PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Ilerde daha geni ş bir şekilde üzerinde durma imkan ını bulaca ğımız bu
konu ile sahabe devrine son verirken, şu hususu bir defa daha belirtmekte
fayda vard ır ki, vahyin ba şlangıc ı ile Islam' ın iki dayanağından birisi olduğu
anlaşılan hadis, Hazreti Peygamberin en yak ın arkada ş ve yard ımc ılar ı olan
sahabe tarafından tam bir titizlikle korunmu ş, bazan hafıza ve hazan da yaz ı
yard ımıyle müteakip nesle nakledilmi ştir. Ne var ki sahabeden sonra yine de
hayırla yadedilmesi gereken ve Kur'an ve hadis ba şta olmak üzere Islami
ilimler sahas ında alimleri sayılamıyacak kadar çok olan bu nesil, belki de Hazreti
Peygamberi görmemenin ve onun devrine bir ku şak da olsa uzak bulunmanın
bir neticesi olarak, aralar ına fesad unsurlar ın s ızmasma ve tevhid kelimesinin
geni ş çapta zedelenmesine engel ola ınamışt ır. Bu zedelenmenin en
büyük tesiri ise, hadis üzerinde görülmü ştür. Bunu müteakip babislerimizde
inceleme ğe çalış aca ğız.
E. HADISTE VAZc HAREKETLERI
1. Mevzii< (uydurma) hadisin tarifi
Ba şta Islam dinine kasdedenler olmak üzere, mensub olduklar ı siyasi
fırka ve hizibleri, f ıkhi mezhebleri, kabilelerini, cinsiyetlerini, dillerini, peşinden
gittikleri imam veya hükümdarlar ı medhetmek, halife ve emirlerin
nezdinde yüksek mertebeler kazanmak, cami ve mescidlerde va`zettilderi cemaatin
teveccühüne JIâil olmak, halk ın dini emir ve nehiyelere kar şı rağbetini
art ırmak maksad ıyle din düşmanlar ının, yalancıların ve calillerinuydurduklar ı,
sonra da bu uydurulan şeylere, derecelerini yükseltmek için tan ınmış hadis
ravilerinden düzdükleri isnadlar ekleyerek hadismi ş gibi Hazreti Peygambere
iftira ile isnâd ettikleri sözlere mevzin` (uydurma) hadis ad ı verilmiştir 465.
Hazreti Peygamber "her kim benim üzerime kasden yalan söylerse, cehennemdeki
yerine haz ırlans ın" 466 demi ş olmakla beraber, esefle belirtmek
gerekir ki, Islam' ın çok erken bir devrinde, çe şitli sebeplerle pek çok hadis
uydurulmuş ve Hazreti Peygamberin ismine izafeten sahib hadiseler meyanında
rivayet edilmi ştir. Hadis vaz' ının çe şitli sebepleri vard ır. Bu sebepler
üzerinde durmadan önce, tarihi kesinlikle tesbit edilemese bile, hadis yazının
ba şlang ıc ına, yahut mevzii` hadislerin zuhur etme ğe ba şladığı devre kısaca
i şaret etmek faydal ı olacakt ır.
465 Talat Koçyiğit, Hadis usulü, s. 132.
466 Hadisçilerin ittifakla mütevatir olarak kabul ettikleri bu hadis bütün hadis kitaplarmda
nakledilmi ştir. Varyantlar ından birisi için mesela', bkz. Muslim, şagb, IV. 2298.
103