
bir tarif olarak kabul etmek mümkindir.
Sahih hadisin tesbiti için, hadislerin gerek rical yönünden ve gerekse
isnadlar ındaki ittisal yönünden tetkike tabi tutulmas ı, hadisçilerin kar şısına
yeni meseleler ç ıkarmıştır. Çünkü bu tetkik neticesinde görülmü ştür ki, her
ravi, gerek adalet ve gerekse zabt yönünden zay ıf sayılmıyacak bir derecede
bulunursa bile, bir ba şka ravi, diğerinden çok daha üstün bir derecede olabilmektedir.
Zayıf sayılmayan, fakat adalet ve zabt yönünden birbirinden farkl ı
olan bir çok ravinin hadisleri de sahih olmakla beraber, bunlar ın sıhhat dereedeni
aras ında da belirli bir fark ın bulunmas ı tabiidir; çünkü kuvvet yönünden
s ıhhat ı gerektiren adalet ve zabt derecelerinin farkl ı oluşu, zorunlu olarak,
birbirinden farkl ı sahil" derecelerinin ortaya ç ıkmasına yol açar. İşte bu
sebepledir ki, hadisçiler aras ında, adalet ve zabt yönünden en üstün derecede
bulunan ravilerin hadisleri, en sahih hadisler olarak kabul edilmi ştir Daha
sonralar ı tedvin edilme ğe ba şlayan usûl kitaplar ında gördüğümüz sahih lizâtihi
ve sahih ligayrihi, et-Tirmizi (Ö. 279) nin ilk defa formüle etme ğe çalıştığı
hasen hadisin 709 lizâtihi ve ligayrihi çe şitleri, sahihin birbirinden farkl ı
derecelerine verilmi ş isimlerden ba şka bir şey değildir. Bu, ayn ı zamanda
cerh ve tacdil hareketinin sahih hadislerin s ınıfland ır ılmas ında ula ştığı ilk
mühim neticedir.
Bazal' bir râvi, ne kadar güvenilir olursa olsun, yapt ığı bir hata dolay ısıyle
hadisini di ğer ravilerin rivayetine muhalif bir şekilde rivayet edebilir ve
bu rivayetinde tek kalabilir; yani o hadisi, o şekliyle ondan ba şka hiç kimse
rivayet etmez. Bu takdirde o ravinin hadisine sahih vasf ını ıtlak etmek elbette
mümkin de ğildir. E ş-Safi% (Ö. 204) nin şclz adını verdiği bu hadis çe şidinde
olduğu gibi, diğer çe şitli kusurlar sebebiyle zayıf rivayet gurubu içinde yer
706 Meseld bkz. s. 10.
707 Bkz. es-Suyüti, s. 23.
708 Ayni yer.
709 Bkz. (el-CCtmitin sonunda). V. 758.
175