ANDIZ (Arceuthos drupace (Labill) Ant. Et. Cotschy) - Orman Genel ...

And›z; 25 m boya, 100 cm çapa ulaflabilen, genellikle piramidal tepe
formuna sahip bir orman a¤ac›d›r. Yumurta fleklindeki tomurcuklar› sivri pullarla
örtülmüfltür. Boylar› 1-2.5 cm olan genifl i¤ne biçimindeki yapraklar›n uçlar› sivri
ve bat›c›d›r. Üst yüzeylerinde belirgin iki beyaz stoma band› bulunur. Difli çiçekler
üçer üçer çevrel dizilmifl çok say›da pullardan oluflmufltur. Kozalaklar oldukça
büyüktür (2-2.5 cm) ve ikinci y›lda olgunlafl›r. And›z tohumlar›n› do¤al ortamda
daha çok, ay›lar, domuzlar, keçiler, sincaplar, kemirgenler ve baz› kufllar yaymaktad›r.
And›z tohumlar›n›n yay›c› hayvanlar›, onlar›n; kozalaklar›n›n etli k›s›mlar›n› yiyerek,
kozalak etinden kaynaklanan çimlenme engelini gidermektedir .
And›z odununun yap›s› sade ve homojendir. Odununda belirgin bir koku
bulunmaktad›r. Öz odunlar›n›n ço¤unlu¤u k›rm›z› kahverengidir. Dirençleri orta
derecelidir ve flok etkilere yüksek direnç gösterirler. Odunlar›n›n çal›flmas› çok
azd›r. Özellikle öz odunlar› mantar ve böceklere karfl› büyük bir dayan›kl›l›k
gösterir. Toros Türkmenleri and›z odununun kendine has kokusu, bu kokunun
haflarat› önlemesi, kumafllara hofl bir koku vermesi, dayan›kl›l›¤›, çal›flmamas› ve
uzun y›llar bozulmayan rengi nedeniyle çeyiz sand›¤› yap›m›nda ve iç mekan
mobilyas›nda kullanmaktad›r.
And›z a¤ac› yok olma tehlikesi alt›ndad›r ve ormanlar›n›n daralma süreci
devam etmektedir. Daralma sürecinin befl nedeni vard›r: 1) Ülkemizde, and›z›n
efleyli ve efleysiz fidan üretim yöntemi, fidanl›k, a¤açland›rma ve do¤al gençlefltirme
tekniklerinin ortaya konamamas›d›r. Bunun sonunda, kullan›m amaçlar›na yönelik
kitlesel fidan üretimi gerçekleflememifltir. 2) And›z ormanlar›n›n üzerinde yo¤un
otlatma bask›s› vard›r. Otlak alanlar›n›n tar›msal amaçl› kullan›m›, keçilerin ana
beslenme alanlar› olan mefle çal›l›klar›n›n ve seyrek a¤açl›k alanlar›n a¤açland›r›lmas›
nedeniyle, keçi ve koyun otlatmas› and›z ormanlar›na yönelmifltir. 3) And›z
ormanlar›, yaban hayat›na çok iyi bar›nma ve beslenme ortam› olufltururlar. Bu
nedenle, yo¤un avlak alanlar› olarak kullan›lmaktad›r. Kontrolsüz avlanma bask›s›
sonucu, and›z tohumlar›n›n yay›l›fl›n› sa¤layan yaban›l hayvan varl›¤› h›zla düflmekte,
hatta, ay›larda oldu¤u gibi tamamen yok olma tehlikesi ile karfl› karfl›ya bulunmakt›r.
4) Çok yüksek fiyatlarla sat›lan and›z katran›n›n elde edilmesi amac›yla, ormanlar›n
tahribi söz konusudur. Geçmiflte sadece yöresel olarak tüketilen and›z katran›,
günümüzde alternatif t›p uygulamalar›nda yayg›n olarak kullan›lmas› tahribat›
daha da art›rmaktad›r. 5) Eskiden sadece yöre insan›nca tüketilen and›z pekmezi,
turizm hareketlerinin art›fl› ile birlikte ticari materyal haline dönüflmüfltür. And›z
6