Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz - Nöropsikiyatri Arşivi Dergisi

34
Derleme / Review
Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz
Addiction and Psychosis
Kürflat ALTINBAfi, Ömer SAATÇ‹O⁄LU, Duran ÇAKMAK*
Bak›rköy Ruh ve Sinir Hastal›klar› Hastanesi Psikiyatri ve *AMATEM Bölümü, ‹stanbul, Türkiye
ÖZET
Alkol veya madde ba¤›ml›lar›nda psikoz görülme s›kl›¤› normal popülasyona
oranla daha fazlad›r. Psikotik bulgular›n ortaya ç›k›fl› hastal›¤›n seyrini ve tedavisini
kötü yönde etkilemektedir. Madde kullan›m›na ba¤l› psikozun ortaya ç›k›fl
mekanizmas›n›n saptanmas›, flizofreni ve di¤er psikotik bozukluklar›n etyolojisinin
daha iyi anlafl›lmas›na yard›mc› olmaktad›r. Öte yandan, psikoaktif madde
kullan›m›na ba¤l› psikiyatrik bozukluk ile birincil psikiyatrik bozukluk ayr›m›n›
yapmak ve do¤ru tan›y› koyabilmek bu tür hastalar› de¤erlendirmekteki en zor
konulardan birisidir. Psikotik semptomlar ile psikoaktif maddenin artt›rd›¤› belirtiler
tan›sal belirsizli¤e yol açarak tavuk-yumurta paradoksunu hat›rlatmaktad›r.
Literatürde alkol, esrar, amfetamin, kokain ve uçucu madde ba¤›ml›l›¤› ile psikoz
iliflkisini gösteren daha güçlü kan›tlar bulunmaktad›r. Madde kullan›m›na
ba¤l› psikotik bozukluk tedavisinde klasik antipsikotikler de etkili olmas›na karfl›n;
madde arama davran›fl› üzerine olumlu etkileri ve düflük ekstrapiramidal
yan etki profilleri nedeniyle ikinci kuflak antipsikotikler daha avantajl› görülmektedir.
Bu gözden geçirme yaz›s›nda Türkçe ve yabanc› literatürde son y›llardaki
yay›nlar› gözden geçirerek ba¤›ml›l›k ve psikoz iliflkisini bütüncül olarak de-
¤erlendirmeyi amaçlad›k. (Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 34-40)
Anahtar Kelimeler: Alkol, esrar, amfetamin, kokain, uçucu madde, ba¤›ml›l›k,
psikoz
SUMMARY
Psychosis is more frequent among alcohol and substance abusers compared
to normal population. Also psychosis has negative implications on prognosis
and treatment of addiction. Exploring the mechanism of development of drug induced
psychosis can help us to understand the etiology of schizophrenia and
other psychotic disorders. On the other hand, distinguishing the psychoactive
drugs caused psychosis and primary psychiatric disorder from each other is
one of the most important challenges during the diagnostic evaluation. Psychiatric
sympthoms aggravated by psychoactive drug abuse and primary psychosis
cause the diagnostic uncertainty like the paradox about chicken or egg.
There is strong evidence about alcohol, cannabis, amphetamine, cocaine and
inhalant induced psychosis in literature. Although classical antipsychotics are
effective in the treatment of substance induced psychosis; second generation
antipsychotics have advantages due to positive effects on substance seeking
behavior and lower extra pyramidal side effects. In this review we have searched
the recent literature and aim to look over the relation between addiction
and psychosis thoroughly. (Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 34-40)
Key words: Alcohol, cannabis, amphetamine, cocaine, inhalants, addiction,
psychosis
Girifl
Ba¤›ml›l›k yapan maddeler, santral sinir sisteminde önemli derecede
uyar› veya depresyon oluflturan, alg›lama, duygu durum,
mental durum, davran›fl ve motor fonksiyonlarda bozukluk
yapan psikoaktif maddelerdir. Bu maddeler aras›nda alkol,
amfetamin ve benzeri maddeler, kafein, esrar, kokain, halusinojenler,
liserjik asit dietilamid (LSD), inhalanlar, nikotin, opiyatlar,
fensiklidin, sedatifler, hipnotikler, anksiyolitikler, anabolik
steroidler, nitröz oksid ve henüz di¤er kategorilere girmeyen
reçeteli veya reçetesiz ilaçlar say›labilir (1). Madde
kullan›m› çeflitli psikiyatrik hastal›klara yol açabilmekte ve
hastalar›n yaflam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Psikoaktif
madde kötüye kullan›m› ya da ba¤›ml›l›¤› olanlarda psikiyatrik
bozukluk görülme s›kl›¤› 2.7 kat daha fazlad›r ve en az bir psikiyatrik
bozukluk efllik etme s›kl›¤› %70-75 aras›nda de¤iflmektedir
(2,3). Bununla birlikte madde kullan›m bozuklu¤u hastalar›nda
psikoz tablolar› da normal popülasyona oranla daha s›k
görülmektedir. Tüm bu bilgiler genel olarak madde kötüye kullan›m›
ve ba¤›ml›l›¤›nda psikoza yatk›nl›¤›n daha fazla oldu¤unu
düflündürmektedir. Kötüye kullan›lan maddeler santral sinir
sisteminde farkl› nörotransmiterler üzerinden etki göstermektedirler
ve bu etki mekanizmalar›n›n saptanmas› psikotik bozukluklar›n
ortaya ç›k›fl mekanizmalar›n›n saptanmas›nda
Yaz›flma Adresi: Dr. Kürflat Alt›nbafl, Bak›rköy Ruh Sa¤l›¤› ve Sinir Hastal›klar› Hastanesi 5. Psikiyatri Bölümü, Bak›rköy, ‹stanbul, Türkiye
E-mail: kursataltinbas@yahoo.com

Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 34-40
Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 34-40
Alt›nbafl ve ark.
Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz 35
önemli ipuçlar› vermektedir. Ayr›ca madde kullan›m›n›n neden
oldu¤u biyolojik de¤iflikliklerin bilinmesi, madde kullan›m bozuklu¤u
hastalar›nda psikoz ortaya ç›k›fl riskinin öngörülmesine
olanak sa¤lamaktad›r.
Psikoaktif Madde Kullan›m› ve
Di¤er Psikiyatrik Bozukluklar
Amerikan Ulusal Ruh Sa¤l›¤› Enstitüsü Epidemiyolojik Alan Çal›flmas›
ECA (Epidemiologic Catchment Area) çal›flmas›nda bireylerin
%72’sinde madde kullan›m bozuklu¤una en az bir psikiyatrik
bozukluk efllik etti¤i belirtilmifltir. Psikiyatrik bozukluk ve
madde kullan›m bozuklu¤unun birlikteli¤i klinik olarak önemlidir.
Çünkü birlikteli¤in, sebep-sonuç iliflkisi d›fl›nda da hastal›-
¤›n süresini ve tedavinin seyrini olumsuz etkiledi¤i iyi bilinmektedir.
Psikoaktif madde kullan›m›na ba¤l› geliflen psikiyatrik
hastal›klarda klinisyen aç›s›ndan en önemli sorunlardan birisi
bu hastal›klar›n s›n›fland›r›lmas›nda birincil-ikincil ayr›m›d›r. Birincil-ikincil
s›n›fland›rmas›; psikiyatrik hastal›¤›n temelindeki
psikopatolojinin tan›mlanmas› ve onun psikoaktif madde kullan›m
bozuklu¤u ile iliflkilendirilmesi amac›yla önerilmifltir (4). Bu
s›n›fland›rma hem psikiyatrik hastal›¤›n hem de psikoaktif madde
kullan›m bozuklu¤unun klinik görünümlerinin kronolojik s›ralamas›n›
yapmakla meydana gelmektedir. Baz› araflt›rmac›lar
psikoaktif madde kullan›m›n›n birincil ve esas patoloji oldu¤unu,
di¤er psikiyatrik bozukluklara yol açt›¤›n› ve bu durumun
kronolojik s›ralamadan ba¤›ms›z oldu¤unu belirtmiflken (5); bunun
aksini söyleyen araflt›rmac›lar da mevcuttur. Bu görüfle göre
psikiyatrik bozukluk madde kullan›m bozuklu¤una ikincil geliflmekten
ziyade madde kullan›m›n› bafllatan as›l etkendir (6,7).
Birlikte görülebilen bu iki tür psikiyatrik rahats›zl›¤›n birbirlerine
yönelik etkileri çift yönlüdür. Bu da ikili tan› ya da çoklu tan› olarak
adland›r›l›r. ”Çoklu tan›” denmesinin sebebi psikoaktif madde
kullan›m bozuklu¤u ile birlikte olan psikiyatrik bozukluk tan›-
s›n›n genelde birden fazla olmas›d›r. Psikoaktif madde kullan›-
m›na ba¤l› psikiyatrik bozukluk ile birincil psikiyatrik bozukluk
ayr›m›n› yapmak ve do¤ru tan›y› koyabilmek bu tür hastalar› de-
¤erlendirmekteki en zor konulardan birisidir. Psikotik semptomlar
ile psikoaktif maddenin artt›rd›¤› belirtiler tan›sal belirsizli¤e
yol açabilirler. Self medikasyon olarak kullan›lan psikoaktif
maddenin yol açt›¤› psikiyatrik belirtiler, psikotik bir tablo izlenimi
verebilmektedir. Baz› psikoaktif maddelerin kronik ve yo¤un
olarak kullan›m› psikiyatrik bir hastal›¤a olan genetik yatk›nl›¤›
maskeleyebilir ya da psikoaktif maddenin yoksunlu¤u veya bu
madde kullan›m› sonucu oluflan entoksikasyon psikotik bozuklu¤u
taklit edebilir. Bu ba¤lamda psikoaktif maddeden yoksun
kalma zaman›n›n net tan› konulmas› aç›s›ndan tan›mlay›c› bir
de¤iflken olabilece¤i fark edilmelidir. Psikoaktif maddenin indükledi¤i
geçici semptomlar› psikoaktif madde kullan›m›ndan
ba¤›ms›z geliflen psikiyatrik hastal›ktan ay›rman›n en iyi yolu
yoksunluk süresini gözlemlemektir.
Maddeden yoksun olunan zaman hem kullan›lan psikoaktif
maddenin klinik özelliklerine hem de tan›ya dayanmal›d›r. Örne¤in
uzun yar› zamanl› maddeler (benzodiazepin, metadon)
do¤ru tan› konulabilmesi aç›s›ndan çekilme belirtilerinin geçmesi
için haftalar gerektirebilirler. Daha k›sa etkili maddelerin
(kokain, alkol) akut entoksikasyonu ve yoksunluk süreleri daha
nettir. Yoksunlu¤un geçirilen k›sa dönemleri aç›s›ndan bu hastalara,
uzun yar› zamanl› madde kullanan hastalara oranla daha
do¤ru ve geçerli tan› konulabilmektedir (8,9). Yani k›sa yar›
ömürlü maddelerin yoksunluk bulgular› daha erken sonland›-
¤›ndan, psikotik bulgular›n madde kullan›m›yla iliflkilendirilmesi
daha kolay olmaktad›r. Ailede psikiyatrik bozukluk
öyküsünün olmas›, psikiyatrik belirtilerin bafllang›c›n›n psikoaktif
madde kullan›m› ve madde ba¤›ml›l›¤›n›n bafllang›c›ndan
önce olmas› ve yoksunluk dönemlerinin uzunlu¤u süresince
psikiyatrik belirtilerinin devam etmesi bizi birincil psikiyatrik
hastal›¤a yaklaflt›r›r. Hastay› ayr›nt›l› de¤erlendirmek, psikiyatrik
bozukluk ile madde kullan›m›n›n birlikteli¤inin yüksek
oranlarda olmas›ndan dolay› önemlidir. Erken tan› ve tedavi
hastal›¤›n gidiflat›n› olumlu yönde etkiler.
Psikoaktif Madde Kullan›m›na Ba¤l›
Geliflen Psikotik Bozukluk
Psikostimülanlar (kokain, amfetamin, MDMA), anestezik maddeler
(PCP, ketamin) ve halüsinojenler (esrar, LSD) psikomimetik
etkilerden sorumlu tutulan maddelerdir. Rabinowitz ve
arkadafllar›, ilk psikotik atakla gelen hastalardaki psikoaktif
madde kullan›m bozuklu¤u s›kl›¤›n› araflt›rm›fllar ve hastalar›n
%23.6’s›nda halen psikoaktif madde kullan›m öyküsü varl›¤›n›
saptam›fllard›r (10). Amerika Birleflik Devletleri’nde yap›lan
çal›flmalarda psikoaktif madde kullan›m›na ba¤l› psikotik bozukluk
geliflmesinin di¤er psikotik bozukluk türlerine göre görülme
s›kl›¤›n›n %20-30 aras›nda de¤iflti¤i bildirilmifltir (8). Ayr›ca
psikotik bulgular›n varl›¤›nda sald›rganl›k, fliddet, suç
oranlar› daha fazla görülmekte; dolay›s›yla hastal›¤›n tedavisini
ve prognozunu olumsuz etkilemektedir (11). Günümüzde psikoaktif
madde kullan›m›na ba¤l› geliflen psikotik bozuklu¤un
tan› konma ve tedavi edilme s›kl›¤› giderek artmaktad›r. Bu
noktada madde kullan›m›na ba¤l› psikotik bozukluk için DSM-
IV tan› ölçütlerini (12), hangi maddelerle ve hangi durumlarda
psikozun ortaya ç›kt›¤›n› hat›rlamakta fayda vard›r (Tablo 1).
Tablo 1. Psikotik tabloya neden olan maddeler
Yoksunlukta Entoksikasyonda
Alkol + +
Amfetaminler +
Esrar +
Kokain +
Hallusinojenler +
‹nhalanlar +
Opioidler +
Anksiyolitikler + +
Fensiklidin +
Sedatif/hipnotikler + +
American Psychiatric Association: DSM-IV4th ed., 1994 al›nm›flt›r

36
Alt›nbafl ve ark.
Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz
Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 34-40
Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 34-40
Madde Kullan›m›n›n Yol Açt›¤›
Psikotik Bozukluk ‹çin DSM-IV Tan› Kriterleri
A. Belirgin varsan›lar ve hezeyanlar. (Kiflinin, madde kullan›m›-
n›n varsan›lara yol açt›¤›na iliflkin içgörüsü varsa bunlar› katmay›n›z)
B. Öykü, fizik muayene ya da laboratuvar bulgular›ndan elde
edilen veriler afla¤›dakilerden (1) ya da (2)’nin oldu¤una iliflkin
kan›tlar sa¤lar:
(1) A tan› ölçütündeki semptomlar madde entoksikasyonu ya
da yoksunlu¤u s›ras›nda ya da sonraki bir ay içinde ortaya ç›km›flt›r.
(2) Madde kullan›m› bu bozuklukla etyolojik aç›dan iliflkilidir.
C. Bu bozukluk madde kullan›m›n›n yol açmad›¤› bir psikotik
bozuklukla daha iyi aç›klanamaz.
Semptomlar›n, madde kullan›m›n›n yol açmad›¤› bir psikotik
bozuklukla aç›klanmas›n›n daha do¤ru olaca¤›na iliflkin kan›tlar
aras›nda flunlar say›labilir:
Semptomlar madde kullan›m›na bafllamadan önce ortaya ç›km›flt›r;
semptomlar akut b›rakmadan ya da entoksikasyondan
sonra oldukça uzun sürmüfltür ya da kullan›lan maddenin türü,
miktar› ya da kullan›m süresi göz önünde bulunduruldu¤unda
beklenenden önemli ölçüde daha uzun sürmüfltür ya da bundan
ba¤›ms›z olarak madde kullan›m›n›n yol açmad›¤› bir psikotik
bozuklu¤un varl›¤›n› düflündüren baflka kan›tlar vard›r.
D. Bu bozukluk sadece deliryumun gidifli s›ras›nda ortaya ç›kmamaktad›r.
Alkole Ba¤l› Psikotik Bozukluk
Alkol, en yayg›n kötüye kullan›lan psikoaktif maddedir (13). Alkol
kullan›m bozuklu¤u olanlarda farkl› klinik durumlarda psikotik
bulgular görülebilir. Bu klinik tablolar›n en s›k karfl›lafl›-
lanlar›; alkol yoksunlu¤u, alkol entoksikasyonu, deliryum tremens,
Wernicke Korsakof sendromu, alkolik demans ve alkole
ba¤l› psikotik bozukluktur (14). Alkol ba¤›ml›l›¤›n›n psikotik
bulgulara neden olma riskini, psikoza neden olabilen di¤er maddelerden
ba¤›ms›z olarak 2 kat art›rd›¤› düflünülmektedir (15).
Olfson ve arkadafllar› genel sa¤l›k merkezlerine baflvuran eriflkinleri
inceledikleri bir klinik çal›flmada; psikotik bulgular›n
varl›¤›nda alkol kullan›m bozuklu¤unun psikotik bulgular› olmayanlara
oranla daha s›k görüldü¤ünü saptam›fllard›r (%12.9’a
%5). Ayr›ca bu hastalarda di¤er psikiyatrik bozukluklar›n görülme
s›kl›¤›n›n da daha fazla oldu¤unu belirtmifllerdir (16). Tsuang
ve arkadafllar› ise alkol tedavi program› için baflvuran hastalarda
%7,4 oran›nda varsan›lar saptand›¤›n› yay›nlam›fllar; psikotik
olmayanlara k›yasla alkolik halusinozisi olan hastalar›n
daha erken yaflta alkol kullanmaya bafllad›klar›n›, daha fazla
yaflam sorunlar› ile karfl›laflt›klar›n›, her defas›nda daha fazla
miktarda alkol ald›klar›n› ve bu hastalarda di¤er madde kullan›m
oranlar›n›n da fazla oldu¤unu belirtmifllerdir. Bununla beraber
ba¤›ml›l›¤›n fliddetinin halusinozis riskini art›rd›¤›n› vurgulam›fllard›r
(17).
Son y›llarda alkole ba¤l› psikoz etyolojisini anlayabilmek için
görüntüleme metodlar›n›n kullan›ld›¤› çal›flmalar giderek artmaktad›r.
Soyka ve arkadafllar› alkolik halusinozisi olan hastalarda
pozitron emisyon tomografi (PET) görüntüleme yöntemini
kullanarak talamik hipoperfüzyon bulmufllard›r. Ancak bu
sonucun halusinozise olan özgüllü¤ünün sorgulanmas› gerekti¤ini
belirtmifllerdir. Çünkü talamik anormalliklerin halusinozisin
olmad›¤› alkol kullan›m bozukluklar›nda da saptand›¤›
bilinmektedir (18,19). Di¤er bir çal›flmada Kathmann ve arkadafllar›,
deliryum tremens veya varsan› öyküsü olan hastalarda
normal populasyona k›yasla daha k›sa P300 latensi oldu-
¤unu saptam›fllard›r. Buradan yola ç›karak varsan›ya yatk›nl›-
¤› olan alkol ba¤›ml›lar›n›n santral sinir sisteminde hiperaktivite
olabilece¤ini öne sürmüfllerdir (20). Ancak bu ilgi çekici
sonuçlar› destekleyen yeni çal›flmalar günümüzde halen bulunmamaktad›r.
Alkole ba¤l› psikotik bozuklukta genellikle seslerin mevcut oldu¤u
yap›lanm›fl olmayan iflitsel tipte varsan›lar s›k görülmektedir.
Baz› hastalar bu seslerin hofla giden ve rahats›zl›k vermeyen
do¤adaki sesler gibi olduklar›n› belirttikleri halde, genel
olarak karakteristik olarak kötü, azarlar flekilde ya da korkutucudur.
Varsan›lar genellikle bir haftadan k›sa sürer; ancak
bu bir hafta boyunca gerçe¤i de¤erlendirme yetisi ciddi
olarak bozulmufltur. Ataktan sonra bir çok hasta belirtilerin
halusinatuvar do¤as›n›n fark›na varmaktad›r. Varsan›lar herhangi
bir yaflta görülebilmekle birlikte genellikle uzun süreli
alkol kullanan kiflilerde s›kt›r. Genellikle bir hafta içinde geçmesi
beklenen varsan›lar›n daha uzun sürdü¤ü olgularda di-
¤er psikotik bozukluklar› ay›r›c› tan›da ak›lda tutmak gerekmektedir.
Alkol yoksunlu¤una ba¤l› varsan›lar flizofrenideki
varsan›lardan alkol ile iliflkili olmas›, klasik flizofreni öyküsünün
olmamas› ve varsan›lar›n k›sa süreli olmas› ile ay›rt edilebilir
(21).
Özet olarak, alkol kullan›m bozuklu¤u olanlar›n büyük ço¤unlu-
¤unda, yaflam›n her hangi bir döneminde psikotik bulgu görülme
riski normal populasyona göre yüksektir. Alkolik halusinozisin
nozolojik konumu için, epidemiyolojik ve patofizyolojik
yönlerini araflt›ran daha fazla çal›flmaya ihtiyaç vard›r.
Esrara Ba¤l› Psikotik Bozukluk
Psikotik bozuklu¤a sebep olabilen maddeler aras›nda en s›k
esrar ile ilgili çal›flmalara rastlanmaktad›r. Esrar al›m›na ba¤l›
geçici psikotik tepkime anlam›na gelen “akut toksik psikoz” ile
flizofreni benzeri ve daha uzun seyri olan kal›c› psikotik tepkimenin
birbirinden ayr›lmas› ayr›nt›l› bir öykü ve klinik izlemi gerektirmektedir
(8). Esrar psikozu terimi literatürde genifl bir flekilde
yer almaktad›r ve bu terim geçen yüzy›ldan bu yana kullan›lmaktad›r.
Bir çok prospektif çal›flmada esrar kullananlarda
normal populasyonla karfl›laflt›r›ld›¤›nda psikotik bulgular›n
daha s›k görüldü¤ü bulunmufltur. Arseneault ve arkadafllar›
(2002), 15 ve 18 yafllar›nda esrar kullanan ergenlerde psikotik
bulgular›n görülme riskinin, 26 yafl›nda daha yüksek oldu¤unu

Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 34-40
Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 34-40
Alt›nbafl ve ark.
Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz 37
belirtmifllerdir (22). Ferguson ve arkadafllar› (2005) ise son bir
y›l içinde esrar kullan›m öyküsü olan kiflilerde 15, 18 ve 21 yafllar›nda
psikotik bulgular›n görülme riskinin esrar kullanmayanlara
k›yasla 1,6-1,8 kat daha yüksek oldu¤unu bildirmifllerdir
(23). Psikoz ortaya ç›k›fl riskiyle esrar kullan›m miktar› aras›nda
do¤ru orant› oldu¤u görülmektedir. Geçen y›l yay›nlanan
14 y›ll›k bir izlem çal›flmas›na 1580 çocuk ve ergen rastgele
yöntemle çal›flmaya al›nm›flt›r. ‹zlem sonunda esrar kullan›m›
öncesinde psikotik bulgular› olmayanlarda esrar kullan›lmaya
bafllanmas›n›n psikotik bulgular›n ortaya ç›k›fl›n› öngördü¤ü
bulunmufltur. Bununla birlikte psikotik bulgular ortaya ç›kmadan
önce hiç esrar kullanmam›fl olanlarda, psikozun esrar kullan›m›n›n
öngörücüsü olabilece¤ini de eklemifllerdir (24). Esrar
kullan›m›na ba¤l› geliflen psikotik bozuklu¤un patofizyolojisinde
araflt›rmac›lar beyinde özellikle lateral putamen, pallidum
ve substantia nigrada daha yo¤un olmak üzere bulunan ve esrar
preperatlar›n›n etkiledi¤i kannabinoid-1 reseptörünü
(CB-1) incelemiflledir (25).
CB-1 reseptörü aktivasyonu glutamaterjik ve dopaminerjik sistem
baflta olmak üzere flizofreni etyolojisinde rol oynayan bir
çok nörotransmitter sistemi etkiler. Dean ve arkadafllar› (2001)
flizofreni geliflimi ve esrar kullan›m› aras›ndaki iliflkiyi incelemifller
ve esrar kullan›m› sonras› psikoz geliflen hastalar›n beyinlerindeki
CB 1 reseptörlerinin bölgesel yo¤unlu¤unda özgül
de¤ifliklikler rapor etmifllerdir (26).
Esrar kullan›m›na ba¤l› ortaya ç›kan psikotik bozuklukta s›kl›kla
geçici paranoid hezeyanlar görülmektedir. Thacore ve
Shukla (1976), esrar kullan›m›na ba¤l› psikotik bozukluk geliflen
hastalarla paranoid flizofreni tan›s› olan hastalar› karfl›laflt›rm›fllar
ve esrar kullanan hastalarda tuhaf davran›fllar›n, fliddetin,
pani¤in ve içgörünün paronoid flizofrenlere göre daha
s›k say›da oldu¤unu saptam›fllard›r (27). Rottanburg ve arkadafllar›
da (1982) esrar kullanan ve kullanmayan psikotik hastalar›
araflt›rm›fllar ve bir önceki çal›flmaya benzer bir sonuç
olarak esrar kullanan hastalarda hipomanik özelliklerin ve ajitasyonun
daha fazla bulundu¤unu rapor etmifllerdir. Esrar psikozu
olan hastalarda iflitsel varsan›lar›n, duygulan›mda düzleflmenin,
anlams›z konuflman›n ve histerinin psikoaktif madde
kullan›m› olmayan psikotik bozukluk tan›l› hastalara oranla daha
az görüldü¤ü belirtilmifltir (28). Yine geçen y›l Caspi ve arkadafllar›n›n
yapt›¤› bir biyolojik çal›flmada katekol-O-metiltransferaz
(COMT) genindeki fonksiyonel polimorfizmin esrar
kullanan adölesanlarda psikoz ortaya ç›k›fl›nda orta derecede
bir risk faktörü oldu¤u bulunmufltur. COMT geni valin 158 allelini
tafl›yanlarda esrar kullan›m›yla psikoz ortaya ç›kma riskinin
ise yüksek oldu¤unu belirtmifllerdir (29).
Amfetamine Ba¤l› Psikotik Bozukluk
Amfetamin temel olarak dopamin tafl›y›c› molekülünü (DAT)
inhibe etmekte ve sinaptik yar›kta dopamin sal›n›m›n› artt›rarak
etki göstermektedir (30). Santral sinir sisteminde mezolimbik
yolaklarda dopamin art›fl›n›n psikoz ortaya ç›k›fl›na neden
oldu¤u uzun y›llard›r bilinmektedir. Amfetamin ve benzeri stimülanlar
da bu yolla flizofreni benzeri psikotik bulgular›n ortaya
ç›kmas›na neden olmaktad›r. 2003 y›l›nda yap›lm›fl bir çal›flmada
metamfetamin kullananlarda %77,4 oran›nda hezeyanlar
ve %72,6 oran›nda varsan›lar›n görüldü¤ü saptanm›fl ve
hastalar›n büyük bir k›sm›nda ise yaflamlar›n›n herhangi bir döneminde
negatif semptomlar›n da görüldü¤ü belirtilmifltir (31).
Chen ve arkadafllar› da (2003) metamfetamin kullananlar›n
%40’›n›n madde kullan›m›na ba¤l› psikotik bozukluk tan› kriterlerini
karfl›lad›¤›n› göstermifllerdir. Ayr›ca bu hastalar›n
premorbid psikotik bulgular› olmad›¤›n›, y›lda en az 20 kez metamfetamin
kulland›klar›n› ve ba¤›ml›lar›n %80’inde yoksunlu-
¤u takip eden 1 ay içerisinde psikotik bulgular›n düzeldi¤ini
bildirmifllerdir (32).
Metamfetamin kullanmaya erken yaflta bafllama, daha yüksek
dozlarda kullan›m, hastal›k öncesi flizoid ya da flizotipal kiflilik
özellikleri, amfetamine ba¤l› psikotik bozukluk için iyi bilinen
risk faktörlerinin bafl›nda gelmektedir. Metamfetamin kullan›-
m›na ba¤l› psikotik bozukluk hastalar›n›n ailelerinde psikoz olmayan
kullan›c›lara k›yasla 5 kat daha s›k flizofreni riski bulunmaktad›r.
Nadiren metamfetamin kullananlar›n ailelerinde bu
risk düflük, düzenli kullananlar›n ve k›sa psikozu olanlar›n yak›nlar›nda
orta, düzenli kullanan ve uzun süreli psikozu olanlarda
ise flizofreni ortaya ç›kma riski yüksek bulunmufltur. Ailede
flizofreni ortaya ç›kma riski yüksek olanlarda, metamfetamin
daha erken yaflta ve daha yüksek miktarlarda kullan›lmakta
ve bu da daha fliddetli ve uzun süren psikoza neden olmaktad›r
(33).
Amfetaminin psikoza neden olufl mekanizmas›na iliflkin çal›flmalardan
elde edilen veriler gün geçtikçe artmaktad›r. Metamfetamin
kullan›m›na ba¤l› psikozu olan hastalar ile yap›lan
bir PET görüntüleme çal›flmas›nda, 2 ayl›k bir yoksunluk sonras›
striatum D2 reseptör yo¤unlu¤u yüzdesinin frontal kortekse
oranla daha düflük oldu¤u saptanm›flt›r (34). Sekine ve arkadafllar›n›n
yapt›¤› bir çal›flmada (2001), metamfetamin kullananlar›n
yoksunlu¤u s›ras›nda nukleus accumbens ve striatumda
DAT düzeylerinde ve baflka bir çal›flmada da orbitofrontal
ve dorsolateral prefrontal korteks DAT düzeylerinde anlaml›
azalma oldu¤u bulunmufltur. Sonuç olarak bu azalman›n
pozitif psikotik bulgular›n fliddeti ve metamfetamin kullan›m
süresiyle iliflkili oldu¤u görülmüfltür (35,36). Tüm bu veriler
uzun süreli metamfetamin kullan›m›n›n DAT düzeyinde azalma
yaparak psikotik bulgular›n ortaya ç›kmas›na neden oldu¤unu
göstermektedir.
Amfetaminin neden oldu¤u psikotik bozuklu¤un klinik özellikleri
paranoid flizofreniye oldukça büyük benzerlik göstermektedir.
En önemli bulgulardan birisi paranoid hezeyanlar›n varl›¤›d›r.
Yo¤un görsel varsan›lar, genellikle uygun duygulan›m,
hiperaktivite, hiperseksüalite, konfüzyon, enkoherans ve ça¤r›fl›m
bozuklu¤u gibi düflünce içeri¤inde çok az bozuklu¤un olmas›
ile paranoid flizofreniden ayr›labilir. Çeflitli çal›flmalarda

38
Alt›nbafl ve ark.
Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz
Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 34-40
Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 34-40
araflt›rmac›lar amfetaminin yol açt›¤› psikotik bozukluk ile paranoid
flizofreninin pozitif psikotik bulgular›n›n benzer oldu¤unu
ama amfetaminin yol açt›¤› psikotik bozuklukta flizofrenide
görülen konuflma içeri¤indeki fakirleflme ve duygusal küntlü-
¤ün olmad›¤›n› bildirmifllerdir (21). Bununla birlikte klinik olarak
amfetamine ba¤l› psikotik bozuklu¤un akut döneminin flizofreniden
tamamen ayr›lmas› çok zordur; ancak semptomlar›n
birkaç gün içinde ortadan kalkmas› ya da idrarda maddenin
saptanmas› do¤ru tan›ya yard›mc› olur.
Kokaine Ba¤l› Psikotik Bozukluk
Kullan›c› üzerinde psikotik etkiler gösterebilen psikoaktif maddelerden
birisi de kokaindir. Kokainin dopamin sinaptik kavfla-
¤›nda artm›fl dopamin konsantrasyonuna, dolay›s›yla D1 ve D2
reseptör aktivitelerinde art›fla sebep oldu¤u ve böylelikle kullan›c›larda
psikotik belirtiler oluflturdu¤u bilinmektedir (8). Kokain
ba¤›ml›lar›n›n %50’sinden fazlas›nda yaflam›n herhangi bir döneminde
varsan› ve paranoid hezeyanlar görülebilmektedir (14).
Acil servise baflvuran kokain kötüye kullan›m bozuklu¤u olup flizofren
olmayan hastalarda görülen varsan›lar›n, kokain kullanmayan
flizofrenlerdeki kadar fliddetli oldu¤u belirtilmektedir (37).
Kokain kullan›m›na ba¤l› psikotik bozukluk hastalar›n›n ço¤unlu¤u
daha uzun süredir ve daha yüksek miktarlarda madde kullanan,
daha düflük beden kitle indeksine sahip erkeklerden
oluflmaktad›r (38-40). ‹ntravenöz kullananlarda, di¤er kullan›m
flekillerine oranla daha fazla oranda paranoya ve varsan›lar görülmektedir
(41). Kokain kullan›m›na devam edildi¤i takdirde
psikoz daha fliddetli ve h›zl› ortaya ç›kmaktad›r. ‹lginç olarak bu
duyarl›l›k kokainin di¤er etkilerinde de¤il yaln›zca psikoz ortaya
ç›k›fl›nda önemli gözükmektedir (42).
Kokain kullan›m›na ba¤l› psikotik bozuklukta paranoid hezeyanlar
en s›k görülen psikotik belirtilerdir. ‹flitsel varsan›lar da
s›k olmas›na karfl›n görsel ve taktil varsan›lar, paranoid hezeyanlardan
daha nadir görülmektedir. Deri alt›nda böceklerin
yürüdü¤ü duyumunun (formikasyon) kokain kullan›m›yla iliflkili
oldu¤u bildirilmifltir. Uygunsuz cinsel davran›fl, tuhaf davran›fllar,
homisidal giriflimler, paronoid hezeyanlar›n ve varsan›-
lar›n içeri¤i ile iliflkili fliddet içeren davran›fllar, psikotik belirtiler
ile birlikte ortaya ç›kabilmektedir (21). Esrar ve amfetaminin
aksine kokainin kronik seyirli psikozla iliflkisini gösteren yay›nlar
s›n›rl› say›dad›r.
Uçucu Maddelere Ba¤l› Psikoz
Toluen içeren uçucu maddelerin uzun süreli inhalasyonu sonucu
flizofrenideki psikotik bulgulara benzer kal›c› psikotik bozukluk
görülebilmektedir (43,44). Önde gelen belirtiler varsan›-
lar ve hezeyanlar olarak tan›mlanm›flt›r. Uçucu madde entoksikasyonunda
belki de en s›k görülen psikotik bulgu paranoid
hezeyanlard›r (21). Di¤er risk faktörleri d›flland›¤›nda toluenin
psikoza neden oldu¤unu gösteren daha fazla sistematik araflt›rma
gerekmektedir.
Madde Kullan›m›na Ba¤l› Psikotik Bozuklukta Tedavi
Psikoaktif madde kullan›m›na ba¤l› geliflen psikotik bozuklu¤un
tedavisinde tipik antipsikotiklerin kullan›m›n›n etkilerini araflt›-
ran çal›flmalara bak›ld›¤›nda; yüksek etkili tipik antipsikotiklerin
psikotik belirtileri düzeltmede etkili olduklar› halde madde kullan›m
oran›n› artt›rd›klar›, düflük etkili antipsikotiklerin ise madde
kullan›m miktar›n› azaltmalar›na ra¤men psikotik belirtilerde
yeterince etkili olmad›klar› görülmektedir (45,46). Bu durumun
sebebi mezokortikolimbik ödül yola¤›nda yüksek etkili antipsikotiklerin
düflük etkili antipsikotiklere oranla daha yüksek derecede
dopamin antagonizmas› göstermeleri olabilir (47). ‹kinci
kuflak antipsikotik ilaçlar›n dopamin reseptörü antagonizmalar›ndaki
seçicilikleri, serotonin, histamin ve noradrenalin
yolaklar›ndaki belirgin etkilerinin klini¤e yans›mas›, bu ilaçlar›
tipik antipsikotik ilaçlara göre psikoaktif madde kullan›m›na
ba¤l› geliflen psikotik bozukluk tedavisinde daha tercih edilir
bir konuma sokmaktad›r. Antihistaminik etkinlikleri ile uyku hali
ve kayg›l›l›kta azalma olufltururlarken, antiserotoninerjik etkinlikleri
ile hastalar›n psikoaktif madde kullan›m›na yönelik
obsesif düflüncelerini azaltabilmektedirler (8,48). Olanzapin,
ketiyapin ve klozapinin serotonin 5-HT1A parsiyel agonisti olmalar›
sebebiyle ba¤›ml›larda anksiyeteyi, dolay›s›yla madde
arama iste¤ini azaltt›¤› yönünde görüfller de mevcuttur (49).
Serotonin 5-HT3 reseptör antagonisti olan ondansetronun
madde ba¤›ml›l›¤› tedavisinde psikoaktif madde arama davran›fl›n›
azaltt›¤› denek hayvanlar›nda gösterilmifltir (50). ‹kinci
kuflak antipsikotiklerin tipiklerden farkl› olarak 5-HT3 reseptörüne
ba¤land›klar› ve bu yolla ondansetrona benzer bir etki ile
psikoaktif madde arama davran›fl›n› azaltabildi¤i hipotezi öne
sürülmüfltür (51). ‹kinci kuflak antipsikotik ilaçlar›n ayn› zamanda
biliflsel fonksiyonlara olumlu etkilerinin olmas› da psikoaktif
madde kullan›m›na ba¤l› geliflen psikotik bozuklu¤un
tedavisinde tipik antipsikotik ilaç kullan›m›na göre olan üstünlüklerinden
birisidir. Özellikle beynin dikkat, motor beceriler,
sözel haf›za ve sözel ak›c›l›kla ilgili bölümlerindeki bozukluklar›nda,
ikinci kuflak antipsikotik tedavisi sonras› düzelmeler görüldü¤ü
belirtilmifltir. ‹kinci kuflak antipsikotik ilaçlarla yap›lan
çal›flmalarda, baflta klozapin ve ketiyapin olmak üzere ödül
sistemine özgül etki gösterdikleri, D2 reseptöründen h›zl› olarak
ayr›ld›klar›, bu nedenle daha çok tercih edildikleri bildirilmektedir
(8,52). Psikoaktif madde kullan›m› olan psikotik bozukluk
tan›l› hastalar›n, psikoaktif madde kullan›m› olmayan
psikotik bozukluk tan›l› hastalara oranla ekstrapiramidal sendrom
(EPS) belirtilerini daha s›k oluflturduklar› belirtilmifltir.
‹kinci kuflak antipsikotik ilaçlar tipik antipsikotik ilaçlara oranla
EPS’ye daha seçici olarak etki göstermektedirler ve bu özellikleri
de madde ba¤›ml›l›¤› sonucu geliflen psikotik bozukluk
tedavisinde ikinci kuflak antipsikotik kullan›m›n› tipik antipsikotiklere
oranla avantajl› k›lmaktad›r (53,54). ‹kinci kuflak antipsikotik
ilaçlardan da madde kullan›m›na ba¤l› psikotik bozukluk
tedavisinde öne ç›kanlar aras›nda klozapin, olanzapin
ve ketiyapin gelmektedir (8).

Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 34-40
Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 34-40
Alt›nbafl ve ark.
Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz 39
Sonuç
Madde kullan›m bozuklu¤u hastalar›nda psikotik bozukluk görülme
insidans›n›n az›msanmayacak kadar yüksek oldu¤u görülmektedir.
Literatüre bak›ld›¤›nda klinik pratikle uyumlu olarak,
alkol, amfetamin, esrar ve kokain kullan›m›na ba¤l› psikotik
bozuklukla iliflkili daha çok kan›t bulunmaktad›r. Uçucu
maddelerin inhalasyonuna ba¤l› psikotik bozukluk ortaya ç›kt›¤›n›
gösteren yay›nlar olmas›na karfl›n daha fazla sistematik
araflt›rmaya ihtiyaç vard›r. Psikoaktif madde kullan›m› sonucu
geliflen psikotik bozuklu¤un tedavisinde klasik antipsikotikler
etkili olmas›na karfl›n ikinci kuflak antipsikotiklerin madde
arama davran›fl› üzerine olumlu etkileri, düflük EPS yan etkileri
ve biliflsel ifllevlerde düzelme sa¤lamas› nedeniyle tedavide
kullan›m› giderek artmaktad›r. Klozapin, olanzapin ve ketiyapin
madde kullan›m›na ba¤l› psikotik bozukluk tedavisinde
öne ç›kan ikinci kuflak antipsikotiklerdir.
Teflekkür
Makaleye katk›lar›ndan dolay› Bak›rköy Ruh Sa¤l›¤› ve Sinir
Hastal›klar› Hastanesi 5.Psikiyatri Klinik fiefi Doç.Dr.E.Timuçin
Oral’e teflekkürü borç biliriz…
Kaynaklar
1. Kayaalp SA. Rasyonel tedavi yönünden t›bbi farmakoloji. (8. bask›, 2.
cilt) Ankara, Feryal Matbaac›l›k Sanayi ve Ticaret A.fi., 1998: 1005-12.
2. Ebert MH, Loosen PT, Nurcombe B. Current Psikiyatri Tan› ve Tedavi,
Birsöz S (çeviren) 1.bask› Ankara, Öncü Bas›mevi, 2003; 18: 240.
3. Çakmak D, Saatçio¤lu Ö. Ba¤›ml›l›k ve Komorbidite. ‹stanbul, Özgül
Matbaac›l›k, 2005: 6-10.
4. Winokur G, Reichl T, Rimmer J et al. Alcoholism: Diagnosis and familial
psychiatric illness in 259 alcholic probands. Arch Gen Psychiatry
1970; 23: 104-11.
5. MacDonald DI. Drugs, drinking and adolescence. Am J Dis Child 1984;
138:117-25.
6. Boyle MH, Offord DR. Psychiatric disorder and substanc use in adolscence.
Can J Psychiatry 1991; 36: 699-705.
7. Deykin EY, Buka SL, Zeena TH. Depressive illness among chemically
dependent adolescents. Am J Psychiatry 1992; 149: 1341-7.
8. Dank› D, Dilbaz N, Okay T ve ark. Madde Kullan›m›na Ba¤l› Geliflen
Psikotik Bozuklukta Atipik Antipsikotik Tedavisi: Bir Gözden Geçirme.
Ba¤›ml›l›k Dergisi 2005; 6: 136-41.
9. Hugh M, Kathlen B. Current review of the comorbidity of affective, anxiety
and substance disorders. Current Opin Psychiatry 2003; 16: 261-
70.
10. Rabinowitz J, Bromet EJ, Lavella J et al. Prevalence and severity of
substance use disorders and onset of psychosis in firstadmission
psychotic patients. Psychol Med 1998; 28: 1411-9.
11. Tiihonen J, Isohanni M, Rasanen P et al. Specific major mental disorders
and criminality: a 26-year prospective study of the 1966 northern
Finland birth cohort. Am J Psychiatry 1997; 154: 840-5.
12. Çorapç›o¤lu A, Aydemir Ö, Y›ld›z M. Structured Clinical Interview for
DSM-IV (SCID-IV). Hekimler Yayin Birligi, Ankara, 1999.
13. World Health Organization. Global status report on alcohol, 2004. Geneva
World Health Organization; 2004. pp. 1-2.
14. Thirthalli J, Benegal V. Psychosis among substance users. Curr Opin
Psychiatry 2006; 19: 239-45.
15. Johns LC, Cannon M, Singleton N, et al. Prevalence and correlates of
self-reported psychotic symptoms in the British population.Br J
Psychiatry 2004; 185: 298-305.
16. Olfson M, Lewis-Fernandez R, Weissman MM, et al. Psychotic symptoms
in an urban general medicine practice. Am J Psychiatry 2002;
159: 1412-9.
17. Tsuang JW, Irwin MR, Smith TL et al. Characteristics of men with alcoholic
hallucinosis. Addiction 1994; 89: 73-8.
18. Soyka M, Koch W, Tatsch K. Thalamic hypofunction in alcohol hallucinosis:
FDG PET findings. Psychiatry Res 2005; 139: 259-62.
19. Soyk M, Dresel S, Horak M et al. PET and SPECT findings in alcohol
hallucinosis: case report and super-brief review of the pathophysiology
of this syndrome. World J Biol Psychiatry 2000; 1: 215-8.
20. Kathmann N, Soyka M, Bickel R et al. ERP changes in alcoholics with
and without alcohol psychosis Biol Psychiatry 1996; 39: 873-81.
21. Sadock BJ, Sadock VA. Kaplan&Sadock Klinik Psikiyatri, Ayd›n H,
Bozkurt A(çeviren) 2.Bask›, Günefl kitabevi, 2005; 9: 80-1.
22. Arsenault L, Cannon M, Poulton R et al. Cannabis use in adolescence
and risk for adult psychosis: longitudinal prospective study. BMJ
2002; 325:1212-3.
23. Fergusson DM, Horwood LJ, Ridder EM. Tests of causal linkages between
cannabis use and psychotic symptoms.Addiction. 2005; 100:
354-66.
24. Ferdinand RF, Sandeijker F, van der Ende J, et al. Cannabis use predicts
future psychotic symptoms, and vice versa. Addiction. 2005; 100:
612-8.
25. Devane WA, Dysarz FA, Johnson MR et al. Determination and
characterization of a cannabinoid receptor in rat brain. Mol Pharmacol
1988; 34: 605-13.
26. Dean B, Sundram S, Bradbury R, et al. Studies on (3H) CP-55940 binding
in the human central nervous system; regional spesific changes
in dansity of cannabinoid-1 receptors associated with schizophrenia
and cannabis use. Neuroscience 2001; 103: 9-15.
27. Thacore VR, Shukla SR. Cannabis psychosis and paranoid schizophrenia.
Arch Gen Psychiatry 1976; 33: 383-6.
28. Rottanburg D, Robins AH, Ben-Arie O, et al. Cannabis-associated psychosis
with hypomanic features. Lancet 1982; 2: 1364-6.
29. Caspi A, Moffitt TE, Cannon M , et al. Moderation of the effect of
adolescent-onset cannabis use on adult psychosis by a functional
polymorphism in the catechol-O-methyltransferase gene: longitudinal
evidence of a gene X environment interaction. Biol Psychiatry 2005
May.
30. Giros B, Jaber M, Jonet, SR, et al. Hyperlocomotion and indifference
to cocaine and amphetamine in mice lacking the dopamine transporter.
Nature 1996; 379:606-12.
31. Srisurapanont M, Ali R, Marsden J, et al. Psychotic symptoms in methamphetamine
psychotic in-patients Int J Neuropsychopharmacol.
2003; 6: 347-52.
32. Chen CK, Lin SK, Sham PC, et al. Pre-morbid characteristics and comorbidity
of methamphetamine users with and without
psychosis.Psychol Med 2003; 33:1407-14.
33. Chen CK, Lin SK, Sham PC, et al. Morbid risk for psychiatric disorder
among the relatives of methamphetamine users with and without
psychosis. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet 2005; 136: 87-91.
34. Iyo M, Nishio M, Itoh T, et al. Dopamine D2 and serotonin S2 receptors
in susceptibility to methamphetamine psychosis detected by
positron emission tomography. Psychiatry Res 1993; 50:217-31.
35. Sekine Y,Iyo M, Ouchi Y , et al. Methamphetamine-related psychiatric
symptoms and reduced brain dopamine transporters studied with
PET. Am J Psychiatry 2001; 158: 1206-14.
36. Sekine Y, Minabe Y, Ouchi Y, et al. Association of dopamine transporter
loss in the orbitofrontal and dorsolateral prefrontal cortices with
methamphetamine-related psychiatric symptoms. Am J Psychiatry
2003;160: 1699-701.

40
Alt›nbafl ve ark.
Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Psikoz
Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 34-40
Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 34-40
37. Serper MR, Chou JC, Allen MH, et al. Symptomatic overlap of cocaine
intoxication and acute schizophrenia at emergency presentation.
Schizophr Bull 1999; 25:387-94.
38. Brady KT, Lydiard RB, Malcolm R, et al. Cocaine-induced psychosis.
J Clin Psychiatry 1991; 52: 509-12.
39. Satel SL, Edell WS. Cocaine-induced paranoia and psychosis proneness.
Am J Psychiatry 1991; 148: 1708-11.
40. Rosse R, Deutsch S, Chilton M. Cocaine addicts prone to cocaine-induced
psychosis have lower body mass index than cocaine addicts
resistant to cocaine-induced psychosis- implications for the cocaine
model of psychosis proneness. Isr J Psychiatry Relat Sci 2005; 42: 45-
50.
41. Kaye S, Darke S. Injecting and non-injecting cocaine use in Sydney,
Australia: physical and psychological morbidity.Drug Alcohol Rev
2004; 23: 391-8.
42. Bartlett E, Hallin A, Chapman B, et al. Selective sensitization to the
psychosis-inducing effects of cocaine: a possible marker for addiction
relapse vulnerability Neuropsychopharmacology. 1997; 16: 77-
82.
43. Byrne A, Kirby B, Zibin T, et al. Psychiatric and neurological effects of
chronic solvent abuse. Can J Psychiatry 1991; 36: 735-8.
44. Goldbloom D, Chouinard G. Schizophreniform psychosis associated
with chronic industrial toluene exposure: case report. J Clin
Psychiatry 1985; 46: 350-1.
45. Janssen PA. Addiction and the potential for therapeutic drug
development. EXS 1994; 71: 361-70.
46. McEvoy JP, Freudenreich O, Levin ED, Rose JE. Haloperidol increases
smoking in patients with schizophrenia. Psychopharmacology
1995; 119: 124-6.
47. Clozapine for comorbid substance use disorder and schizophrenia: do
patients with schizophrenia have a higher reward defiency syndrome that
can be ameliorated by clozapine Harv Rev Psychiatry 1999; 6: 287-96.
48. Potvin S, Stip E, Roy JY. Clozapine, quetiapine and olanzapine among
addicted schizophrenic patients: Towards testable hypotheses. Int
Clin Psychopharmol 2003; 18: 121-32.
49. Bhana N, Foster RH, Olney R, Plosker GL. Olanzapine: an updated review
of its use in the management of schizophrenia. Drugs 2001; 61: 111-61.
50. Johnson BA, Roache JD, Ait Daout N,et al. Ondansetron reduces the
craving of biologically predisposed alcholics. Psychopharmacology
2000; 160: 408-13.
51. Bymaster FP, Bauzon D, Kennedy JS, et al. Potent antagonism of 5
HT3 and 5 HT6 receptors by olanzapine. Eur J Pharmacol 2001; 430:
341-9.
52. Meltzer HY, Mcgurk SR. The effects of clozapine, risperidone, and
olanzapine on cognitive function in schizophrenia. Schizophr Bull
1999; 25: 233-55.
53. Bailey LG, Maxwell S, Brandabur MM. Substance abuse as a risk factor
for tardive dyskinesia: a retrospecive analysis of 1027 patients.
Psychopharmacol Bull 1997; 33: 177-81.
54. Green AI, Salomon MS, Brenner MJ, et al. Treatment of schizophrenia
and comorbid substance use disorder. Curr Drug targets CNS
neurol Disord 2002; 1: 129-39.