Fark Yaratanlar Program Metni: Fasla Anter Alp (21 ... - Sabancı Vakfı

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Fark Yaratanlar Program Metni: Fasla Anter Alp (21 Mart 2010)
Alan: Ekonomik Gelişme
Yer: Mardin
Türkiye‟de kadın olmak zor özellikle Güneydoğudaysanız bu zorluğu 2 ile çarpın, 4‟le çarpın
10 ile çarpın.
Bir yandan eğitim problemi, bir yandan töre, bir yandan coğrafyanın getirdiği temel zorluklar
gerçekten insanın hayatını, o güzel coğrafyada zorlaştırdıkça zorlaştırıyor.
Ama bu zorlukları yıkmak isteyen kabına sığmayan isimler de var. Üstelik sadece kendileri
için de değil sıradan kadınların hayatına dokunan, dokundukları yerde fark yaratan insanlar.
Bugün sizlere Fasla Alp‟in hikâyesini anlatacağız, Kızıltepe'den bir hikâye, Kızıltepeli sıradan
ev kadınlarının nasıl bir iş kadınlarına dönüştüğünün hikâyesi bu.
Evlerinden çıkıp nasıl başka konularla ilgilendiğini, nasıl bir araya gelip örgütlendiğinin üstelik
de hem belediye ile hem kaymakamlıkla, valilikle nasıl iç içe projeler yürüttüğünün hikâyesi.
Fasla Alp‟in hikâyesini gördüğünüzde, Türkiye‟de bir kez daha “iyi şeyler de oluyor”
diyeceksiniz.
******
Anadolu‟nun her şehrinin içinde bir hikâye saklıdır. Her kent yüzyıllardır kendi hikayesiyle
yaşar. Ama Mardin‟i anlatmaya herkes farklı yerden başlar.
Mardin dağların eteğine kurulu tarihi taş evlerden, dar sokaklardan ve uçsuz bucaksız
ovalardan oluşan bir şehir.
Mardin hep bir romantik fotoğrafın eşliğinde, popüler dizilere yansıyan görüntüsünde ve tarihi
evlerinin siluetinde ekrana yansır.
Ama Mardin‟in içinde bir Mardin daha var. İnsanların bilmediği, görmediği, tozlu yollarından
gecekondulara ulaşan yoksulluğun derin izlerini taşıyan bir şehir daha var Mardin‟in içinde.
Her mahallesinde her sokağında ayrı bir hikâyenin olduğu, tam bir Güneydoğu Anadolu
şehri. Turistik bir fotoğrafın hemen yanı başında yaşayan bir şehir, Mardin.
Ve öteki Mardin‟de, yani bu Mardin‟de başrolü kadınlar üstleniyor. Güneydoğunun her
şehrinde olduğu gibi Mardin‟deki kadınlar da sosyal hayatta büyük zorluklar yaşıyor.
1
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
İşsizliğin çok fazla, hayat şartlarının zor olduğu bu coğrafyada bir de kültürel etkiler ve
geleneklerden dolayı kadınlar, her yörede olduğu gibi buralarda da hayatlarını taştan
çıkarıyor.
******
Şerife Alp (Kızıltepe Belediye Başkan Vekili) ile Röportaj:
Mardin‟de kadınlar yaşamın bütün renklerini bir bir sergiliyor. Mardin‟de kadınlar evde dayak
yiyor.
Mardin‟de kadınlar sokaklara çıkıyor, Mardin‟de kadınlar el işi yapıyor, Mardin‟de kadınlar
okula gidiyor ya da okula gitmekten alıkonuluyor.
Mardin‟de kadınlar berdel karşılığı veriliyor. Başlık parası ile veriliyor. Mardin‟de kadınlar
sevdiğine kaçıyor.
Mardin‟de kadınlar doğanın bütün renklerini yansıtıyor; her şekliyle yaşıyor kadınlar.
Mardin‟de kadınlar bir araya gelerek kendi aralarında dernekler, kooperatifler oluşturuyor.
Mardin‟deki kadınlar siyasete giriyor, siyasi çalışmaların içerisinde benim gibi, belediye
başkanlığı, belediye başkanvekilliği gibi ya da belediye meclis üyeliği yapıyor.
Ya da Mardin‟deki kadınlar sisteme kafa tutuyor, ya da sömürülüyor. Yani demin de
söylediğim gibi Mardin‟deki kadınlar bir ülkede yaşanabilecek her şeyi, acısıyla, kötüsüyle,
iyisiyle, güzeliyle yaşıyor.
******
Fasla Alp genç bir halk oyunları eğitmeni. Ailesi bölgede yaşanan sıkıntılardan dolayı
Fransa‟ya göç etmiş ama Fasla Alp ailesi ile birlikte gittiği Paris‟te yaşamak yerine Mardin‟in
Kızıltepe ilçesine geri dönmeyi tercih etmiş.
Fasla Alp ile Röportaj:
******
Kızıltepe‟de kadın denince aklıma nedense hep olumsuzluklar geliyordu. Ben 10 sene
teyzemle kaldım ve teyzem 10 sene Kızıltepe‟de belediye başkanlığı yapıyordu.
Her gece evine farklı farklı kadınlar geliyordu ve bu kadınların her birinin bir sorunu vardı.
Sorunları da hep yine erkeklerden kaynaklanıyordu.
Çünkü kiminin eşi cezaevindeydi. Kiminin eşi yoktu, kiminin eşi başka kadınla aldatmıştı onu,
kiminin eşi duyarsızdı ona karşı, hep böyle ezilen kadındı.
2
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Böyle olunca çocuklar da hani evde büyüyor burada. En çok anneyle kalıyor, anne eğitiyor
onları; annenin eğitimli olması, annenin çalışması, kendi ayakları üzerinde durması önemliydi
benim için.
Bu yüzden 2007 yılında bu kooperatifi kurduk. Çünkü kadınlara gerçekten bu anlamda ihtiyaç
vardı Kızıltepe‟de.
Hiçbir şey yok Kızıltepe‟de. İnanın sosyal hiçbir şey yok Kızıltepe‟de. Gidip kafede
oturamıyorsunuz. Çok feodal bir yer Kızıltepe, hatta Mardin‟in en feodal ilçesi Kızıltepe
diyebilirim.
41 ilden daha büyük olmasına rağmen, gelişmemiş bir ilçe
******
Fasla Alp, yaşanan sorunlara karşı sessiz kalmamak için, mesleği birbirinden farklı 7 kurucu
arkadaşıyla birlikte tek başına hareket edemeyen, toplumda söz sahibi olamayan, eşlerinin
üstüne kuma getirdiği kadınları, sosyal yaşama adapte edebilmek için yola koyuldular.
Fasla Alp ile Röportaj:
******
Şimdi ki bizimle çalışan kadınların hepsinin bir hikayesi var; kiminin eşi faili meçhul cinayete
gitmiş, kiminki cezaevinde ömür boyu ceza almış, kiminin eşi üzerine kuma getirmiş, kiminin
eşi aldatmış onu, bırakmış onu.
Bu kadınlar çok fazla bizim bölgede. Hani her yerde böyle kadınlar vardır ama bizim bölge
biraz daha fazla bunlar.
Bunlara destek olmak için, bunları biraz daha sosyal yaşama katmak için, sadece ekonomik
değil de biraz da sosyal. Mesela sosyal içerikli projelere katarak, mesela onları evden
çıkararak, eve mahkum etmekten kurtararak iyi şeyler yaptığımıza inanıyorum.
******
İlk olarak tandır evi adı verilen bir yerde, yörede çok yaygın olan tandır ekmeğini kendi
elleriyle yapıp satışa başladılar.
Daha sonra belediyenin yemek ihalesine girdiler ve aldılar. Yemekhanedeki tencerelerde
hem yemek pişirmeye hem de umutlarını kaynatmaya başladılar.
*****
3
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Türkan İldem ile Röportaj:
2 sene oldu o cezaevinde cezaevine girdi. Benle oğlum tek başına kirada oturuyorduk.
Çaresizdim; kaynanam, kayınpederim dedi “gel yanıma” geldik, sefalette yaşıyorduk, beraber
çalışıyorduk.
Ovaya gidiyorduk, Manisa‟ya, İzmir‟e gidiyorduk çalışıyorduk. Ama 2 sene 3 sene olmuş
ayrılmışım, ben çalışıyorum.
Çaresiz kaldım, kooperatife geldim, dedim: bir iş bana verin çünkü çaresizim; benle oğlum
tekim, oğlumu bırakmamışım, ben babamın evine gitmemişim; mecbur bana iş vereceksiniz.
Verdiler, Allah razı olsun.
İşte ben de buraya çalışıyorum, ev kirayı veriyorum, çocuğuma da para veriyorum. Yemek
alıp yiyoruz. Ben dükkândan, bakkaldan borçla alıyorum, ne zaman maaşımı alıyorum,
veriyorum hem kirayı hem bakkala yani.
Hülya Demircan ile Röportaj:
******
Kocam komşusunun kızını kaçırdı gitti bizi böyle bıraktı. Ben buraya geldim, kadın
kooperatifinde çalıştım.
Şimdi geçimimi oradan sağlıyorum, daha iyi oldum. Önce yani içecek giyecek bir şey yoktu
çocuklarımın üstünde. Şimdi daha mutluyum daha huzurluyum. Daha da değişme oldu
buradan.
Çalışıyoruz, daha da kazanıyoruz, daha da işimiz, daha da güzelleşiyor. Önce babam bir de
kardeşim yardım ediyordu. Şimdi benim oğlum Adana‟da çalışıyor, ben burada çalışıyorum
daha güzel gidiyor.
******
Sadece ekmek ve yemek yapmakla da kalmadılar. Hıristiyanların evlenmeden önce kilisede
düğün töreninden önce yedikleri “hayat çöreği” adı verilen çöreklerden yapıp İstanbul‟daki
belli başlı mağazalara yollamaya başladılar.
Buradan da bir ek gelir kapısı çıktı kendilerine.
******
4
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Fasla Alp ile Röportaj:
Hayat çörekleri İstanbul„da, yine KEDV bizim Semra hanım var, bizim destekçimiz o da,
KEDV‟in gönüllü çalışanı, buna çok inandı, bu işe.
İlk başta tabii olumsuzluklar da yaşadık. Ama sonra Boyner firması 10 bin adet sipariş edince
tabi bizim için güzel ışıklar doğdu.
Biz onu İstanbul‟a gönderdik, bu kiliçe zaten Hıristiyanların, Mardin‟de kilisede yapılan
törende, evlilik töreninde gelin ve damada yedirdikleri kutsal çörek.
Müslümanlar da bunu arife gününde yapıyorlar. Boyner‟e biz sevgililer günü için kalp
şeklinde, 14 Şubat günü için 10 bin tane gönderdik. Daha sonra İstanbul‟dan Kibele
tanrıçanın kadınlar günü için şeyleri geldi, işte siparişleri geldi. Onları yaptık gönderdik.
Bu da KEDV‟in desteği ile oldu, gene kiliçe işi ve çok iyi oldu, hala da sipariş alıyoruz
İstanbul‟dan.
******
Zorlu ve meşakkatli bir yola girdiklerinin farkındaydılar. Kadının olmadığı, erkeklerin egemen
olduğu bir bölgede sadece kadınlardan oluşan bir kooperatif, ister istemez birçok zorluklarla
da karşılaşıyordu.
Ama hem Kızıltepe Belediyesi hem de Kızıltepe Kaymakamlığı, yani milletle devlet el ele
verip hayatlarında mücadele yolunu seçmiş kadınlardan desteklerini esirgemediler.
Fasla Alp ile Röportaj:
******
İlk desteğimizi biz belediyeden aldık, belediyenin o dönem Cihan Sincar vardı benim teyzem
oluyor aynı zamanda, Kızıltepe gibi bir yerde 10 sene 2 dönem belediye başkanlığı yaptı.
Onun desteği çok oldu bize kuruluş aşamasında, işte ilk atölyelerimizi kurarken gerek ip
gerek un, bütün hammaddemizi ilk o aldı bize.
Ondan sonra Kızıltepe Kaymakamlığının da desteği oldu, KEDV var İstanbul‟da Kadın
Emeğini Değerlendirme Vakfı, biz onlarla beraber çok fazla projeye imza attık.
Beraber güzel işler yaptık. Bütün olan işlerimizi iyileştirdik onlarla. Yine Mardin‟de İpek Yolu
Kadın Kooperatifi var, onların çok desteği oldu.
Yani gittiğimiz her yerde kadın olunca aslında geri çevrilmedik herkes elini taşın altına koydu
bu konuda.
5
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Kaymakam Osman Tunç ile Röportaj:
******
Hem kaymakamlık olarak hem devlet olarak yaptığımız faaliyetlerde hem sivil toplumun
yaptığı faaliyetlerde kadınların ön planda yer aldığını, hem çalışma hem hedef kitle olarak
kadınların ön planda yer aldığını görüyoruz.
Biz de kaymakamlık olarak bu işleri kimin yaptığına bakmazsızın hangi sivil toplum örgütü
olduğuna bakmazsızın, bu sivil toplum örgütünün önder kişilerinin, yöneticilerinin siyasi
düşüncelerine asla bakmaksızın, eğer ortada kadına yönelik iyi bir gayret, çaba varsa; niyeti,
düşünceyi asla sorgulamadan mutlaka destek oluyoruz.
Bunun en güzel örneği de son dönemde Kadın Eğitim Destek Kooperatifi kısaca Kızıltepe
Kadın Kooperatifi olarak isimlendirilen kooperatifin çalışmalarına verdiğimiz destek gibi.
Aslında iyi niyeti, çabayı ortaya koyan onlar. Bize geldiler “kaymakamlık olarak acaba bize
yardımınız olabilir mi” dediler biraz tedirgindiler, biraz çekiniyorlardı.
Bu çekinmenin belki geçmişte haklı sebepleri olabilir. Ama ben baktım ki ortada sadece
muhtaç kadınlara, ihtiyaç sahibi teyzelerimize, ablalarımıza destek var.
Bundan uzak kalmamız asla mümkün olamazdı. Desteklerimiz çok büyük olmadı aslında,
küçük küçük desteklerimiz oldu. Maddi boyutundan çok bu desteğimizin manevi boyutunun
çok büyük olduğunu gördük.
Eskiden ülkenin batısından buralarda bakıldığında buralarda kötü şeyler oluyor sadece
zannediliyordu.
Burada sürekli kötü şeyler olduğunu inanılıyordu. Hayır, Kızıltepe‟de, Mardin‟de
Güneydoğuda birçok yerde çok iyi şeyler oluyor.
Kentleri tanımlamaya sevginin ve Doğu insanın, Güneydoğu insanının içinde yer alan
sıcakkanlı misafirperver yapının tanımlamasına müsaade etmek gerektiğini düşünüyorum.
Gerçekte olan bu. Diğer durumlar arızi ve geçici durumlardır. Sizi Kızıltepe‟de hangi aileye
gitseniz sizi kucaklar ve o ailenin kadını, kızı aile reisi ile birlikte size sofrasını açar, çok güzel
misafirperverlikler yaşanır.
******
Kızıltepe Kadın Kooperatifi bünyesindeki kadınlar sadece yemek işinin içinde de değil
bölgede eskiden her evde bulunan “tevn” adı verilen dokuma tezgâhlarında da birçok çeşit
ürün üretiyorlar.
6
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Dokuma tezgâhlarında dokudukları bu ürünlerden hem gelir elde ediyorlar hem de bir
kültürün yok olup gitmesine engel olmaya çalışıyorlar.
Behiye Abik ile Röportaj:
******
Biz dört kardeşiz, ailede sadece babam çalışıyor. Bir de ben aileye destek veriyorum. 2
kardeşim okuyor, annem ev kadını.
Ben buraya gelmeden önce ben de ev kızıydım. Çalışmıyordum, bizim buranın kızları
normalde çalışmıyor, aile tarafından işte kültür tarafından, çalışamıyorlar.
Böyle bir kooperatif kurulduğu zaman işte arkadaşlar bize haber verdiler; “böyle bir kooperatif
açacağız siz de destek verin” diye, biz de kabul ettik.
Bizim burada Mardin‟de eskiden her evde bulunan tevn şimdi sadece Kızıltepe ve
Nusaybin‟de bulunuyor.
7 Biz de kültürümüzün kaybolmaması için böyle bir kooperatif kurduk Kızıltepe Kadın
Kooperatifi olarak.
Burada şimdi biz bundan 3 yıl önce burayı açtık. Biz eskiden dokuyorduk şimdi üreticiyiz.
Kültürümüzün kaybolmaması için, bu kültürü devam ettirmek istiyoruz.
Bu kooperatifi ayakta tutmak için işte Güneydoğu kızlarını bekliyoruz buraya.
Gülnaz Çiftçi ile Röportaj:
******
Eşim yok, kaynanam vardı eşimden sonra o da vefat etti. O da bana yardımcı oluyordu.
O da gittikten sonra bütün yük bana kaldı. Ben çalışmaya başladım. Şimdi memnumum,
işimden de memnumum, ortamımdan da memnumum, bu kadın kooperatif sayesinde.
******
Fasla Alp ailesi birlikte çok rahat bir yaşam sürebilirdi aslında, Paris‟te yaşabilirdi mesela.
Ama o bunu tercih etmedi. Mardin‟de kalarak hayata tutunmaya çalışan kadınların tutunacak
dalı oldu. Onlara eğitimler verdi.
Geçinmeleri için, yeni bir hayat kurabilmeleri için yanlarında durdu. Hem ana hem baba
olarak hayata sıkı sıkı sarılan Mardinli kadınların hayatında Fasla Alp koskocaman bir fark
yarattı.
7
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
******
Sevgili seyirciler Fasla Alp‟in hikâyesini anlatırken biz de en az Fasla Hanım kadar
gururlandık.
Türkiye‟de böyle güzel hikâyeler de vardı. Üstelik en çok hoşumuza giden de Güneydoğuda
çok sık gördüğümüz; devlet ve belediyelerin arasındaki ayrımcılığın burada kalkmış olması.
Valisiyle, kaymakamıyla, belediyesiyle bir ilçenin kadınlarına nasıl sahip çıktıklarını gördünüz
sanırım. Çok etkileyici değil mi
Umarız daha nicelerini ekrana getirebiliriz. Fark Yaratanlar‟a kısa bir ara vereceğiz ardından
bu programa nasıl katılacağınızı merak ediyorsanız bir kez daha hatırlatacağım.
******
Sevgili seyirciler Fark Yaratanlar programı artık bir klasik olmaya doğru gidiyor. Türkiye‟de
sivil topluma gönül veren insanların A takımını oluşturduğumuz bu programa eğer siz de
konuk olmak istiyorsanız ya da birini önermek istiyorsanız, lütfen internetten
www.farkyaratanlar.org adresine girip formumuzu doldurun.
Ya da telefonu alın; ev ya da cep telefonu fark etmez 0212 249 23 14 nolu telefonu arayın ve
arkadaşlarımız sizi ne yapmanız gerektiği konusunda yönlendirsinler.
“The Seed” salonundan karşınıza geldik yeni bir Fark Yaratanlar programında yine Sabancı
Müzesinde sizlere Türkiye‟nin iyi insanlarını tanıtacağımız yeni bir programda buluşuncaya
kadar ben Cüneyt Özdemir iyi akşamlar, iyi geceler diliyorum.
8
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.