PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

2. Hadis vaz`mm ba şlangıcı
Hadis, İslam toplum hayat ındaki yerini ve de ğerini incelerken de bebelirttiğimiz
gibi, hem Kur'a/un tefsiri, hem de te şriin Kur'ândan sonraki
ilk kayna ğı olmas ı bakımından, Hazreti Peygamberin hayat ında gerçek değerini
bulmuş ve sahabe aras ında aranan, müzakere edilen ve büyük bir titizlikle
korunan mukaddes bir emanet olmu ştur. Gerçek bu olunca, hadis
vaz'ının başlangıç devrini ara şt ırırken, ilk akla gelen sualin, hadisin de ğer
kazand ığı bu ilk devirle ilgili olmas ı ve "yaz' hareketinin Hazreti Peygamberin
hayat ında görülüp görülemiyece ği" istifhammın belirmesi tabii bir netice
olarak ortaya ç ıkabilir. Ancak şunu hemen belirtmek gerekir ki, böyle bir istifham
ın hadis tarihi bak ımından hiç bir mesnedi ve hiç bir de ğeri yoktur. Bu
hükmü teyid bab ında ileri sürülebilecek basit, basit oldu ğu kadar da münaka şa
götürmez ilk delil, hadis tarihi ile ilgili kaynaklarda, Hazreti Peygamber
hayatta iken hadis vaz' ına te şebbüs edildi ğini, yahut bir ki şi dahi olsa, onun
bu derece şefi bir fiile cüret etti ğini gösterecek tek bir habere rastlanmamaktad
ır. Eğer böyle bir hareket olsayd ı, daha sonraki devirlerde bu i şe te şebbüs
edip de hadisçiler tarafından en a ğır dille te şhir edilenler gibi, bu hareketin
fiili veya failleri de, ya bizzat Hazreti Peygamber, yahutta onun ashab ı tarafından
aynı tarzda te şhir edilir ve Iânetlenir, bununla ilgili haberler de bize
kadar intikal ederdi. Nitekim ilk as ır içerisinde hadislerin hususi bir kitapta
toplanmayıp, yalmz hafızaya itimad edilmesinden, ayn ı zamanda vahyin ba ş -
langıcından vefata kadar geçen 23 sene içinde Hazreti Peygamberin söylediklerine
ve yapt ıklarına hasretmenin güçlüğünden dolay ı baz ı kimselerin hadis
yaz ( ve Hazreti Peygambere nisbet etmeyi mubah sayd ıklarını ileri süren Fecru'l-i-slöm
müellifi Ahmed Emin 467, yaz( i şinin Hazreti Peygamberin hayat ında
zuhur etti ğini ve bu sebeple onun "her kim benim üzerime kasden yalan söylerse,
cehennemdeki yerine haz ırlansm" hadisini söylemek zorunda kaldığını
iddia etmi ş, fakat bu iddias ını teyid edecek mü şahhas bir delil ortaya koymaktan
fıciz kalmıştır. Oysa ki düşüncesi, vazc hareketinin Peygamber devrinde
ba şladığı görü şüne mütemayil olan bir müellifin, bu kadar ciddi bir konuda
dü şüncesini teyid edecek bir iki misal göstermesi ve hadis vaz< eden
bir iki isim zikretmesi gerekirdi. Maamafih onun böyle bir delil ileri sürmekten
aciz kalmas ı ve iddiasını sadece Hazreti Peygamberin ne ınaksatla söylediği
sibakından aç ıkça anla şılan mezkör hadisin vliraduna dayand ırmas ı ,
kaynaklarda hadis vaz' ının Hazreti Peygamber devrinde ba şladığını gösteren
tek bir haberin bulunmad ığına dair yukar ıda i şaret etti ğimiz görü şümüzü
teyid eder.
467 Bkz. ad ı geçen eser. s. 210-211.
104