PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

hüküm veya cevap, ilahi valiye istinad eden hükümler gibi, uyulmas ı gereken
bir kanun olmuştur 29 .
Hazreti Peygamberin, dinin çe şitli meselelerine taalluk eden ietihadları,
çok defa ilahi ilhamın bir neticesidir. Bu bakımdan bunlar ı ittiba yönünden
Kur'ânla sâbit olmu ş diğer ahlçamdan ayırt etmek mümkin de ğildir.
Her ne kadar kayna ğı ilahi ilham olmayan baz ı söz ve ictihadlar da mevcut
idiyse de, Hazreti Peygamberin bunlardaki isabeti vahiy yolu ile teyid, bir
be şer olmas ı hasebiyle hataya dü ştüğü noktalar olmu ş ise, yine vahiy yolu
ile tashih edilmi ştir". Bu itibarla, ilham- ı ilakiden sad ır olmayan ictihad- ı
nebevi hükmü ile ilham- ı ilahiden sad ır olan ictihad- ı nebevi hükmü aras ında
tefrik yapma ğa mahal yoktur".
İşte, ilk devirde söz, fiil ve takrir olarak Hazreti Peygamberden sad ır
olan her şey, Kur'an]. Kerimin "(Peygamber) kendi hevasmdan konu şmaz;
(o her ne söylemi şse) kendisine vahyolunan bir vahiydir" 32 ayetiyle de
şehadette bulundu ğu gibi, yukarıda izalum verdi ğimiz şekilde kabul edilmiş
ve sahabe, dini ve dünyevi ya şayışlarına düzen veren Sunneti büyük bir
titizlikle muhafaza etme ğe koyulmuşlard ır. Sunnet ise, daha önceki bahiste
de aç ıklad ığimız gibi, söz, fiil ve takrir olarak Hazreti Peygamberden rivayet
edildiği müddetçe, badisin, isim yönünden bir ba şka ifade şekli olmu ştur.
3. Hadisin sahabe tarafmdan rivayeti
İnsan, yarat ılışı itibariyle kendisine de ğer kazand ıran ve toplum içerisinde
yüksek mertebelere ula şt ıran şeylere kar şı sıkı bir ba ğlılık duyar. Bu
29 Bu konuda daha geni ş bilgi için bkz. cAbdulvahhab Hallaz, İslam te şrii tarihi (türkçeye
çeviren: Doç. Dr. Talat Koçyi ğit, Ilahiyat Fakültesi yay ınlarından) s. 13-14.
30 Hazreti Peygamberin bir be şer olarak hazan hata yapabilece ği, bizzat kendisinden rivayet
olunan hadislerle de sabittir. Muslim'in Şa611.ı'inde (IV. 1835) nakledilen bir hadisten anlaşıldığına
göre Hazreti Peygamber şöyle buyurmu ştur: "Ben de bir be şerim. Size dininizden
bir şeyi emrettiğim zaman onu alnuz. Fakat reyimle size bir şey emredersern, (biliniz ki) ben de
bir be şerim". Bedr sava şında esir edilen mü şriklerin alribetleriyle ilgili olarak, Ebü Bekr ve
cOmer ibnu'l-ljattabla isti şarede bulunan Hazreti Peygamber, kendi ictihadma istinaden esirlerden
fidye alm ış ve sonra onlar ı serbest b ırakmıştı. Fakat bunu müteakip nazil olan bir ayet.
Hazreti Peygamberin, ictihadmda hata yapt ığını ortaya koymu ş olduğu gibi, hatayı tashih etmiştir:
"Peygambere, harbedip zafer kazanmad ıkça esir almak yara şmaz. Siz dünya malnu istiyorsunuz;
Allah ise Ah ıreti istiyor" •
Bir ba şka habere göre, Hazreti Peygamber, özür beyan ederek Tebilk gazvesine i ştirak etmek
istemiyenlere izin vermi şti. Fakat nazil olan bir ayet, onun bu hareketini tashih etmi ştir:
"Allah seni affetsin; do ğruyu söyleyenler sence belli olmadan, yalanc ıları bilmeden (seferden
geri kalmak isteyenlere) niçin izin verdin"
31 cAbdulvahhab Hallaf, İslam teşrii tarihi, s. 15.
32 Necm süresi, 3.
15