PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Aslında islânı, halku'l-Kur'ân inanc ı diye bir inanç getirmemi ştir. itikadi
mezheblerin zuhuruna kadar müslümanlar, bizzat Kur'ânda da s ık s ık
tekrar edildi ği gibi, Kur'ân ın Keltımu'llah (Allah Kelâm ı) olduğuna inanm ışlar,
bunun d ışında, onun mahlük veya gayri mahlük oldu ğu görü şüyle zihinlerini
me şgul etmemi şlerdir. Fakat cehmiyye ve mutezile gibi mezheblerin
zuhuru ile, Allah' ın Kur'ân ı Kerimde bahis konusu edilen s ıfatlar ının ve bu
arada Kelâm s ıfat ının nefyi, Kelamu'llah olan Kur'ân ın mahlük olduğu inanc
ını doğurmuş ve bu inanç, ad ı geçen mezhebler tarafından İslami bir akide
gibi müdafa edilmi ş ve halka da zorla kabul ettirilme ğe çalışılmıştır. Ancak
burada şunu hemen belirtmek gerekir ki, halku'l-Kur'ân inanc ının mucidi ve
müdafii olan cehmiyye veya mutezile yönünden bu inanc ın teyidine yard ım
edecek mevzü hadislerin gelmemi ş olması garib kar şılanmamak gerekir; çünkü
bu mezhebler, sahih olan hadisleri bile delil olarak kabul etmemi şler, onları
külliyyen reddetmi şlerdir. Hadisi kabul etmeyen kimselerin, görü şlerini
teyid etmek için hadis uydurma ğa te şebbüs etmeyecekleri - kesin olmasa
bile - tabii olmak icabeder. Bu sebepledir ki, mevzû'ât kitaplarmda Kur'ân ın
mahlûk oldu ğunu ifade eden hadislere pek rastlanmaz.
Bununla beraber cehmiyye ve mutezilenin, Kur'â ınn mahlük olduğu
görü şünü İslâmi bir akide olarak ortaya atmas ı, müslümanlar aras ında şiddetli
bir tepki ile kar şılanmış, bir taraftan bu mezhebler sert bir dille kötülenirken
diğer taraftan görü şleri çe şitli yönlerden çürütülme ğe çalışılmıştır.
Bu arada baz ı gayretke şler de tıalku'l-Kur'ân inanc ını, uydurup Hazreti
Peygambere isnad ettikleri hadislerle reddetme yolunu tutmu şlard ır. Aslında
gerçek hadisçiler de cehmiyye ve mutezilenin kar şıs ında yer alm ışlardır; fakat
hadis vaz' ını, bu mezheblerin ika edecekleri zarardan çok daha tehlikeli
gördükleri için, kendi görü şlerini destekler mahiyette de olsa, uydurulmu ş
hadisleri tesbit ve uyduranlar ı en şiddetli dille tenkid etmekte tereddüt göstermemi
şlerdir. Bu konuda da baz ı örnekler verebiliriz:
Muhammed İbn cAbd İbn mir es-Sem.e4andPnin, Câbir İbn cAbdillah'a
varan bir isnadla rivayet etti ği hadise göre, Hazreti Peygamberin şöyle dediği
ileri sürülmüştür: "Her kim Kur'ân ın mahlük olduğunu söylerse kâfir olur" 639
Hadisin râvisi Muhammed 'bn `Abd, ez-Zehebi'nin ifadesine göre, hadis
vazc ıyle tan ınm ış bir kimsedir. Keza ed-Dârakutni de, onun yalan söyledi ğini
ve hadis uydurdu ğunu söylemi ştir64°.
Muhammed İbn Yabyâ İbn Razin tarik ıyle Enes İbn Mâlik'ten rivayet
edilen bir ba şka hadiste şöyle denilmi ştir. "Göklerde ve gökle yer aras ında
639 ibnu'l-Cevz1, I. 107.
640 Tercemesi ve mezkûr hadisle ilgili olarak Cacfer Ibnu'l-IjaceEıe'm bir hikayesi hakkında
bkz. ez-Zehebl, Miziin, III. 633-634.
149