PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı
yacaklar ım tahmin etmek güç değildir. Nitekim bunlardan birisi Sevban'a isnad ile rivayet edilmi ştir. Hazreti Peygamber Abbasi dü şmanlar ının ağızlar ı ile şöyle demi ştir: "'Abbas o ğullarının kötülük edip siyah elbise giydirdikleri ümmetime yaz ık. Allah da onlara ate şten elbise giydirsin. Onlar ın helâki, şunun ehli beytinden olan bir adam yüzünden olacakt ır. Hazreti Peygamber bunu söylerken Ummu Habibe'yi i şaret ediyordu" 604. İşte, müslümanlar aras ında hilafet ve iktidar meselesinde siyasi ihtilafların sebep oldu ğu hadis vaz' ı bu şekilde geli şip büyürken, birinci asr ın sonlarında ortaya ç ıkma ğa ba şlayan itikadi mezhebler, fıkıh mezhebleri ve bunlara paralel olarak faaliyetini daha çok art ıran zındıklik ve ilhad hareketleri de, hadis vaz' ının yaygınlaşmas ında ayr ı birer âmil olmu ştur. Biz bunlar ı ayrı ayrı incelemeğe girişmeden önce, hadis vaz' ının emevilere taalluk eden kısmıyle ilgili olarak, me şhur müste şrıklardan Ignaz Goldziher'in ileri sürdüğü bir görü şe kısaca temas etmek istiyoruz. Ignaz Goldziher. Islami ara ştırmalar ıyle şöhret kazanm ış, bu konuda bir çok eser yazmış ve 1921 senesinde vefat etmi ş Yahudi as ıllı bir Macard ır. Muhammedanische Studien adlı iki cildlik kitabının ikinci cildini hadise tahsis etmi ş6°5 olan müste şr ık, baz ı sahih hadislerin mevcudiyetini kabul eder görünürse de, ekseriyetinin, dinin geli şmeğe başladığı daha sonraki devirlere ait oldu ğunu, yani uydurulduğunu ileri sürer. Bu bak ımdan hadisler, Goldziher'e göre, dinin inki şafını sağlayan uydurulmu ş sözlerden ibarettir 6°6. Goldziher, hadislerle ilgili bu görü şünü teyid etmek maksad ıyle, şi'iler tarafından emeviler aleyhine i şletilen hadis vaz' ını, emevi idaresine muhalif din adam ı ilahiyatçllar ın bir marifeti olarak göstermekle yetinmemi ş, bizzat emevi halifelerini de, muhaliflerini susturmak ve kendi görü şlerinin desteklenmesini sa ğlamak maksad ıyle taraftarlar ını hadis uydurmağa te şvilde itham etmi ştir 6°7. Goldziher'in, bu iddias ını isbat etmek için ileri sürdü ğü delil şudur: Mu.. caviye, Mağ'ire İbn Şucbe'yi Küfe'ye vali olarak tayin etti ği zaman ona şu emri vermi ştir: "cAN'yi, şetm ve zemmetmekten, `Osman'a rahmet ve ma ğfiret dilemekten, (Ali ashab ını ayıplamaktan, onlardan uzakla şmaktan ve onlara kulak asma maktan, `Osman taraftarlar ını medhetmekten, onlara yakla şmaktan ve onları dinlemekten çekinme" . 604 Aynı eser, II. 39. 605 Bu cild, Leon Bercher taraf ından Etudes sur la tradition Islamique adıyle franc ıcaya terceme edilmi ş ve 1952 senesinde Paris'te ne şredilmi ştir. 606 Leon Bercher, ad ı geçen eser, 6. 607 Ad ı geçen eser, s. 43. 140
Goldziher'in delil olarak ele ald ığı bu sözler et-Taberi tarafından zikredilmi ştir608. Ne var ki bu me şhur müste şrık, mezkür sözleri e t-Taberrden naklederken onlarda tahrifat yapmaktan çekinmemi ş ve onlara "'Ali taraftarlar ından uzak dur; onlar ı hadis kaynaklar ı olarak dinleme (yani onlardan hadis alma); 'Osman taraftarlar ına yakınlık göster; onları hadis kaynaklar ı olarak dinle (yani onlardan hadis al)" manas ı vermi ştir 609 . Yukar ıda et-Taberi'den nakletti ğimiz haber, her ne kadar 'Ali'ye şetrnetmek hususunda Mu`aviye'nin bir emrini göstermekte ise de, bu emirde `Ali ve taraftarlar ından hadis almamak hususunda hiç bir i şaretin mevcut olmadığı açıkça anla şılmaktad ır. Bununla beraber müsteşrık, zihninde tasarladığı bir oyunu sahneye koyabilmek için böyle bir tahxifi zaruri görmü ş , sonra da bu tahrif üzerine şu mütalaay ı ileri sürmüştür: "Burada, 'Ali aleyhindeki hadislerin tasni ve ne şrini te şvik, onun lehindeki hadisleri de bertaraf etme ğe matuf resmi bir emir vard ır. Emeviler ve onlar ın siyasi taraftarları kas ıdl ı yalanlarını mukaddes bir hava içinde ne şretmekten endi şe duyarak kimseler de ğillerdi. Mesele, bu yalanlar', isimleri hücânıa maruz kalmayacak dindar kimseler vas ıtasıyle yaymaktan ibaret kahyordu. Bu i şi yapacak kimseler de her devirde bulunuyordu"". Goldziher tarafından ileri sürülen bu mütalaa ile sahnelenmek istenen oyunun henüz sona ermedi ği anlaşılmaktadır. Zira bu sözlerde, emeviler tarafından uydurulan hadislerin, isimleri hüciima maruz kalmayacak dindar kimseler vas ıtas ıyle yayılmağa ihtiyaç bulundu ğu aç ıklandığına göre, Goldziher'in bu dindar kimselerin kimler oldu ğunu da aç ıklamas ı gerekmektedir. Filhakika müste şrık, böyle bir isim bulmakta da güçlük çekmemi ş ve me şhur hadis imamlarından İbn Şihab ez-Zuhri (Ö. 124) yi, emevilerin yalan hadis yaymak hususundaki âmaline hizmet eden bir kimse olarak takdim etmek cür'etini göstermi ştir. Goldziher, bu husustaki delilini de şi`a tarihçilerinden el-Yackabi'den nakletti ği bir haberden alm ıştır. El-Ya`kübPnin aç ıkladığına göre, Hicaz'da 'Abdullah İbnu'z-Zubeyr, Emevi idaresine kar şı ayaklanıp bu bölgeyi ele geçirince, Şam'da bulunan Halife `Abdu'l-Melik İbn Mervan (65-86), Safiye halk ını hace için. Hicaz'a gitmekten menetmi ş ve Kudüs'te R.ubbetu' ş - Şalira'y ı inşa ederek, halk ın orada haccetmelerini istemi ştir. Bunu isterken de, ez-Zuhri taraf ından rivayet edilen "binekler, yaln ız üç mescide do ğru koşturulur: Mescid-i Haram, benim mescidim ve bir de Beytu'l-Makdis mescidi" hadisine i şaretle "i şte İbn 608 Bkz. Törgı, IV. 188. 609 Leon Bercher, ad ı geçen eser, s. 43. 610 Aynı yer. 141
- Page 90 and 91: Hadis ve fıkıh sahas ında şöhr
- Page 92 and 93: olan `Ata' İbn Ebi Rabüh 403 ki M
- Page 94 and 95: ese te şekkül etmi ştir. Basra'd
- Page 96 and 97: Diğer iki sahabi cUbade İbnu's-Sa
- Page 98 and 99: önünde bulundurmak gerekir. Ne va
- Page 100 and 101: den i şitti ği bir hadis nass ın
- Page 102 and 103: disle me şgul olan bir çok tabi%
- Page 104 and 105: 2. Hadis vaz`mm ba şlangıcı Hadi
- Page 106 and 107: Biz, yine kaynaklardan edindi ğimi
- Page 108 and 109: cak dereceye gelebilece ğini kabul
- Page 110 and 111: lara yalanc ılık isnad etme ğe d
- Page 113 and 114: II. BÖLÜM HADIS İLM İNİN TEŞE
- Page 115 and 116: Er-Re şid devri (170-193), imparat
- Page 117 and 118: ç ırmak istemiyorlard ı. Bu iki
- Page 119 and 120: İbnu'n-Nedim, z ınd ıklığı i
- Page 121 and 122: den sonra imametin Muhammed İbn (A
- Page 123 and 124: Mukannacm, kar ılarmı ve kendisin
- Page 125 and 126: Abbasi devri tarihinde mühim rol o
- Page 127 and 128: yapan büyliciidürs". Buna benzer
- Page 129 and 130: takip etti ğini, birinci asr ın s
- Page 131 and 132: çok yoğunluk kazand ığı anla
- Page 133 and 134: Mutezile imamlar ını muhaliflerin
- Page 135 and 136: fukaha hediyyelerle taltif edilmi
- Page 137 and 138: El-Hakem İbn `Umeyr'den rivayet ed
- Page 139: itina gösteriyorlar ve bunun için
- Page 143 and 144: "binekler yaln ız üç mescide do
- Page 145 and 146: Ebü (Abdillah'tan şu sözleri nak
- Page 147 and 148: İbn Muhammed İbn Harb olup, İbn
- Page 149 and 150: Aslında islânı, halku'l-Kur'ân
- Page 151 and 152: laştırılmasına sebep olmuştur.
- Page 153 and 154: kimseye, bu i şin nas ıl yap ıld
- Page 155 and 156: — Medine fukahas ı kimlerdir
- Page 157 and 158: Ebü Hurayra'dan merf0 olarak rivay
- Page 159 and 160: Ebıl Hanife ile ilgili olan bu had
- Page 161 and 162: itirdikten sonra kendisine verilen
- Page 163 and 164: de yer alan her çe şit konuya gir
- Page 165 and 166: açıldamaktan çekinraemi ş ve on
- Page 167 and 168: farkederek cerh ve ta`dil ilmini ge
- Page 169 and 170: . Be şeri zafiyetler Cerh ve ta
- Page 171 and 172: ile ilgili bahislerimizde Ininun ç
- Page 173 and 174: hadisine uyar, mülâki oldu ğu ş
- Page 175 and 176: zabt şartt ır; çünkü hadisinde
- Page 177 and 178: lerinin sorulup, güvenilir olanlar
- Page 179 and 180: cOmer İbn (Abdi'l- (Aziz'in emriyl
- Page 181 and 182: Ez-Zuhrrnin sözünde "bilinmeyen v
- Page 183 and 184: Mutevatir haber, bizâtihi kesinlik
- Page 185 and 186: aziz ve garib çe şitlerini içine
- Page 187 and 188: duğunu biliyoruz. Hele Allah' ın
- Page 189 and 190: hangilerinin yaln ız amell hangile
yacaklar ım tahmin etmek güç değildir. Nitekim bunlardan birisi Sevban'a<br />
isnad ile rivayet edilmi ştir. Hazreti Peygamber Abbasi dü şmanlar ının ağızlar<br />
ı ile şöyle demi ştir: "'Abbas o ğullarının kötülük edip siyah elbise giydirdikleri<br />
ümmetime yaz ık. Allah da onlara ate şten elbise giydirsin. Onlar ın<br />
helâki, şunun ehli beytinden olan bir adam yüzünden olacakt ır. Hazreti Peygamber<br />
bunu söylerken Ummu Habibe'yi i şaret ediyordu" 604.<br />
İşte, müslümanlar aras ında hilafet ve iktidar meselesinde siyasi ihtilafların<br />
sebep oldu ğu hadis vaz' ı bu şekilde geli şip büyürken, birinci asr ın sonlarında<br />
ortaya ç ıkma ğa ba şlayan itikadi mezhebler, fıkıh mezhebleri ve bunlara<br />
paralel olarak faaliyetini daha çok art ıran zındıklik ve ilhad hareketleri<br />
de, hadis vaz' ının yaygınlaşmas ında ayr ı birer âmil olmu ştur. Biz bunlar ı<br />
ayrı ayrı incelemeğe girişmeden önce, hadis vaz' ının emevilere taalluk eden<br />
kısmıyle ilgili olarak, me şhur müste şrıklardan Ignaz Goldziher'in ileri sürdüğü<br />
bir görü şe kısaca temas etmek istiyoruz.<br />
Ignaz Goldziher. Islami ara ştırmalar ıyle şöhret kazanm ış, bu konuda<br />
bir çok eser yazmış ve 1921 senesinde vefat etmi ş Yahudi as ıllı bir Macard ır.<br />
Muhammedanische Studien adlı iki cildlik kitabının ikinci cildini hadise tahsis<br />
etmi ş6°5 olan müste şr ık, baz ı sahih hadislerin mevcudiyetini kabul eder<br />
görünürse de, ekseriyetinin, dinin geli şmeğe başladığı daha sonraki devirlere<br />
ait oldu ğunu, yani uydurulduğunu ileri sürer. Bu bak ımdan hadisler, Goldziher'e<br />
göre, dinin inki şafını sağlayan uydurulmu ş sözlerden ibarettir 6°6.<br />
Goldziher, hadislerle ilgili bu görü şünü teyid etmek maksad ıyle, şi'iler<br />
tarafından emeviler aleyhine i şletilen hadis vaz' ını, emevi idaresine muhalif<br />
din adam ı ilahiyatçllar ın bir marifeti olarak göstermekle yetinmemi ş, bizzat<br />
emevi halifelerini de, muhaliflerini susturmak ve kendi görü şlerinin desteklenmesini<br />
sa ğlamak maksad ıyle taraftarlar ını hadis uydurmağa te şvilde<br />
itham etmi ştir 6°7.<br />
Goldziher'in, bu iddias ını isbat etmek için ileri sürdü ğü delil şudur: Mu..<br />
caviye, Mağ'ire İbn Şucbe'yi Küfe'ye vali olarak tayin etti ği zaman ona şu emri<br />
vermi ştir: "cAN'yi, şetm ve zemmetmekten, `Osman'a rahmet ve ma ğfiret<br />
dilemekten, (Ali ashab ını ayıplamaktan, onlardan uzakla şmaktan ve onlara<br />
kulak asma maktan, `Osman taraftarlar ını medhetmekten, onlara yakla şmaktan<br />
ve onları dinlemekten çekinme" .<br />
604 Aynı eser, II. 39.<br />
605 Bu cild, Leon Bercher taraf ından Etudes sur la tradition Islamique adıyle franc ıcaya<br />
terceme edilmi ş ve 1952 senesinde Paris'te ne şredilmi ştir.<br />
606 Leon Bercher, ad ı geçen eser, 6.<br />
607 Ad ı geçen eser, s. 43.<br />
140
Change language