11.01.2015 Views

PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Abbasi devri tarihinde mühim rol oynayan tiurramilerin gaye ve inançlar<br />

ına burada k ısaca temas etmek, konumuz bak ımından faydal ı olacakt ır;<br />

çünkü bu gayenin gerçekle ştirilmesine parelel olarak yürütülen din propagandalar<br />

ının, Islam fikir hayat ında hat ırı sayılır tesirler icra eyledi ğine şüphe<br />

yoktur.<br />

Islam, Sasani hükümdarl ığına son vermi ş ve fürsleri kendi bünyesinde<br />

zahiren eritmi ş olmakla beraber, onlar ın örf ve adetlerini, Zerdü şt, Mezdek<br />

ve Mani gibi mecasili ğin çe şitli görünü şleri alt ında içlerine sinmi ş din ve inançlarını<br />

kalplerinden tamamen söküp atamam ıştı. Bu sebeple fürsler, her fırsatta<br />

eski hükümranhk devri özlemlerini aç ığa vuruyorlar ve hattâ bu hükümranlığı<br />

müslümanların elinden al ıp ınecasiliği hakim 'olmak istiyorlard ı.<br />

Daha önce zikretti ğimiz Ravendi ve Mukanna` gibi Hurremi hareketi de, ayn ı<br />

gayenin gerçekle ştirilmesine yönelmi ş hareketlerdi. Nitekim el-Makdisi bu<br />

görü şü teyiden şöyle der: "Hurramiler, hükümranl ığı Araplardan Acemlere<br />

geçirmek için çal ışt ılar. Câhiller için bu görü şü süsleyip kuvvetlendirdiler<br />

ve halkı bu görü şe davet ettiler. Bunun neticesi tatil ve ilhad ortaya ç ıkt ı'" 44.<br />

Akidelerinin ba şında tenasuh geliyordu. Nitekim Cavidan' ın ölümü üzerine<br />

adamlar ı, karısının evinde toplanm ışlar ve Cavidan' ın ruhunun Babek'e<br />

geçtiği inanc ı içinde ve yeni kesilmi ş bir sığır derisi üzerinde şarab içip "ey<br />

Babek'in ruhu! Cavidan' ın ruhuna iman etti ğimiz gibi sana da iman ettik"<br />

diyerek Babek'e bey'at etmi şlerdir"5.<br />

El-Makdisi'nin açıkladığına göre Hurramiyye, muhtelif fırka ve s ın ıflardan<br />

ibarettir; bununla beraber "ric`a" görü şünde ittifak ederler ve ismin<br />

ve cismin de ği ştiğini söylerler (bir ba şka ifade ile tenasuha inan ırlar). Iddialarına<br />

göre bütün Peygamberler, şeriatlar ı ve dinleri ayr ı olsa bile, bir tek<br />

ruh ile gelmi şlerdir. Vahiy hiç bir zaman kesilmez. Her din sahibi, sevab ı<br />

ümid ettiği ve ıkabtan korktuğu müddetçe do ğru yoldad ır; mezheblerine<br />

zarar vermedikçe onun tahkir ve tezyifine raz ı olmazlar. Ebü tazim,<br />

onu öldüren Ebil Cacfer el-Man şür'a lanet ederler. Firüz, en çok duâ ettikleri<br />

kimsedir; çünkü Fiili Muslim'in kızı Fatma'nın oğludur. Ahkâm için müracaat<br />

ettikleri imamlar ı, "Feri şdegan" ad ım verdikleri aralar ında dola şan<br />

Peygamberleri vard ır. Şarab ve içki kadar hiç bir şeyi mubarek saymazlar.<br />

Dinlerinin asl ı "nur" ve "zulmet" inanc ıdır. Kad ınları ve nefse lezzet veren<br />

her şeyi mubah sayarlar 546.<br />

544 El-Bed' v. 134.<br />

545 Ibırdn-n-Nedim, el-Fihrist, s. 496.<br />

546 El-Bed' ve't-t&lh, IV. 30-31.<br />

125 '

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!