PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

`Osman' ın katilleri cezaland ır ılmad ıkça bey'at etmiyece ğini aç ıklamış ve
(Ali'ye kar şı cephe almakta ısrar etmi ştir. Bu ısrar ise, (Ali ile Mu'aviye kuvvetlerinin
Şıffin mevkiinde kar şı kar şıya gelmelerine yol açm ıştır (H. 37).
Tahkim hadisesiyle neticelenen Şıffin harbi de, bilindi ği gibi, (Ali'nin hilafet
makamından hal'i ve Mucaviye'nin nasb ı ile sonuçlanm ış ; fakat daha mühimmi,
Kur'âm Kerim yerine insanlar ı hakem olarak kabul etti ğinden dolayı
`All'yi şiddetle suçlayan kendi taraftarlar ından büyük bir gurubun (Ali'den
ayrılmalarına ve lıcıviiric ad ı altında hilafet makam ın daima me şgul eden
korkunç bir kuvvet olarak tarih sahnesine ç ıkmalar ına yol açm ışt ır 476 .
Ijavaric fırkas ı bu suretle ortaya ç ıkarken, Mucaviye'nin hilafetini tan ı-
mayan ve (Ali'ye sad ık kalan şi'a fırkası, 'Ali'nin bir hârici tarafından öldürülmesinden
sonra (H. 40) da o ğlu Hasan'a bey'at etmi ş, hatta Hasan' ın bir
müddet sonra hilafetten vazgeçip bütün i şleri Mucaviye'ye devretmesi bile,
onların 'Irak'a hâkim bir kuvvet olarak hayatiyetlerini devam ettirmelerine
engel olmamıştır.
İşte, kısaca özetleme ğe çalıştığımız bu siyasi ihtilâflar ve bu ihtilaflar ın
neticesi olarak ortaya ç ıkan şi'a ve havaric fırkalar ı, hadis vaz' ının başlamasında
ba şlıca âmil olmuşlard ır; çünkü her fırka, kendi siyasi görü şlerinin doğruluğuna
halkı inandırabilmek için bu görü şleri teyid edecek dini nasslara
şiddetle ihtiyaç duymu şlardır. Ne var ki bu nasslar ı Kur'ân içinde ve sahib
hadisler aras ında bulamadıkları zaman, yeni hadisler imal etmekten ba şka
ç ıkar yol görememi şlerd.:r. Ancak şunu hemen belirtmek gerekir ki, hariciler
hadis vaz' ında şi'iler kadar ileri gitmemi şlerdir; çünkü itikadlar ınca murtekibu'l-kebire
(büyük günah sahibi) kâfirdir; yalan söylemek kebiredendir;
binâanaleyh yalanc ı kâfir say ılır 477. Bu itikad ın onları hadis uydurmaktan
alıkoyaca ğına hiç şüphe yoktur. Filhakika hâricilerin hadis uydurduklar ını
gösteren aç ık bir delil bulunmad ığı gibi, lehlerinde vaki olan şehadetler de
onları bu konuda temize ç ıkartmaktad ır. Mesela İbn Teymiye, şica ile havariç
arasında bir mukayese yapar ve şöyle der: "Cerh ve ta'dil kitaplar ını gözden
geçirenler, en fazla yalan uyduranlar ın şiiler olduklarını açıkça görürler.
Hariciler ise, dinden uzakla şmış olmalarına ra ğmen, halk aras ında en sad ık
kimselerdir ve hatta l ıadislerinin en sahih hadisler oldu ğu bile söylenir" 475.
Yine İbn Teymiye'nin bir rafıziye kar şı ileri sürdü ğü itirazda şöyle dediğini
görürüz: "Biz biliyoruz ki havaric sizden daha şerdir; bununla beraber on-
476 Bu konuda daha geni ş bilgi için bkz. Talât Koçyiğit, Hadisçilerle keldıncliar arasındaki
miinaka şalar, s. 31,35 vd.
477 Aynı eser, s. 38-39.
478 E5-Zehebi, el-Muntekii min s. 22.
109