pdf olarak aÃ§Ä±nÄ±z

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 

AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON KONTROLU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Önsöz 

Bakanlığımızın, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının, özel ve tüzel kişiliklerinin 

ihtiyaç duyduğu ibreli yapraklı orman ağacı türleri ile park-bahçe 

ağacı ve süs bitkileri Ülkemizin dört bir tarafında kurulan devlete ve özel 

sektöre ait fidanlıklarda üretilmektedir. 

Bugüne kadar yapılan ve gelecekte yapılacak olan her türlü ağaçlandırma 

(endüstriyel, toprak muhafaza, yeşil kuşak, park-bahçe, peyzaj vb.) çalışmalarının 

başarısının kullanılan fidan kalitesine bağlı olduğu kaçınılmaz 

bir gerçektir. Kaliteli ve standartlara uygun fidan üretimi ise konusunda 

uzman kişilerce, tekniğine uygun olarak kontrol altında yapılacak çalışma 

ile sağlanabilmektir. 

5553 sayılı Tohumculuk Kanunu çerçevesinde, “ …orman bitki türlerine 

ilişkin olarak genetik kaynakların kaydı, tohumlukların üretilmesi, sertifikasyonu, 

ticareti ve piyasa denetimi iş ve işlemleri…” Bakanlığımızın yetki 

ve sorumluluğundadır. Ülke çapında orman bitki türleriyle ilgili özel veya 

tüzel kişiliklerce yapılacak tohum ve fidan üretimlerinin takibi, sertifikasyonu, 

ticareti ve piyasa denetimine ait iş ve işlemleri Bakanlığımız İl Çevre 

ve Orman Müdürlüklerince gerçekleştirilecektir. 

Ülkemizde her geçen gün gelişme gösteren özel sektör fidancılığının daha 

kalıcı ve etkin olabilmesi, standartlara uygun fidan üretmesi ile mümkün 

olacaktır. Bu konunun önemine binaen, Türk Standartları Enstitüsü’nce fidanlıklarda 

üretilen ibreli, yapraklı fidanlar ve kavak fidanlarının üretimi, 

bakımı, sökümü, dikimi, koruma, taşıma kurallarına ait yayınlanmış olan 

standartlar ile Bakanlığımızca çıkarılan “Orman Yetiştirme Materyallerinin 

Ticareti Yönetmeliği”nin içerdiği fidan standartlarına ait bilgiler bir 

kitapçık haline getirilmiştir. 

Kitapçığın fidancılık sektöründe görev yapan gerek teknik elemanlara gerekse 

diğer çalışanlara ve konuya ilgi duyan herkese yararlı olacağını ümit 

ediyorum. 

Hanifi AVCI 

Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu 

Genel Müdürü 

ÜRETİ M, BAKIM, SÖKÜM, TAŞ IMA VE Dİ K İ M KURALLARI 1

İçindekiler 

KONU SAYFA KONU SAYFA 

Önsöz 1 

İĞNE YAPRAKLI AĞAÇ FİDANLARI 6 

(TS 2265) 

0 - KONU, TARİF, KAPSAM 6 

0.1 - KONU 6 

0.2 - TARİFLER 6 

0.2.1 - İğne Yapraklı Ağaç Fidanı 6 

0.2.2 - Generatif Üretme 6 

0.2.3 - Vejetatif Üretme 6 

0.2.4 - Çelik 6 

0.2.5 - Topraksız Fidan 6 

0.2.6 - Topraklı Fidan 6 

0.2.7 - Kaplı Fidan 7 

0.2.8 - Şaşırtma (Repikaj) 7 

0.2.9 - Şaşırtılmış Fidan 7 

0.2.10 - Kök Kesimi 7 

0.2.11 - Kök Kesimi Yapılmış Fidan 7 

0.2.12 - Kök Boğazı 7 

0.2.13 - Gövde-Kök Oranı 7 

0.2.14 - Yeterli Miktarda Kök 8 

0.2.15 - Fidan Kuru Ağırlığı 8 

0.2.16 - Fidan Boyu 8 

0.2.17 - Fidan Yaşı 8 

0.2.17.1 - Şaşırtılmamış Fidan Yaşı 8 

0.2.17.2 - Şaşırtılmış Fidan Yaşı 8 

0.2.18 - Vejetasyon Dönemi 9 

0.2.19 - Yıllık Halka 9 

0.2.20 - Fidan Orijin Belgesi 9 

0.2.21 - Diğer Tarifler 9 

0.3 - KAPSAM 9 

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLiKLER 11 

1.1 - SINIFLANDIRMA 11 

1.1.1 - Sınıflar 11 

1.1.2 - Türler 11 

1.1.3 - Gruplar Fidanlar; 11 

1.1.4 - Tipler 11 

1.2 - ÖZELLiKLER 11 

1.2.1 - Genel özellikler Fidan; 11 

1.2.2 - Sınıf Özelliği 12 

1.2.3 - Grup Özelliği 12 

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR 12 

1.3.1 - Boyutlar 12 

1.3.1.1 Boy 12 

1.3.1.2 - Çap 14 

1.3.1.3 - Yaş 14 

1.3.1.4 - Gövde-Kök Oranı 15 

1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEYLER 15 

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER 15 

2.1 - NUMUNE ALMA 15 

2.2 - MUAYENELER 15 

2.2.1 - Ambalaj ve Kapların Muayenesi 15 

1.2.1 Genel özellikler 15 

1.3.1.1 Boy 15 

1.3.1.2 Çap 15 

1.3.1.3 Yaş 15 

1.3.1.4 Gövde-Kök Oranı 15 

3.1 Ambalajlama 15 

3.2 İşaretleme 15 

2.2.2 - Fidanların Muayenesi 16 

2.2.2.1 - Gözle Muayene 16 

2.2.2.2 - Boyut Muayenesi Fidanların; 16 

2.3 - DENEYLER 16 

2.3.1 - Gövde-Kök Oranı Tayini 16 

2.3.2 - Yaş Tayini 17 

2.4 - DEĞERLENDiRME 17 

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU 17 

3 - PİYASAYA ARZ 18 

3.1 - AMBALAJLAMA 18 

3.2 - İŞARETLEME 18 

3.3 - SAKLAMA VE TAŞIMA 18 

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 18 

YAPRAKLI ORMAN AĞACI FÎDANLARI 24 

(TS 56 24) 


0.1 - KONU 24 


0.2.1 - Yapraklı Orman Ağacı Fidanı 24 

0.2.2 - Generatif Üretme 24 

0.2.3 - Vejetatif Üretme 24 

0.2.4 - Çelik 24 

0.2.5 - Çıplak Köklü Fidan 24 

0.2.6 - Kaplı Fidan 24 

0.2.7 - Şaşırtma (Repikaj) 25 

0.2.8 - Şaşırtılmış Fidan 25 

0.2.9 - Kök Kesimi 25 

0.2.10 - Kök Kesimi Yapılmış Fidan 25 

0.2.11 - Kök Boğazı 25 

0.2.12 - Fidan Boyu 25 

0.2.13 - Fidan Yaşı 25 

0.2.13.1 - Şaşırtılmamış Fidan Yaşı 26 

0.2.13.2 - Şaşırtılmış Fidan Yaşı 26 





0.3 - KAPSAM 27 

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER 27 


1.1.1 - Türler 27 


2 

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON KONTROLU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ


1.1.3 - Gruplar Fidanlar; 27 

1.1.4 - Tipler 27 

1.2 - ÖZELLİKLER 29 

1.2.1 - Genel özellikler Fidan; 29 

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR 29 

1.3.1 - Boyutlar 29 

1.3.1.1 - Boy 29 

1.3.1.2 - Çap 29 

1.4 - ÖZELLİK VE MUAYENELER 29 

2 - NUMUNE ALMA VE MUAYENELER 29 



2.2.1 - Ambalaj ve Kapların Muayenesi 32 

2.2.2 - Fidanların Muayenesi 32 

2.2.2.1 - Gözle Muayene 32 

2.2.2.2 - Boyutların Ölçülmesi Fidanların; 32 

2.3 - DEĞERLENDİRME 32 

2.4 - MUAYENE RAPORU 33 


3.1 - AMBALAJ 33 

3.2 - İŞARETLEME 33 

3.3 - SAKLAMA VE TAŞIMA 34 

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 34 

KAVAK FİDANLARI 36 

(TS 3197) 

(YERLİ KARAKAVAK VE MELEZ KARAKAVAK) 38 

0 -KONU, TANIM, KAPSAM 38 

0.1 - KONU 38 

0.2 - TANIMLAR 38 

0.2.1 - Kavak Fidanı 38 

0.2.2 - Kavak çeliği 38 

0.2.3 - Kök Çeliği 38 

0.2.4 - Gövde Çeliği 38 

0.2.5 -Köklü Çelik 38 

0.2.6 - Kök Boğazı 39 

0.2.7 -Kök Sistemi (Kök) 39 

0.2.8 -Kök Budaması (Kök Tuvaleti) 39 

0.2.9 - Dal Budaması (Gövde Budaması) 39 

0.2.10 -Şaşırtma (Repikaj) 39 

0.2.11 - Fidan Boyu 39 

0.2.12 -Fidan Yaşı 39 



0.2.15 - Klon 41 


0.2.17 - Fidan Çapı 41 

0.2.18 - Tepe Sürgünü 41 

0.3 - KAPSAM 41 

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELİKLER 41 



1.1.2 -Türler 42 

1.1.3 -Klonlar 42 

1.2 -ÖZELİKLER 42 

1.2.1 -Genel Özelikler 42 

1.2.2 -Boyutlar 43 

1.2.2.1 -Çaplar 43 

1.2.2.2 -Kök Sistemi 43 

1.2.3 -Yaş 43 

2 - NUMUNE ALMA VE MUAYENELER 44 



2.2.1 - Gözle Muayene 45 

2.2.2 - Ölçme 45 

2.2.3 - Yaş Tayini 45 

2.2.4 - Fidan Orijin Belgesinin Kontrolü 45 

2.3 - DEĞERLENDİRME 46 

2.4 -MUAYENE RAPORU 46 


3.1 -İŞARETLEME 46 

3.2 -AMBALAJLAMA 47 

3.3 -KAVAK FİDANI ORİJİN BELGESİ 47 

4 -ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 47 

5 -TÜRK STANDARTLARININ UYGULANMASI HAKKINDA 

TÜZÜK HÜKÜMLERİNE GÖRE YAPILACAK İŞLEM 48 

ORMAN FİDANLIĞINDA FİDAN BAKIM KURALLARI 52 

(TS 9066) 

0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI 52 

0.1 - KONU 52 


0.2.1 - Ekim Yastığı 52 

0.2.2 - Çimlenme Yüzdesi 52 


0.2.4 - Toprağın Tav Hali 52 

0.2.5 - Kök Boğazı Çürüklüğü 52 

0.2.6 - Şaşırtma 52 

0.2.7 - Çelik 53 

0.2.8 - Tekstür 53 

0.2.9 - Strüktür 53 

0.2.10 - Parsel 53 

0.2.11 - Ada 53 

0.2.12 - Yağmurlama Başlığı 53 

0.2.13 - Seyreltme 53 

0.2.14 - Tekleme 53 

0.2.15 - Siperleme 54 

0.2.16 - Yerinde Kök Kesme 54 

0.2.17 - Kök Kesim Bıçağı 54 

0.2.18 - Budama 54 

0.2.19 - Kaymak Kırma 54 


0.3 - KAPSAM 55 

0.4 - AMAÇ 55 

0.5 - UYGULAMA ALANI 55 

1 - KURALLAR 55 



1.1 - KULLANILAN CİHAZ, ALET VE MALZEME 55 

1.2 - SULAMA KURALLARI 55 

1.2.1 - Salma Sulama 56 

1.2.2 - Yağmurlama Sulama 56 

1.2.3 - Damla Sulama 57 

1.2.4 - El İle Sulama 58 

1.3 - OT ALMA VE ÇAPA 58 

1.3.1 - Ot Alma 58 

1.3.1.1 - El ile Ot Alma 58 

1.3.1.2 - Çapa İle Ot Alma 58 

1.3.1.3 - Makine ile Ot Alma 58 

1.3.1.4 - Kimyevi Ot Alma 59 

1.3.1.5 - Dinlenme ve Yeşil Gübre Parsellerinde Ot Alma 59 

1.3.2 - Çapalama 59 

1.3.2.1 - El Aletleri ile Çapalama 59 

1.3.2.2 - Makine ile Çapalama 60 

1.4 - SEYRELTME 60 

1.4.1 - Tohumla Üretimde (Ekim Yastıklarında) Seyreltme 60 

1.4.2 - Çelikle Üretimde Tekleme 61 

1.5 - SİPERLEME 61 

1.6 - YERİNDE KÖK KESME 62 

1.7 - BUDAMA 62 

FİDAN SÖKÜM KORUMA VE TAŞIMA KURALLARI 66 

(TS1772) 


0.1 - KONU 66 


0.2.1 - Fidan 66 



0.2.4 - Yeterli Miktarda Kök 66 

0.2.5 - Söküm 66 

0.2.6 - Gömü (Hendekleme) 66 

0.3 - KAPSAM 67 

1 - SÖKÜM 67 

1.1 - SÖKÜM ZAMANININ SAPTANMASI 67 

1.1.1 - Fidanın Büyüme Durumu 67 

1.1.2 - Dikim Zamanı 67 

1.1.3 - Hava Koşulları 67 

1.1.4 - Toprak Durumu 67 

1.2.1 - Topraklı Söküm 68 

1.2.2 - Topraksız Söküm 68 

1.2.2.1 - El ve El Aletleri İle Söküm 68 

1. 2. 2. 2 - Alet ve Makine İle Söküm 68 

1.3 - TEDBİRLER 68 

2 - KORUNMA 69 

2.1 - GÖMÜ (HENDEKLEME) 69 

2.1.1 - Açıkta Gömü (Hendekleme) 69 

2.1.2 - Üstü Örtülü Yerde Gömü 69 

2.2 - SOĞUK DEPO 69 

2 .3 - KAR VE BUZ ÇUKURLARI 70 

2.4 - AMBALAJ 70 

2.4.1 - Genel 70 

2.4.2 - Fidan Ambalaj Biçimleri 70 

2.4.2.1 - Kök Ambalajı 70 

2.4.2.2 - Sandık Ambalajı 70 

2.4.2.3 - Sepet Ambalajı 71 

2.4.2.4 - Balya Ambalajı 71 

2.4.2.5 - Kafes Telli Ambalaj 71 

2.4.2 6 - Polietilen Torba Ambalajı 71 

2.4.2.7 - Kutu Ambalajı 72 

3 - TAŞIMA 72 

3.1 - GENEL 72 

ORMAN AĞACI FİDANLARI DİKİM KURALLARI - 

YAPRAKLI (TS5116) 80 


0.1 - KONU 80 




0.2.3 - Kaplı (Tüplü) Fidan 80 

0.2.4 - Dikim Çapası 80 

0.2.5 - Dikim Beli (Plantuvar) 80 

0.2.6 - Kazma 80 

0.2.7 - Baltalı Kazma 81 

0.2.8 - Kürek 81 

0.2.9 - Fidan Taşıma Kutusu 81 


0.3 - KAPSAM 81 

1 - GENEL KURALLAR 81 

2 - DİKİM KURALLARI 83 

2.1 - TOPRAKSIZ FİDAN DİKİMİ 83 

2.1.1 - Yarma Dikimi (Plantuvar Dikimi) 83 

2.1.2 - Çukur Dikimi 84 

2.2 - TOPRAKLI FİDAN DİKİMİ 85 

2.3 - KAPLI (Tüplü) FİDAN DİKİMİ 85 

ORMAN YETİŞTİRME MATERYALLERİNİN 

TİCARETİ YÖNETMELİĞİ’NDE BULUNAN 

STANDARTLAR 93 

BÖLÜM A (EK-7) 95 

BÖLÜM B 96 

BÖLÜM C 96 

BÖLÜM D 97 

BÖLÜM E 98 

ORMAN FİDANLIKLARIMIZDA ÜRETİLEN 

ORMAN AĞACI TÜRLERİ 101 

4 


İğne Yapraklı 

Ağaç Fidanları 

TS 2265 


İĞNE YAPRAKLI AĞAÇ FİDANLARI 

0 - KONU, TARİF, KAPSAM 

0.1 - KONU 

Bu standart, iğne yapraklı ağaç fidanlarının tarifine, sınıflandırma 

ve özelliklerine numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya 

arz şekline dairdir. 

0.2 - TARİFLER 

0.2.1 - İğne Yapraklı Ağaç Fidanı 

İğne yapraklı ağaç fidanı, gerek tabii olarak yetişmiş gerekse generatif 

veya vejetatif yolla üretilmiş, kök ve gövdesi bulunan, 

1 yaş - 10 yaşları arasındaki iğne yapraklı bitkidir. 

NOT - Bu standart metninde “İğne Yapraklı Ağaç Fidanı” deyimi 

yerine “Fidan” terimi kullanılmıştır. 

0.2.2 - Generatif Üretme 

Generatif üretme, tohumdan yapılan üretmedir. 

0.2.3 - Vejetatif Üretme 

Tohumdan yapılan fidan üretimi dışında kalan fidan üretme biçimidir. 

0.2.4 - Çelik 

Çelik, bitkilerden köklendirmek amacıyla alınan uygun gövde, 

kök, dal ve yaprak parçasıdır. 

0.2.5 - Topraksız Fidan 

Topraksız fidan, yeterli miktarda kökleri ile sökülmüş ve üzerinde 

toprağı bulunmayan fidandır (Şekil-1). 

0.2.6 - Topraklı Fidan 

Topraklı fidan, yeterli miktarda kökleri ile sökülmüş ve toprağı 

dağıtılmadan üzerinde bırakılarak, topraklı kısmı saz, kanavice, 

polietilen, çuval vb. malzeme ile ambalajlanmış olan fidandır 

(Şekil-2). 

6 


0.2.7 - Kaplı Fidan 

Kaplı fidan, saksı, katranlı mukavva, polietilen levha veya torba ve 

kutu gibi kap içinde yetiştirilmiş, toprağı ile birlikte olan fidandır 

(Şekil-3). 

0.2.8 - Şaşırtma (Repikaj) 

Şaşırtma, fidanın türüne ve kullanma amacına göre arzulanan 

kalite kriterlerine (çap, boy, ağırlık vb.) ulaşmasını sağlamak için, 

ekim veya dikim yerinden sökülüp tekniğine uygun olarak ayrı bir 

yere veya kaba tekrar dikilmesi işlemidir. 

0.2.9 - Şaşırtılmış Fidan 

Şaşırtılmış fidan, şaşırtma işlemi uygulanarak yetiştirilmiş fidandır. 

0.2.10 - Kök Kesimi 

Kök kesimi, fidan kökünün, büyümekte olduğu yerde, derinliğine 

ve yanlara doğru gereğinden çok uzamasını durdurmak, gövdekök 

oranını dengelemek ve yeterli miktarda köke sahip olmasını 

sağlamak amacıyla, belirli derinlikte ve zamanlarda tekniğine uygun 

olarak, bir defa veya birkaç defa kesilmesi işlemidir. 

0.2.11 - Kök Kesimi Yapılmış Fidan 

Kök kesimi yapılmış fidan, tekniğine uygun şekilde kök kesimi işlemi 

uygulanmış fidandır. 

0.2.12 - Kök Boğazı 

Kök boğazı, kök sisteminin en üstünde bulunan yan kökün fidan 

gövdesinden ayrıldığı noktanın hemen üst kısmında, kök ve gövdenin 

birleştiği, genellikle hafif kabarıklık ve renk farkı ile beliren 

yerdir (Şekil-4). 

0.2.13 - Gövde-Kök Oranı 

Gövde-kök oranı, fidanın kök boğazından yukarda kalan gövde 

sistemi kuru ağırlığının, kök boğazından aşağıda kalan kök sistemi 

kuru ağırlığına oranıdır. 


0.2.14 - Yeterli Miktarda Kök 

Yeterli miktarda kök, Madde 1.3.1.4’de verilen gövde-kök oranı 

değerlerine sahip köktür. 

0.2.15 - Fidan Kuru Ağırlığı 

Fidan kuru ağırlığı, fidanın etüvde 103°C ± 2°C’da değişmez ağırlığa 

ulaşıncaya kadar kurutulduktan sonra elde edilen ağırlığıdır. 

0.2.16 - Fidan Boyu 

Fidan boyu, fidanın kök boğazı ile tepe tomurcuğunun gövdeye 

birleştiği yer arasındaki uzunluktur (Şekil-4). 

0.2.17 - Fidan Yaşı 

Fidan yaşı, fidanın yetiştiği yerde geçen vejetasyon dönemleri 

sayısıdır. 

0.2.17.1 - Şaşırtılmamış Fidan Yaşı 

Şaşırtılmamış fidan yaşı, tohumun ekildiği, çeliğin dikildiği yerde 

ekim veya dikim tarihinden başlayarak geçen vejetasyon dönemleri 

sayısıdır. 

NOT - (1+0), (2+0), (3+0) Tohumdan yetiştirilmiş fidan yaşı, 

(0+1), (0+2), (0+3) Çelikten yetiştirilmiş fidan yaşı, 

olarak belirtilir. 

0.2.17.2 - Şaşırtılmış Fidan Yaşı 

Şaşırtılmış fidan yaşı, fidanın şaşırtılmamış haldeki yaşı ile şaşırtma 

işlemi uygulandığı yerde şaşırtma tarihinden sonraki yaşının 

toplamıdır. 

NOT - (1+1), (1+2); 

(2+1), (2+2); 

(3+1), (3+2); 

(0+1+1), (0+1+2) olarak belirtilir. 

8 


Bir rakam olarak belirtilmek istenirse; 

(3+0) = 3 Tohumdan üretilmiş, şaşırtılmamış 3 yaşında, 

(2+1) = 3 Tohumdan üretilmiş, şaşırtılmış 3 yaşında, 

(0+3) = 3 Çelikten üretilmiş, şaşırtılmamış 3 yaşında, 

(0+1+2) = 3 Çelikten üretilmiş, şaşırtılmış 3 yaşında, gibi. 

0.2.18 - Vejetasyon Dönemi 

Vejetasyon dönemi, bitkide kök ve gövde büyümesinin başlaması 

(kambiyum hücreleri ile sürgen doku hücrelerinin faaliyete geçmesi) 

ile durması (gövde ve kök ucundaki sürgen doku hücreleri 

ile kambiyum hücrelerinde bölünmenin durması) arasında geçen 

süredir. 

0.2.19 - Yıllık Halka 

Yıllık halka, ağacın gövde, dal veya kökünün herhangi bir yerinden 

alınan en kesitte öz çevresinde yaklaşık olarak daire biçiminde 

görülen, öze doğru açık renkli ilkbahar odunu ile dışa doğru 

koyu renkli yaz odunundan bir yıl içinde meydana gelen halkadır 

(Şekil-5). 

0.2.20 - Fidan Orijin Belgesi 

Fidan orijin belgesi, fidanla ilgili bilgileri ihtiva eden belgedir 

(Ek-1). 

0.2.21 - Diğer Tarifler 

Bu standartda geçen diğer terimlerin tarifleri TS 3329 1) ’da verilmiştir. 

0.3 - KAPSAM 

Bu standart, Çizelge-1’de gösterilen 1 yaş - 10 yaşları arasındaki 

iğne yapraklı ağaç fidanlarını kapsar. Yapraklı ağaç fidanları ile süs 

bitkisi fidanlarını kapsamaz. 

1) Bu standart metninde atıf yapılan Türk Standartlarının numaraları metnin sonunda 

verilmiştir 


ÇÎZELGE 1 - İğne Yapraklı Ağaç Fidanları 

TÜRKÇE ADI 

LATİNCE ADI 

Karaçam 

Pinus nigra Arnold 

Ehrami Karaçam 

Pinus nigra var.pyramidata 

Sarıçam Pinus sylvestris L. 

Kızılçam 

Pinus brutia Ten. 

Halepçamı 

Pinus halepensis Mill. 

Fıstıkçamı Pinus pinea L. 

Sahilçamı 

Pinus pinaster Ait. 

Radiata Çamı 

Pinus radiata D. Don. 

Batı Sarıçamı 

Pinus ponderosa Dougl. 

Kanarya Adaları Çamı 

Pinus canariensis C.A.Sm. 

Elderika Çamı 

Pinus elderica Medw. 

Günlük Çamı Pinus taeda L. 

Veymut Çamı Pinus strobus L. 

Contorta Çamı 

Pinus contarta (Dougl) 

Doğu Ladini 

Picea orientalis L.Link. 

Avrupa Ladini Picea abies L. 

Mavi Ladin 

Picea pungens Engelm. 

Engelman Ladini 

Picea engelmanni (Parry.)Engelm. 

Altuni Ladin 

Picea glauca (Moench.)Voss 

Sıtka Ladin 

Picea sitkaensis Carr. 

Uludağ Göknarı 

Abies bornmülleriana Mattf. 

Doğu Karadeniz Göknarı 

Abies nordmanniana (Link.)Spach. 

Toros Göknarı 

Abies cilicica Carr. 

Kazdağı Göknarı 

Abies equi-trojani Aschers et.Sint. 

Gümüşi Göknar 

Abies concolor (Gord.) Hoopes 

Toros Sediri 

Cedrus libani A.Rich. 

Atlas Sediri 

Cedrus atlantica Manetti. 

Himalaya Sediri 

Cedrus deodora Loud. 

Mavi Atlas Sediri 

Cedrus atlantica var. glauca Beissn. 

Altuni Sedir 

Cedrus deodora aurea Nels. 

Boylu Ardıç 

Juniperus excelsa Bieb. 

Adi Ardıç Juniperus communis L. 

Kokar Ardıç 

Juniperus foetidissima Willd. 

Finike Ardıç Juniperus phoenicea L. 

Andız 

Juniperus drupacea Lab. 

Katran Ardıcı Juniperus oxycedrus L. 

Bodur Ardıç 

Juniperus nana Willd. 

Dallı Servi 

Cupressus sempervirens var. horizontalis Mill. 

Piramit Servi 

Cupressus sempervirens var.pyramidalis Nym. 

Arizona Servisi 

Cupressus arizonica Grene 

Kokulu Servi 

Cupressus gotteniana Gord. 

Adi Porsuk Taxus baccata L. 

Yalancı Servi 

Chamaecyparis lawsoniana Parl. 

Duglas Göknarı 

Pseudotsuga menziessi (Mirb.) Franco 

Avrupa Melezi 

Larix decidua Mill. 

Japon Mazısı 

Thujopsis dolabrata (L.) Sieb.et Zucc. 

Kriptomerya 

Crypyomeria japonica (L.)Don. 

Doğu Mazısı Thuja orientalis L. 

Batı Mazısı Thuja occidentalis L. 

Altuni Mazı 

Thuja orientalis aurea 

Sahil Sekoyası 

Sequoia sempervirens 

Diğer Türler 

Fidan özelliklerine bakımdan listedeki türlerden herhangi 

birine benzeyen diğer iğne yapraklılar 

10 


1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLiKLER 

1.1 - SINIFLANDIRMA 

1.1.1 - Sınıflar 

Fidanlar, gövde-kök oranı değerlerine ve fidan boylarına göre; 

- I. sınıf, 

- II. Sınıf olmak üzere iki sınıfa ayrılır. 

1.1.2 - Türler 

Fidanlar, ağaç türlerine göre isimlendirilir. 

1.1.3 - Gruplar Fidanlar; 

- Topraksız, 

- Topraklı, 

- Kaplı 

olmak üzere üç gruba ayrılır. 

1.1.4 - Tipler 

Topraksız ve kaplı fidanlar şaşırtma işlemine göre, 

- Şaşırtılmamış, 

- Şaşırtılmış 

olmak üzere iki tipe ayrılır. 

Topraklı fidanlar şaşırtılmış olarak yalnız bir tiptir. 

1.2 - ÖZELLiKLER 

1.2.1 - Genel özellikler Fidan; 

- Herhangi bir şekilde zarara uğramamış, 

- Kendine has renk, koku ve biçimde, 

- Elverişsiz hava şartları altında açıkta bırakılmaktan renk ve biçim 

değişikliğine uğramamış, 


- Suyunu ve tazeliğini kaybetmemiş, 

- Böcek tasallutuna uğramamış ve hastalıksız, 

- Kök sistemi; yan, saçak ve kılcal kökleri orantılı, zengin, dolgun 

ve yaklaşık olarak simetrik yapıda, 

- Gövdesi düzgün ve çatalsız, en kesiti yaklaşık daire biçiminde, 

- Tepe sürgünü ve tomurcuğu olgunlaşmış, 

- Yan sürgünleri tabii oluşumunda ve canlı, 

- Kabuğu buruşmamış, 

- En az son yıl iğne yapraklarını üzerinde bulunduran görünümde 

olmalıdır. 

1.2.2 - Sınıf Özelliği 

Fidanların sınıflarına göre gövde-kök oranı Madde 1.3.1.4’deki değerlere, 

boyları ise Çizelge-2’deki değerlere uygun olmalıdır. 

1.2.3 - Grup Özelliği 

- Topraksız fidanların kök sistemi, yan, saçak ve kılcal kökleri orantılı, 

zengin, dolgun ve yaklaşık olarak simetrik yapıda olmalıdır. 

- Topraklı fidanların kökleri görünmeyecek şekilde toprakla örtülü 

ve ambalaj malzemesi nakliyat esnasında dağılmayacak şekilde 

bağlanmış olmalıdır. 

- Kaplı fidanların kapları sağlam, yırtıksız ve fidan kök boğazına 

kadar toprakla dolu olmalıdır. 

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR 

1.3.1 - Boyutlar 

1.3.1.1 Boy 

Fidan boyu, sınıflarına göre, Çizelge-2’de gösterilen değerlerden 

az olmamalıdır. 

12 


ÇİZELGE 2- İğne Yapraklı Ağaç Fidanlarının Boyları 

Adı 

Karaçam 


Sarıçam 

Kızılçam 

Halepçamı 

Sahilçamı 

Fıstıkçamı 





Günlük Çamı 

Veymut Çamı 

Contoria Çamı 



Doğu Ladini 

Mavi Ladin 

Altuni Ladin 



Doğu Karadeniz 

Göknarı 


Ardıç(Türleri) 

Andız 

Porsuk 

Avrupa Ladini 

Sıtka Ladini 



Toros Sediri 

Atlas Sediri 



Altuni Sedir 

Dallı Servi 

Piramit Servi 


Kokulu Servi 


Avrupa Melezi 


Kriptomerya 

Doğu Mazısı 

Batı Mazısı 

Altuni Mazı 

Sınıfı 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

Fidan Yaşları 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

En az Boy 

6 9 12 20 30 55 70 85 - - 

5 7 10 17 25 45 60 75 - - 

12 

10 

12 

10 

12 

10 

4 

3 

6 

5 

8 

6 

18 

15 

10 

8 

18 

15 

18 

15 

20 

17 

8 

6 

12 

10 

12 

10 

40 

30 

20 

16 

30 

25 

30 

25 

65 

50 

13 

10 

20 

17 

18 

15 

90 

70 

35 

30 

70 

60 

- 

- 

120 

100 

18 

15 

30 

25 

26 

22 

140 

120 

45 

40 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

24 

21 

40 

35 

35 

30 

- 

- 

60 

50 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

32 

28 

50 

45 

45 

40 

- 

- 

70 

60 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

45 

40 

60 

55 

65 

60 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

55 

50 

80 

70 

90 

80 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

75 

65 

100 

90 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

95 

85 

120 

110 

- 

- 

- 

- 

- 

- 


1.3.1.2 - Çap 

Fidanın kök boğazındaki çapı 2 mm’den az olmamalıdır. 

1.3.1.3 - Yaş 

Fidan yaşı, Çizelge-3’de gösterilen değerlere uygun olmalıdır. 

ÇİZELGE 3- İğne Yapraklı Ağaç Fidanlarının Yaşları 

Topraksız Fidan Topraklı Fidan Kaplı Fidan 

ADI 

En Az En Çok En Az En Çok En Az En Çok 

Karaçam 


1 2 3 8 1 6 

Sarıçam 

Kızılçam 

Halepçamı 

1 1 2 4 1 4 

Sahilçamı 

Fıstıkçamı - - - - 1 3 





Günlük Çamı 

Veymut Çamı 

Contoria Çamı 



1 1 2 4 1 4 

Doğu Ladini 

Mavi Ladin 

Altuni Ladin 



Doğu Karadeniz Göknarı 


Ardıç(Türleri) 

Andız 

Porsuk 

Avrupa Ladini 

Sıtka Ladini 



Toros Sediri 

Atlas Sediri 



Altuni Sedir 

Dallı Servi 

Piramit Servi 


Kokulu Servi 


Avrupa Melezi 


Kriptomerya 

Doğu Mazısı 

Batı Mazısı 

Altuni Mazı 

2 5 3 10 2 10 

1 3 2 10 1 6 

1 2 2 8 1 6 

1 2 2 4 1 4 

1 3 2 6 1 6 

14 


1.3.1.4 - Gövde-Kök Oranı 

- I.sınıf fidanlarda 3/1’den az, 

- II.sınıf fidanlarda 3/1’den 4/1’e kadar olmalıdır. 

1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEYLER 

Bu standartda öngörülen özelliklerin muayene ve deney madde 

numaraları Çizelge-4’de verilmiştir. 

ÇİZELGE 4- Özellik, Muayene ve Deneyler 

Sıra No Özellik Madde No. Muayene Madde No Deney Madde No 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

1.2.1 Genel özellikler 

1.3.1.1 Boy 

1.3.1.2 Çap 

1.3.1.3 Yaş 

1.3.1.4 Gövde-Kök Oranı 

3.1 Ambalajlama 

3.2 İşaretleme 

2.2.2.1 

2.2.2.2 

2.2.2.2 

- 

- 

2.2.1 

2.2.1 

- 

- 

- 

2.3.2 

2.3.1 

- 

- 

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER 

2.1 - NUMUNE ALMA 

Sınıfı, türü, grubu, tipi, yaşı ve ambalajı aynı olan ve bir seferde 

muayeneye sunulan fidanlar bir parti sayılır. 

Partiyi meydana getiren ambalajların sayıca % 5’i, 10 taneden az 

olmamak üzere gelişigüzel numune olarak ayrılır. Bu ayrılan numunenin 

topraksız veya kaplı fidan olması halinde, 10 taneden az 

olmamak üzere, en çok % 1’i, topraklı fidan olması halinde ise, 2 

taneden az olmamak üzere en çok % 1’i gelişigüzel deney numunesi 

olarak ayrılır. 

Numuneler, polietilen ve benzeri torbalar içerisine konulur ve torbaların 

havası alınarak ağızları sıkıca bağlanır. 

2.2 - MUAYENELER 

2.2.1 - Ambalaj ve Kapların Muayenesi 

Numune olarak ayrılan ambalajların herbiri gözle, elle incelenerek 

ve gerekirse ölçülerek muayene edilir. 


Ambalajlamanın Madde 3.1’e, işaretlemenin Madde 3.2’ye uygun 

olup olmadığına bakılır. 

2.2.2 - Fidanların Muayenesi 

2.2.2.1 - Gözle Muayene 

Fidanlar gözle muayene edilerek Madde 1.2.1’de belirtilen özelliklere 

uygun olup olmadıklarına bakılır. 

2.2.2.2 - Boyut Muayenesi Fidanların; 

- Çapları 1 mm hassasiyetle kök boğazından, 

- Boyları, topraksız fidanlarda; fidan, yatay bir düzlem üzerine konulmuş 

mm taksimatlı bir cetvel üzerine, doğru ve doğruya yakın 

yatırılarak, topraklı ve kaplı fidanlarda, fidan dikey durumda 

tutularak, mm taksimatlı bir cetvelle 1 mm hassasiyetle ölçülür. 

Sonuçların Madde 1.3.1.1 ve Madde 1.3.1.2’ye uygun olup olmadığına 

bakılır. 

2.3 - DENEYLER 

2.3.1 - Gövde-Kök Oranı Tayini 

Fidan, kök boğazından kesilerek gövde ve kök olmak üzere iki 

parçaya ayrılır. Parçalar üzerindeki her çeşit yabancı maddeler temizlenir. 

Temizlenen parçalar etüvde 103°C ± 2°C’ da değişmez 

ağırlığa ulaşıncaya kadar kurutulur, desikatörde soğutulur ve 

0,1gr hassasiyetle tartılır. 

Gövde-kök oranı aşağıdaki formülle hesaplanır. 

O = G / K 

Burada; 

O = Gövde-kök oranı, 

G = Gövde ağırlığı, gr 

K = Kök ağırlığı, gr dır. 

Sonuçların, Madde 1.3.1.4’e uygun olup olmadığına bakılır. 

16 


2.3.2 - Yaş Tayini 

Yaş tayini, Madde 2.3.1’de kök boğazından kesilen fidanların 

enkesitlerinde yıllık halka sayılması yoluyla yapılır ve sonuçların 

Madde 1.3.1.3’e uygun olup olmadığına bakılır. 

2.4 - DEĞERLENDiRME 

Bu standarda uymayan fidan sayısı; topraksız ve kaplı fidanlarda 

numune sayısının 1/10’undan az ise, parti kabul edilir, 1/10 veya 

daha çok ise parti standarda aykırı sayılır. Topraklı fidanlarda ise, 

standarda uymayan fidan sayısı 1 taneden çok olursa parti standarda 

aykırı sayılır. 

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU 

Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: 

- Muayenenin ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın, muayene 

ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, 

görev ve meslekleri, 

- Muayene ve deney tarihi, 

- Numunenin tanıtılması, 

- Muayene ve deneyde uygulanan standartların numaraları, 

- Sonuçların gösterilmesi, 

- Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarını 

gidermek üzere alınan tedbirler, 

- Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya 

mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan 

işlemler, 

- Standarda uygun olup olmadığı, 

- Rapor tarih ve numarası. 


3 - PİYASAYA ARZ 

3.1 - AMBALAJLAMA 

Topraksız fidanların ambalajlanması TS 1772’ye göre yapılmalıdır. 

Topraklı ve kaplı fidanların herbiri bir ambalaj kabul edilebilir. 

3.2 - İŞARETLEME 

Ambalajlar üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek 

ve bozulmayacak bir şekilde yazılmalı veya bir etikete 

yazılarak ambalaj üzerine takılmalıdır. 

- Üreticinin ticari unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli 

markası, 

- Bu standartın işaret ve numarası (TS 2265 şeklinde), 

- Sınıfı, 

- Türü, 

- Grubu, 

- Tipi, 

- Söküm tarihi, 

- Yaşı, 

- Orijini, 

- Sayısı. 

Bu bilgiler gerektiğinde yabancı dille de yazılabilir. 

3.3 - SAKLAMA VE TAŞIMA 

Fidanların saklanması ve taşınması TS 1772’ye uygun olarak yapılmalıdır. 

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 

4.1- Üretici veya satıcı, bu standarda uygun olarak üretildiğini 

beyan ettiği fidanlar için, istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi 

ve fidan orijin belgesi vermek veya göstermek mec- 

18 


uriyetindedir. Bu beyannamede satış konusu fidanların: 

- Madde 1’deki özelliklerde olduğunun, 

- Madde 2’deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç 

alınmış bulunduğunun, belirtilmesi gerekir. 

ATIF YAPILAN TÜRK STANDARTLARI 

TS 1772 

TS 3329 


EK-1 

FİDAN ORİJİN BELGESİ 

YETİŞTİRİCİNİN 

Tescilli Markası Kısa Adı : 

FİDANIN : 

Türkçe Adı Latince Adı : 

TOHUMUN-ÇELİĞÎN TOPLANDIĞI YERİN 

İşletmesi : 

Bölgesi : 

Serisi : 

Bölme No. : 

Bakısı : 

Enlemi : 

Boylamı : 

Deniz Seviyesinden Yüksekliği : 

YETİŞTİRİLDİĞİ FİDANLIĞIN 

Adı : 

Yeri : 


Ekim Tarihi : 

Şaşırtma işlemi Uygulama Tarihleri : 

Kök kesimi Uygulama Tarihleri : 

Yaşı : 

20 



22 


Yapraklı Orman 

Ağacı Fidanları 

TS 5624 


YAPRAKLI ORMAN AĞACI FÎDANLARI 


0.1 - KONU 

Bu standart, yapraklı orman ağacı fidanlarının tarifine, sınıflandırma 

ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz 

şekline dairdir. 


0.2.1 - Yapraklı Orman Ağacı Fidanı 

Yapraklı orman ağacı fidanı, gerek tabii olarak yetişmiş gerekse 

generatif veya vejetatif yolla üretilmiş, 1 yaş-6 yaş arasındaki kök 

ve gövdesi bulunan yapraklı bir bitkidir. 

NOT - Bu standart metninde “Yapraklı Orman Ağacı Fidanı” deyimi 

yerine “Fidan” terimi kullanılmıştır. 

0.2.2 - Generatif Üretme 

Generatif üretme, tohumdan yapılan üretmedir. 

0.2.3 - Vejetatif Üretme 

Vejetatif üretme, ağaçlardan alınan çelik ve benzeri kısımları köklendirmek 

suretiyle yapılan üretmedir. 

0.2.4 - Çelik 

Çelik, ağaçlardan köklendirmek amacıyla alınan uygun gövde ve 

dal parçasıdır. 

0.2.5 - Çıplak Köklü Fidan 

Çıplak köklü fidan, üzerinde toprağı bulunmayan yeterli miktarda 

kökleri ile sökülmüş fidandır (Şekil-1). 

0.2.6 - Kaplı Fidan 

Kaplı fidan, saksı, katranlı mukavva, polietilen levha veya torba ve 

kutu gibi kap içinde yetiştirilmiş toprağı ile birlikte olan fidandır 

(Şekil-2). 

24 


0.2.7 - Şaşırtma (Repikaj) 

Şaşırtma, fidanın türüne ve kullanma amacına göre arzulanan 

kalite kriterlerine (çap, boy, ağırlık vb.) ulaşmasını sağlamak için 

ekim veya dikim yerinden sökülüp, tekniğine uygun olarak ayrı 

bir yere veya kaba tekrar dikilmesi işlemidir. 

0.2.8 - Şaşırtılmış Fidan 

Şaşırtılmış fidan, şaşırtma işlemi uygulanarak yetiştirilmiş fidandır. 

0.2.9 - Kök Kesimi 

Kök kesimi, fidan kökünün büyümekte olduğu yerde, derinliğine 

ve yanlara doğru gereğinden çok uzamasını durdurmak ve yeterli 

miktarda köke sahip olmasını sağlamak amacıyla, belirli derinlikte 

ve zamanlarda tekniğine uygun olarak bir veya birden fazla kesilmesi 

işlemidir. 

0.2.10 - Kök Kesimi Yapılmış Fidan 

Kök kesimi yapılmış fidan, tekniğine uygun şekilde kök kesimi işlemi 

uygulanmış fidandır. 


Kök boğazı, kök sisteminin en üstünde bulunan yan kökün fidan 

gövdesinden ayrıldığı noktanın yaklaşık 1 cm yukarısında, kök ve 

gövdenin birleştiği çok defa hafif kabarıklık ve renk farkı ile beliren 

yerdir (Şekil-3). 


Fidan boyu, kök boğazı ile tepe tomurcuğunun gövdeye birleştiği 

yer arasındaki uzunluktur (Şekil-3). 

0.2.13 - Fidan Yaşı 

Fidan yaşı, fidanın yetiştirilmeye başlandığı andan itibaren geçen 

vejetasyon dönemleri sayısıdır. 


0.2.13.1 - Şaşırtılmamış Fidan Yaşı 

Şaşırtılmamış fidan yaşı, tohumun ekildiği, çeliğin dikildiği yerde 

ekim veya dikim tarihinden başlayarak geçen vejetasyon dönemleri 

sayısıdır. 

NOT 1 - (1+0), (2+0) tohumdan yetiştirilmiş fidan yaşı (0+1), (0+2) 

çelikten yetiştirilmiş fidan yaşı olarak belirtilir. 

NOT 2 - Şaşırtılmamış fidan en çok 4 yaşında olabilir. 

0.2.13.2 - Şaşırtılmış Fidan Yaşı 

Şaşırtılmış fidan yaşı, şaşırtılmamış haldeki yaşı ile şaşırtma işlemi 

uygulandığı yerde şaşırtma tarihinden sonraki yaşının toplamıdır. 

NOT 1 - (1+1) Tohumdan üretilmiş şaşırtılmış 2 yaşında 

(2+1) Tohumdan üretilmiş şaşırtılmış 3 yaşında 

(0+1+2) Çelikten üretilmiş şaşırtılmış 3 yaşında olarak 

belirtilir. 

NOT 2 - Şaşırtılmış fidan en çok 6 yaşında olabilir. 



ile durması arasında geçen süredir. 


Yıllık halka, ağacın gövde, dal ve kökünün herhangi bir yerinden 

alınan en kesitte öz çevresinde yaklaşık olarak daire biçiminde 

görülen, öze doğru açık renkli ilkbahar odunu ile dışa doğru 

koyu renkli yaz odunundan bir yıl içinde meydana gelen halkadır 

(Şekil-4). 


Fidan orijin belgesi, fidanla ilgili bilgileri ihtiva eden belgedir 

(Ek-1). 

26 



Bu standarda geçen diğer terimlerin tarifleri TS 3329 1) ’da verilmiştir. 

0.3 - KAPSAM 

Bu Standart, Çizelge-1’de gösterilen 1 yaş - 6 yaş arasındaki yapraklı 

orman ağacı fidanlarını kapsar, îğne yapraklı ağaç fidanları, 

süs bitkisi fidanları ve meyvecilik amacıyla yetiştirilen meyve ağacı 

fidanlarını kapsamaz. 

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER 


1.1.1 - Türler 

Fidanlar, ağaç türlerine göre isimlendirilir. 


Fidanlar, boylarına ve kök boğazı çaplarına göre; 

-I.Sınıf, 

-II. sınıf 

olmak üzere iki sınıfa ayrılır. 

1.1.3 - Gruplar Fidanlar; 

-Çıplak köklü, 

-Kaplı 

olmak üzere iki gruba ayrılır. 

1.1.4 - Tipler 

Çıplak köklü fidanlar, şaşırtma işlemine göre 

-Şaşırtılmış, 

-Şaşırtılmamış olmak üzere iki tipe ayrılır. 

1) Bu standart metninde atıf yapılan Türk Standardlarının numaraları metnin 

sonunda verilmiştir. 


ÇİZELGE 1 - Yapraklı Orman Ağacı Fidanları 

TÜRKÇE ADI 

BİLİMSEL ADI 

Doğu Kayını 

Fagus orientalis Lipsky 

Meşe Ouercus L. 

Yalancı Akasya (Beyaz çiçekli) Robinia pseudoacacia L. 

Dişbudak Fraxinus L. 

Akçaağaç Acer L. 

Kızılağaç 

Alnus Ehrh. 

Kokarağaç 

Ailanthus glandulosa Desf. 

Ceviz Juglans L. 

Ihlamur Tilia L. 

Huş Betula L. 

Çınar Platanus L. 

Gürgen Carpinus L. 

Kestane 

Castanea Mill. 

Sofora (Duman Ağacı) Sophora L. 

Mahlep Prunus mahaleb L. 

İğde Elaeagnus L. 

Okaliptus 

Eucalyptus L.Herit 

Kıbrıs Akasyası 

Acacia cyanophylla Lindi 

Sığla Liquidamber L. 

Söğüt Salix L. 

Karaağaç Ulmus L. 

Gladiçya Gleditschia L. 

Atkestanesi Aesculus L. 

Katalpa 

Catalpa Scop. 

Patlangaç Colutea L. 

Badem 

Prunus amygdalus Batsch. 

Çitlenbik Celtis L. 

Kayacık 

Ostrya Scop. 

Demirağacı Casuarina L. 

Maklora 

Maclura Nutt. 

Türk Fındığı 

Corylus colurna 

28 


1.2 - ÖZELLİKLER 

1.2.1 - Genel özellikler Fidan; 

- Kökü ve gövdesi ezilme, kırılma vb. şeklinde bir zarara uğramamış, 

- Kendine has renk, koku ve biçiminde, 

- Renk ve biçim değişikliğine uğramamış, 


- Hastalıksız ve böcek tasallutuna uğramamış, 

- Kök sistemi; yan, saçak ve kılcal kökleri orantılı, zengin, dolgun 



- Tepe sürgünü ve tomurcuğu olgunlaşmış, 

- Yan sürgünleri tabii oluşumunda ve canlı, 

- Kabuğu buruşmamış olmalıdır. 

1.3 - BOYUT VE TOLERANSLAR 

1.3.1 - Boyutlar 

1.3.1.1 - Boy 

Fidan boyu, tür ve sınıflarına göre Çizelge-2 ve Çizelge-3’de gösterilen 

değerlerden az olmamalıdır. 

1.3.1.2 - Çap 

Fidanın kök boğazındaki çapı, tür, sınıf ve boylarına göre Çizelge-2 

ve Çizelge-3’de gösterilen değerlerden az olmamalıdır. 

1.4 - ÖZELLİK VE MUAYENELER 

Bu standartta öngörülen özelliklerin muayene madde numaraları 

Çizelge-4’de verilmiştir. 

2 - NUMUNE ALMA VE MUAYENELER 



ÇİZELGE 2 - Çıplak Köklü Fidanların Tür ve Sınıflara Göre Çap ve Boyları 

TÜRLER 

Sınıf 

En Az 

Boy 

(cm) 

BOYLARA GÖRE EN AZ KÖK BOĞAZI ÇAPLARI (mm) 

20 30 40 50 75 100 150 200 

Meşe 

I 

II 

30 

20 

3 

- 

5 

4 

6 

5 

7 

6 

8 

7 

10 

8 

Kestane 

Kayın 

Gürgen 

Kayacık 

Türk Fındığı 

I 

II 

30 

20 

3 

- 

4 

3 

5 

4 

6 

5 

7 

6 

8 

7 

Yalancı Akasya 

I 

II 

50 

30 

- 

- 

4 

- 

5 

- 

7 

6 

8 

7 

10 

8 

12 

10 

15 

12 

Dişbudak 

Akçaağaç 

Karaağaç 

Sofora 

I 

II 

40 

20 

3 

- 

4 

- 

6 

5 

7 

6 

8 

7 

10 

8 

12 

10 

15 

12 

Kızılağaç 

I 

II 

50 

30 

- 

- 

3 4 6 

5 

8 

7 

10 

9 

13 

11 

16 

14 

Çınar 

Huş 

Ihlamur 

Demirağacı 

Çitlenbik 

I 

II 

30 

20 

3 

- 

5 

4 

6 

5 

7 

6 

9 

7 

11 

9 

13 

11 

15 

13 

Ceviz 

I 

II 

30 

20 

6 

- 

8 

7 

9 

8 

10 

9 

12 

11 

15 

13 

- 

- 

- 

- 

Kokarağaç 

Patlangaç 

I 

II 

40 

20 

- 

3 

4 

- 

6 

5 

7 

6 

9 

7 

11 

9 

13 

11 

16 

13 


Söğüt 

I 

II 

50 

40 

- 

- 

- 

- 

3 

- 

5 

4 

6 

5 

8 

6 

10 

8 

13 

10 

Atkestanesi 

Katalpa 

I 

II 

30 

20 

- 

3 

5 

4 

7 

6 

9 

8 

11 

10 

13 

12 

16 

15 

- 

- 

Badem 

Mahlep 

I 

II 

50 

30 

- 

- 

4 

- 

5 

- 

7 

6 

8 

7 

10 

8 

- 

- 

- 

- 

Gladiçya 

İğde 

Maklora 

I 

II 

50 

30 

- 

- 

3 

- 

4 

- 

6 

5 

7 

6 

9 

7 

- 

- 

- 

- 

Sığla 

I 

II 

40 

30 

- 

- 

3 

- 

5 

4 

6 

5 

7 

6 

8 

7 

- 

- 

- 

- 

30 


ÇİZELGE 3 - Kaplı Fidanların Tür ve Sınıflara Göre Çap ve Boyları 

TÜRLER SINIFI EN AZ BOY 

(cm) 

Meşe 

Kestane 

Ihlamur 

Ceviz 

Okaliptüs 


Atkestanesi 

Katalpa 

Sığla 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

I 

II 

40 

30 

50 

30 

35 

25 

50 

30 

60 

40 

35 

20 

40 

30 

EN AZ ÇAP 

(mm) 

5 

4 

5 

4 

4 

3 

8 

7 

5 

4 

5 

3 

4 

3 

ÇİZELGE 4 - Özellik ve Muayeneler 

Sıra No. Özellik Madde No. Muayene Madde No. 

1 

2 

3 

4 

5 

1.2.1 Genel Özellikler 

1.3.1.1 Boy 

1.3.1.2 Çap 

3.1 Ambalaj 

3.2 İşaretleme 

2.2.2.1 

2.2.2.2 

2.2.2.2 

2.2.1 

2.2.1 


Türü, sınıfı, grubu, tipi ve ambalajı aynı olan ve bir seferde muayeneye 

sunulan fidanlar bir parti sayılır. 

Partiyi meydana getiren ambalajların sayıca % 5’i, 10 adetten 

az olmamak üzere gelişi güzel numune olarak ayrılır. Bu ayrılan 

ambalajların her birinden 10 adetten az olmamak üzere fidan 

sayısının en çok % 1 i, kaplı fidan olması halinde ise 5 adetten 

az olmamak üzere fidan sayısının en çok % 1’i gelişi güzel fidan 

numunesi olarak alınır. 


2.2.1 - Ambalaj ve Kapların Muayenesi 

Numune olarak ayrılan ambalajların her biri gözle, elle incelenerek 

muayene edilir. Ambalajlamanın Madde 3.1’e, işaretlemenin 

Madde 3.2’ye uygun olup olmadığına bakılır. 

2.2.2 - Fidanların Muayenesi 

2.2.2.1 - Gözle Muayene 

Fidanlar, gözle muayene edilerek Madde 1.2.1’de belirtilen özelliklere 

uygun olup olmadıklarına bakılır. 

2.2.2.2 - Boyutların Ölçülmesi Fidanların; 

- Çapları 1 mm hassasiyetle kök boğazından, 

- Boyları, çıplak köklü fidanlarda; fidan yatay bir düzlem üzerine 

konulmuş cm taksimatlı bir cetvel üzerine doğru veya doğruya 

yakın yatırılarak, 

- Kaplı fidanlarda ise, fidan dikey durumda tutularak cm taksimatlı 

bir cetvelle 1cm hassasiyetle ölçülür. 

Sonuçların Madde 1.3.1.1 ve Madde 1.3.1.2’ye uygun olup olmadığına 

bakılır. 

2.3 - DEĞERLENDİRME 

Bu standarda uymayan fidan sayısı, çıplak köklü fidanlarda numune 

sayısının % 10’undan az ise parti kabul edilir. % 10 ve daha çok 

32 


ise parti standarda aykırı sayılır. Kaplı fidanlarda ise, 1 adetten çok 

olursa, parti standarda aykırı sayılır. 

2.4 - MUAYENE RAPORU 

Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: 

- Muayenenin yapıldığı yerin ve muayene yapanın ve/veya raporu 

imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri 

- Muayene tarihi, 

- Numunenin tanıtılması, 

- Muayenede uygulanan standartların numaraları, 

- Sonuçların gösterilmesi, 

- Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin sakıncalarını 

gidermek üzere alınan tedbirler, 

- Uygulanan muayene metodunda belirtilmeyen veya mecburi 

görülmeyen, fakat muayenede yer almış olan işlemler, 




3.1 - AMBALAJ 

Çıplak köklü fidanların ambalajlanması TS 1772’ye göre yapılmalıdır. 

Kaplı fidanların her biri bir ambalaj kabul edilebilir. 

3.2 - İŞARETLEME 

Ambalajlar üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek 

ve bozulmayacak bir şekilde yazılmalı veya bir etikete 

yazılarak ambalaj üzerine takılmalıdır. 

- Üreticinin ticari unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli 

markası, 

- Bu standartın işaret ve numarası (TS 5624 şeklinde), 


- Türü, 

- Sınıfı, 

- Grubu, 

- Tipi, 

- Sayısı (adedi). 

Bu bilgiler gerektiğinde yabancı dille de yazılabilir. 

3.3 - SAKLAMA VE TAŞIMA 

Fidanların saklanması ve taşınması TS 1772’ye uygun olarak yapılmalıdır. 

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 

Üretici veya satıcı, bu standarda uygun olarak üretildiğini beyan 

ettiği fidanlar için, istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi 

ve fidan orijin belgesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. 

Bu beyannamede satış konusu fidanların: 

- Madde 1’deki özelliklerde olduğunun, 

- Madde 2’deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış 

bulunduğunun, belirtilmesi gerekir. 


TS 1772 

TS 3329 

34 


EK-1 



Tescilli Markası Kısa Adı : 

FİDANIN : 

Türkçe Adı Latince Adı : 

TOHUMUN-ÇELİĞÎN TOPLANDIĞI YERİN 

İşletmesi : 

Bölgesi : 

Serisi : 

Bölme No. : 

Bakısı : 

Enlemi : 

Boylamı : 



Adı : 

Yeri : 


Ekim Tarihi : 

Şaşırtma işlemi Uygulama Tarihleri : 

Kök kesimi Uygulama Tarihleri : 

Yaşı : 


36 


Kavak Fidanları 

(Yerli Karakavak ve Melez Karakavak) 

TS 3197 


KAVAK FİDANLARI 

(YERLİ KARAKAVAK VE MELEZ KARAKAVAK) 

0 -KONU, TANIM, KAPSAM 

0.1 - KONU 

Bu standart, yerli karakavak ve melez karakavak fidanlarının tanımına, 

sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayenelerine 

piyasaya arz şekli ile denetleme esaslarına dairdir. 

0.2 - TANIMLAR 

0.2.1 - Kavak Fidanı 

Kavak fidanı, generatif (tohumdan) veya vejetatif (her nevi kavak 

çeliğinden) yolla üremiş veya üretilmiş; en çok 2 yaşında kavak 

bitkisidir. 

NOT - Bu standartda Kavak fidanı (Yerli Karakavak ve Melez Karakavak) 

deyimi yerine «Fidan»terimi kullanılmıştır. 

0.2.2 - Kavak çeliği 

Kavak çeliği, kavak bitkisinin yan köklerinden, gövde ve dallarından 

elde edilen ve fidan üretiminde kullanılan parçalardır. 

0.2.3 - Kök Çeliği 

Kök çeliği, kavak bitkisinin yan köklerinden, elde edilen yaklaşık 

5 cm uzunluktaki çeliktir (Şekil -2). 

0.2.4 - Gövde Çeliği 

Gövde çeliği, kavak bitkisinin olgunlaşmış 1 yaşındaki gövde ve 

dallarından elde edilen genellikle 18 - 22 cm (türü ve yetişme muhiti 

koşullarına göre 30-40 cm veya daha fazla uzunlukta) kalın 

uçtaki çapı 8-20 mm olan çeliktir (Şekil -3). 

0.2.5 -Köklü Çelik 

Köklü çelik, gövde çeliğinden yetişen bir yaşlı fidan gövdesinin 

toprak seviyesine yakın yükseklikten kesilip ayrılması ile elde edilen, 

kök boğazından yukarıya doğru yaklaşık 10 cm gövde par- 

38 


çası ve tekniğine uygun olarak budanmış kökü bulunan çeliktir 

(Şekil-4). 


Kök boğazı, kök sisteminin en üstünde bulunan yan kökün, fidan 

gövdesinden ayrıldığı noktanın hemen üst kısmında, çoğu kez 

hafif kabarıklık ve renk farkı ile beliren yerdir (Şekil-1). 

0.2.7 -Kök Sistemi (Kök) 

Kök sistemi, bitkinin yaşamasını ve gelişmesini sağlayan toprak 

altı organı olup, kazık yan, saçak ve kılcal kökler topluluğudur 

(Şekil-1). 

0.2.8 -Kök Budaması (Kök Tuvaleti) 

Kök budaması, fidanın sökümünden sonra gereğinden uzun olan 

köklerin usulüne göre kısaltılması yaralı, hastalıklı ve deforme olmuş 

köklerin kesilip temizlenmesi işlemidir (Şekil-1). 

0.2.9 - Dal Budaması (Gövde Budaması) 

Dal budaması, fidanın sökümden sonra kök sistemi ile gövde arasındaki 

dengenin sağlanması amacıyla tekniğine uygun olarak 

dallarının ve tepe sürgünü dışındaki sürgünlerinin dip kısımlarından 

kesilmesi işlemidir. 

0.2.10 -Şaşırtma (Repikaj) 

Şaşırtma fidanın kullanma amacına göre uygun yaş ve büyüklüğe 

ulaşmasını sağlamak için ekim veya dikim yerinden sökülerek 

tekniğine uygun olarak başka bir yere dikilmesi işlemidir. 


Fidan boyu, kök boğazı ile tepe sürgünü ucu arasındaki uzaklıktır. 

0.2.12 -Fidan Yaşı 

Fidan yaşı, fidanın yetiştiği yerde şaşırtma yeride dahil geçen vejetasyon 

dönemleri toplamıdır. 


NOT - Fidan yaşı, (-) ile ayrılmış iki veya üç rakamla aşağıdaki şekilde 

belirtilir. 

(0-1) 

(0-2) 

(0-1-1) 

(0-1-2) 

Bu belirtmede; 

İlk rakam, çelikten üretilen fidanlar için (0) dır. 

İkinci rakam, gövde çeliğinin dikildiği yerde geçen vejetasyon dönemi 

sayısıdır. 

Bu halde; fidanın kök ve gövdesi aynı yaştadır. 

(0-1) gövde ve kök her ikisi de 1 yaşında, 

(0-2) gövde ve kök her ikisi de 2 yaşında gibi. 

Üçüncü rakam, köklü çeliğin şaşırtıldığı yerde geçen vejetasyon 

dönemi sayısıdır ve fidanın gövde yaşını gösterir. 

Kök yaşı ise, ikinci ve üçüncü rakamların toplamıdır. 

(0-1-1) gövde 1 yaşında, kök 2 yaşında, 

(0-1-2) gövde 2 yaşında, kök 3 yaşında gibi. Fidanın yaşını belirlemede 

gövde yaşı kullanılır. 



(yeni kambiyom hücrelerinin oluşması) ile durması (yıllık halka 

oluşmasının sona ermesi) arasında geçen süredir (Şekil-5). 


Yıllık halka, fidanın kök boğazından alınan en kesitte öz çevresinde 

yaklaşık olarak daire biçiminde görülen, öze doğru açık renkli 

ilkbahar odunu ile dışa doğru koyu renkli yaz odunundan bir yıl 

içinde oluşan halkadır. 

40 


0.2.15 - Klon 

Klon, bir kavak bireyinden alınan çeliklerden üretilmiş ve sonuç 

olarak genotipik ve fenotipik nitelikleri aynı olan bireylerin oluşturduğu 

ve yetkili kuruluşlarca tescil edilmiş topluluklardır. 


Fidan orijin belgesi, fidan ile ilgili olarak Madde 3.3 deki bilgileri 

içeren belgedir. 

0.2.17 - Fidan Çapı 

Fidan çapı, fidan gövdesini kök boğazından 1 m yükseklikdeki 

en kesit merkezinden geçen ve daire çevresini iki noktada kesen 

doğru parçasının uzunluğudur. 

0.2.18 - Tepe Sürgünü 

Tepe sürgünü, fidan gövdesinin uç kısmından gelişen ve her yıl 

gövdenin yukarıya doğru uzayıp büyümesini sağlayan sürgündür. 

0.3 - KAPSAM 

Bu standart, bir ve iki yaşındaki ve klon no’ları Çizelge-1’de verilen 

vejetatif (Gövde Çeliği ve Köklü Çelik) yolla üretilen Yerli Karakavak 

ile Melez Karakavak fidanlarını kapsar. 

Generatif (tohumdan) yoldan ve Kök Çeliğinden üretilen kavak 

fidanlarını kapsamaz. 

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELİKLER 

ÇİZELGE -1 Kavak Klonları 

Türkçe Adı Bilimsel Adı Klon No. 

Yerli Karakavak Populus nigra L. var. TR. 56/32 

thevestina (Dode) TR. 56/52 

TR. 56/75 

Melez Karakavak 

Populus Xeuramericana 

(Dode) Guinİer 

1 -214 




Fidanlar gövde yaşlarına göre; 

-1 yaşındaki fidan 

-2 yaşındaki fidan, olmak üzere iki yaş sınıfına; 

İki yaşındaki fidanlar çaplarına göre; 

- I. sınıf 

-II. sınıf, olmak üzere iki çap sınıfına ayrılır. 

Bir yaşındaki fidanlar çaplarına göre bir sınıftır. 

1.1.2 -Türler 

Fidanlar; 

- Yerli Karakavak 

- Melez Karakavak olmak üzere 2 türe ayrılır. 

1.1.3 -Klonlar 

Yerli kavak türü 

-TR. 56/32 

-TR. 56/52 

-TR. 56/75 

sembolleri ile belirtilen üç klona ayrılır. 

Melez Karakavak türü 

I - 214 

Sembolü ile belirtilen bir klondur. 

1.2 -ÖZELİKLER 

1.2.1 -Genel Özelikler 

Fidan 

- Hiçbir şekilde zarara uğramamış, 

42 


- Kendine özgü renk, koku ve biçimde, 

- Elverişsiz hava koşulları altında açıkta bırakılmaktan dolayı renk 

ve biçim değişikliğine uğramamış, 


- Böceksiz, hastalıksız, 

- Kök sisteminin, yan, saçak ve kılcal kökleri orantılı, zengin, dolgun 



- Tepe sürgünü olgunlaşmış, 

- Kabuğu buruşmamış, olmalıdır. 

1.2.2 -Boyutlar 

1.2.2.1 -Çaplar 

Fidanın, kök boğazından 1 m yükseklikteki çapı, fidanın yaşına 

bağlı olarak Çizelge-2’de gösterilen değerlere uygun olmalıdır. 

1.2.2.2 -Kök Sistemi 

ÇİZELGE -2 Fidan Çapları 

Yaşı 

1 2 

Grubu Çap Sınıfı 1 mm Yükseklikteki Çapı (cm) 

Yerli Karakavak 

I 

II 

2,0 dan çok 

- 

3,0 dan çok 

2,0-3,0 

Melez Karakavak 

I 

II 

2,5 den çok 

- 

4,0 dan çok 

2,5-4,0 

Kök budamasından sonra, kök sisteminin genişlik ve derinliği Çizelge 

- 3 de gösterilen değerlere uygun olmalıdır. 

1.2.3 -Yaş 

Fidanlar, en çok 2 yaşında olmalıdır. 


ÇİZELGE -3 Kök Sistemi 

Genişlik ve Derinliği 

Türü Çap Sınıfı Genişlik 

cm 

Yaşı 

1 2 

Derinlik 

cm 

Genişlik 

cm 

Derinlik 

cm 

Yerli Karakavak I 15-20 20-30 20-30 25-35 

II - - 15-20 20-30 

Melez Karakavak I 20-30 25-35 30-35 30-40 

II - - 20-30 25-35 

2 - NUMUNE ALMA VE MUAYENELER 


Yaş sınıfı, çap sınıfı, tür ve klonu aynı olan ve bir defada muayeneye 

sunulan fidan kümeleri veya demetleri bir parti sayılır. 

Kümeler halinde muayeneye sunulan partiden Çizelge -4 de gösterilen 

sayıda gelişigüzel fidan numune olarak alınır. 

Demetler halinde muayeneye sunulan partiden Çizelge - 5 e göre 

fidan demeti gelişigüzel numune olarak alınır. 

Alınan bu demetlerin her birinden gelişigüzel 3’er tane olmak 

üzere, partiden Çizelge-5 de gösterilen sayıda fidan numune olarak 

alınır. 

ÇİZELGE -4 Numune Alma ve Değerlendirme 

Partideki Kümelerin 

Fidan Sayısı 

Alınacak Numune 

Fidan Sayısı 

Standarda Uygun 

Olmayabilecek 

Numune Fidan Sayısı 

(En çok) 

10-100 4 1 

101-500 12 1 

501 -1500 30 3 

1501 -3000 48 5 

3001 -5000 60 6 

5000 den çok 80 8 

44 


ÇİZELGE -5 Numune Alma ve Değerlendirme 

Partideki demet 

sayısı 

Alınacak numune 

sayısı 

Numune fidan 

sayısı 

Standarda uygun olmayabilecek 

numune fidan 

sayısı (en çok) 

2-20 2 4 1 

21 -100 6 12 1 

101 -300 15 30 3 

301 -600 24 48 5 

601 -1000 30 60 6 

1000 den çok 40 80 8 


2.2.1 - Gözle Muayene 

Gözle muayenede, numune fidanların Madde 1.2.1’de belirtilen 

özeliklerde olup olmadığı ile Madde 3.1’de belirtilen işaretleri taşıyıp 

taşımadıklarına bakılır. 

2.2.2 - Ölçme 

Numunelerin; 

- Çapları, mm bölüntülü kompasla kök boğazından 1 m yükseklikten 

ölçülür, 

- Kök sistemi cm bölüntülü cetvelle kök boğazından yatay ve düşey 

olarak dört yönde, ölçülür. 

Sonuçların Madde 1.2.2.’ye uygun olup olmadığına bakılır. 

2.2.3 - Yaş Tayini 

Yaş tayini Çizelge -4 ve 5’de verilen numune fidan sayılarının tam 

sayıya yuvarlanmış 1/10’u üzerinde yapılır. Bunun için numunelerin 

kök boğazının 5-10 cm yukarısından alınan en kesitlerinde 

yıllık halka sayılır ve sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına 

bakılır. 

2.2.4 - Fidan Orijin Belgesinin Kontrolü 

Fidanlara ait fidan orijin belgesinin olup olmadığına ve bu belgenin 

Madde 3.3 deki bilgileri içerip içermediğine bakılır. 


2.3 - DEĞERLENDİRME 

Bu standarda uymayan numune fidan sayısı partideki fidan veya 

demet sayısına bağlı olarak Çizelge- 4 ve 5 de verilen miktarlardan 

çok ise parti standarda aykırı sayılır. 

2.4 -MUAYENE RAPORU 

Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır : 

- Muayenenin yapıldığı yerin veya laboratuvarın, muayeneyi yapanın 

ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, 

- Muayene tarihi, 

- Numunenin tanıtılması (yaş sınıfı, çap sınıfı, türü, klonu) 

- Muayenede uygulanan standartların numaraları, 

- Sonuçların ayrı ayrı gösterilmesi, 

- Muayene sonuçlarını değiştirebilecek etkenlerin sakıncalarını 

önlemek üzere alınan tedbirler, 

- Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya zorunlu 

görülmeyen, fakat muayenede yer almış olan işlemler, 




Kavak fidanları piyasaya topraksız fidan olarak gömüye alınmış 

kümeler veya beşerlik demetler halinde arz edilir. 

3.1 -İŞARETLEME 

Aşağıdaki bilgiler, okunaklı, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde, 

kümelerde, kolayca görülebilecek bir yerine konulacak bir 

levha üzerine, demetlerde ise demetler bağlanacak bir etiket üzerine 

yazılır veya basılır. 

46 


-Firmanın ticaret unvanı veya kısa adı, adresi varsa tescilli markası, 

-Bu standartın işaret ve numarası (TS 3197 şeklinde), 

-Yaş sınıfı 

-Çap sınıfı 

-Türü 

-Klonu 

-Sayısı 

3.2 -AMBALAJLAMA 

Fidanların ambalajlanması gerektiğinde TS 1772 de verilen kurallara 

uyulmalıdır. 

3.3 -KAVAK FİDANI ORİJİN BELGESİ 

Her parti için bir orijin belgesi verilir ve standarda uygunluk beyannamesine 

eklenir. Bu orijin belgesinde aşağıdaki bilgiler yer 

almalıdır. 

- Firmanın ticaret unvanı veya kısa adı, adresi varsa tescilli markası, 

Fidanın; 

- Türkçe adı, 

- Bilimsel adı, 

- Klon numarası, 

- Yetiştirildiği fidanlığın adı, yeri ve deniz yüzeyinden yüksekliği, 

- Yaşı, 

4 -ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 

4.1 -Üretici veya satıcı bu standarda uygun olduğunu beyan ettiği 

fidanlar için, istendiğinde,standarda uygunluk beyannamesi ve/ 

veya orijin belgesi vermek veya göstermek zorunluluğundadır. 

4.2 -Standarda uygunluk beyannamesinde satış konusu malın: 


a) 1. bölümde belirtilen özeliklerde olduğunun, 

b) 2. bölümdeki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış 

bulunduğunun, belirtilmesi gerekir. 

4.3 -Fidan orijin belgesinde Madde 3.3’deki bilgiler yer almalıdır. 

4.4 -Fidanlar TS 1772 (Aralık 1974) ye göre sökülmeli, korunmalı 

ve taşınmalıdır. 

5 -TÜRK STANDARTLARININ UYGULANMASI HAKKINDA 

TÜZÜK HÜKÜMLERİNE GÖRE YAPILACAK İŞLEM 

5.1 -Denetleme görevi, denetlenen mallar, dokunma ve bakma gibi 

duysal yollarla incelenmek ve ölçme suretiyle yerine getirilir. 

5.2 -Denetleme yapılırken numune alınması gereken hallerde 

maldan bu standartın 2.1 Maddesinde yazılı usulle 4 takım numune 

alınır ve Tüzüğün bu yöne ilişkin hükümleri yerine getirilir. 

48 


EK-1 



Ticaret Unvanı (Markası) : 

Kısa Adı : 

Adresi : 

Klon No : 

FİDANIN 

Türkçe Adı : 

Bilimsel Adı : 

Klon No : 


Adı : 

Yeri : 

Deniz Düzeyinden Yüksekliği : 

Yaşı : 


50 


Orman Fidanlığında 

Fidan Bakım Kuralları 

TS 9066 


ORMAN FİDANLIĞINDA FİDAN BAKIM KURALLARI 

0 - KONU, TARİF, KAPSAM, AMAÇ, UYGULAMA ALANI 

0.1 - KONU 

Bu standart, orman fidanlığı fidan bakım kurallarına dairdir. 


0.2.1 - Ekim Yastığı 

Ekim yastığı, genellikle 120 cm eninde ve 10 cm - 20 cm yüksekliğinde, 

tohum ekimlerinin yapıldığı alandır. 

0.2.2 - Çimlenme Yüzdesi 

Çimlenme yüzdesi, ekimi yapılacak tohumların, çimlenme kabiliyetinde 

olanlarının yüzde olarak ifadesidir. 


Vejetasyon dönemi, bir yıl içinde bitkilerde büyüme faaliyetinin 

başlayıp sona erdiği süredir. 

0.2.4 - Toprağın Tav Hali 

Toprağın tav hali, toprağın çok kuru ve çok ıslak olmadığı normal 

rutubetteki halidir. 

0.2.5 - Kök Boğazı Çürüklüğü 

Kök boğazı çürüklüğü, iğne yapraklı ve yayvan yapraklı fidan yastıklarında 

1-0 yaşlı fidanların mantar sebebi ile kök boğazından 

çürüyerek devrilmesidir. 

0.2.6 - Şaşırtma 

Şaşırtma, ekim yastıklarındaki 1-0, 2-0 veya 3-0 yaşlı fidanların 

boylu fidan elde etmek amacı ile sökülüp, daha geniş aralık ve 

mesafe ile başka parsellere dikilmesidir. 

NOT - Fidan yaşının belirlenmesi 1-0, 2-0 gibi iki rakamla gösterilir. 1-0 yaşlı fidan; 

tohumdan meydana gelen kök ve gövdesi bir yaşında olan fidandır. Aynı şekilde, 2-0 

yaşlı fidan ise tohumdan meydana gelen kök ve gövdesi iki yaşında olan fidandır. 

52 


0.2.7 - Çelik 

Çelik, ağaç, ağaççık ve çalıların kök, gövde, dal ve yapraklarından 

köklendirme ve fidan üretmek amacı ile alınan uygun bitki parçasıdır. 

0.2.8 - Tekstür 

Tekstür, toprağın incelik ve kalınlık yönünden tane büyüklüğüdür. 

0.2.9 - Strüktür 

Strüktür, toprağı meydana getiren tanelerin dağılımıdır. 

0.2.10 - Parsel 

Parsel, fidanlık taksimatında, ara yollar ile ayrılmış genellikle 

100m x 100m boyutundaki fidan üretim alanıdır. 

0.2.11 - Ada 

Ada, bir bütünlük gösteren bir kaç parselden meydana gelen fidan 

üretim alanıdır. 

0.2.12 - Yağmurlama Başlığı 

Yağmurlama başlığı, yağmurlama sulama sisteminde, suyun yağmur 

şeklinde düşmesini sağlayan başlık kısmıdır. 

0.2.13 - Seyreltme 

Seyreltme, ekim yastıklarında veya doğrudan tüpe ve kaplara yapılan 

ekimlerden sağlıklı ve kaliteli fidan elde edebilmek ve optimal 

gelişmelerini sağlayabilmek için bir kısım fidanların kesilerek 

veya sökülerek amaca uygun sıklığın sağlanması işlemidir. 

0.2.14 - Tekleme 

Tekleme, çelikle üretimi yapılan fidanlardaki her çelikte meydana 

gelen birden fazla sürgünlerden sağlıklı ve düzgün olanının bırakılıp 

diğerlerinin kesilmesi işlemidir. 


0.2.15 - Siperleme 

Siperleme, don ve güneşe karşı hassas olan fidanların, zarar görmemesini 

temin etmek amacı ile çeşitli malzeme kullanılarak 

üzerlerine yapılan gölgeliklerdir. 

0.2.16 - Yerinde Kök Kesme 

Yerinde kök kesme, ekim yastıklarında bulunan iğne yapraklı ve 

yapraklı fidanların kazık kök yapma özelliği bulunanları saçak kök 

yapmaya teşvik amacı ile fidanları sökmeden ekim yastığı içinde 

yapılan kök kesimidir. 

0.2.17 - Kök Kesim Bıçağı 

Kök kesim bıçağı, traktör ile çekilen, genişliği yastık eninde, ağız 

kısmı keskin özel olarak yapılmış ekipmandır. 

0.2.18 - Budama 

Budama, şaşırtılmış veya çelikle üretilmiş yapraklı fidanların, dalsız 

ve düzgün gövdeli olmalarını temin etmek için alt dallarının 

budama testeresi veya budama makası ile gövdede budak bırakmayacak 

şekilde kesilmesi işlemidir. 

0.2.19 - Kaymak Kırma 

Kaymak kırma, sulamadan sonra, toprak yüzeyinde oluşan ve 

toprak havalanmasına mani olan kabuklaşmış kaymak kısmın kırılmasıdır. 


Diğer tarifler, bu Standart metninde geçen diğer terimlerin tarifleri 

TS 3695 1) ve TS 6588’de verilmiştir. 

1) Bu standart metninde atıf yapılan Türk Standartlarının numaraları metnin sonunda 

verilmiştir. 

54 


0.3 - KAPSAM 

Bu Standart, orman ağacı fidanlarının üretiminin yapıldığı fidanlıklarda, 

çelikle üretimi yapılan fidanlar ile tohumdan üretimi yapılan 

fidanlara çimlenmeden itibaren söküm zamanına kadar uygulanacak 

bakım kurallarını kapsar. Toprak hazırlığı, yastık yapımı, 

ekim, çimlenme, söküm ve ambalajlama kurallarını kapsamaz. 

0.4 - AMAÇ 

Bu standartın amacı, orman ağacı fidanı üretmek için gerekli olan 

bakım kurallarını belirlemektir. 

0.5 - UYGULAMA ALANI 

Bu standart, orman ağacı fidanı üretimi yapılan fidanlıklarda uygulanır. 

1 - KURALLAR 

1.1 - KULLANILAN CİHAZ, ALET VE MALZEME KURALLARI 

Orman fidanlıklarında fidan bakımlarında uygun cihaz, alet ve 

malzemeler kullanılmalıdır. 

1.2 - SULAMA KURALLARI 

Sulama, bitkilerin topraktaki besin maddelerini alabilmelerini 

kolaylaştırmak ve buharlaşma ile bünyelerinden kaybolan suyu 

temin edebilmelerini sağlamak amacı ile toprağa yeterli suyun 

uygun metot ile verilmesidir. 

Sulamanın başlama zamanı ve miktarını, hava halleri, toprağın 

rutubeti toprağın tekstürü ve strüktürü, arazinin bakısı ve bitkilerin 

suya hassasiyetleri belirler. Sulama, bitki kök bölgesindeki 

toprağın havalanmasına mani olacak derecede aşırı olmamalı ve 

günün serin saatlerinde yapılmalıdır. 


1.2.1 - Salma Sulama 

Salma sulamada su, fidanlık arazisinin kenarında ve ana yollar 

boyunca yapılan beton veya toprak kanallar ile sulamanın yapılacağı 

parselin üst kısmına kadar götürülüp, parsel yüzeyine 

salma şekline verilmelidir. Bu sulamada, suyun yüzeyden hızlı 

akmasını ve göllenmesini önleyecek tedbirler alınmalıdır. Su 

kaynağı,sulanacak parselden yüksekte ise, sulama arazinin tabii 

meyli istikametinde yapılır. Su kaynağı alçak bir yerde ise pompa 

sistemi ile yüksek bir yere pompalanıp salma sulama yapılmalıdır. 

Su kaybının fazla olduğu bu sistem, boylu ve şaşırtılmış fidanlarda, 

toprak tesviyesinin çok iyi olduğu ve arazi meylinin % 2’nin 

altında bulunduğu parsellerde uygulanmalıdır. Eğer meyilli arazilerde 

fidanlık kurmak gerekli ise arazi teraslar halinde tesviye 

edilmeli veya fidan sıraları tesviye eğrilerine paralel yapılmalıdır. 

Bu şartlardaki salma sulamaya daha fazla dikkat ve itina gösterilmelidir. 

1.2.2 - Yağmurlama Sulama 

Yağmurlama sulama, modern sulama sistemi olup suyun zerrecikler 

halinde ve homojen olarak toprağa verilmesidir. Bu sistem; 

basınç enerjisini sağlayan “pompaj ünitesi”, kanal vazifesini gören 

“ana boru” hattı, suyun fidanlık parsellerine taşınmasını sağlayan 

“yan borular” ve suyun araziye yayılmasını temin eden yağmurlama 

başlıklarından meydana gelir. 

Yağmurlama sulama sistemi belli başlı üç tip altında toplanır. 

- Portatif, 

- Yarı portatif, 

- Sabit, 

olmak üzere belli başlı üç tip altında toplanır. 

Bu üç tip yağmurlama sistemi, fidanlık kuruluşuna göre birlikte 

veya ayrı ayrı kullanılır. 

56 


Bu sistemde istenen miktarda su verilip sarfiyat ayarlanabilir. Sistem 

kurulduktan sonra idaresi ve çalıştırılması kolay olup az işçi 

ile büyük sahanın sulanması yapılır. 

Borular çoğunlukla Alüminyum, Demir, PVC ve PE gibi plastik malzemeden 

imal edilmelidir. Sistemin ana borularının çapı, fidanlık 

alanın büyüklüğüne ve suyun miktarına göre değişmektedir. Yan 

boruların çapı ise 70 mm - 90 mm arasında olmalıdır. Uzatma borularının 

boyları, sulanacak bitkilerin boylarına göre 30 cm -100 cm 

arasında olmalıdır, 1 ha. büyüklüğündeki sahada bulunması gerekli 

yağmurlama başlığının sayısı, suyun basıncına ve başlıkların 

meme çaplarına göre değişmektedir. 

Yağmurlama başlığı meme çapı 2 mm - 5 mm, suyun basıncı 

3 Atm - 6 Atm olmalıdır. Basınç, kot farkı ile veya motopomp ile 

sağlanmalıdır. 

1.2.3 - Damla Sulama 

Damla sulama, bitkinin günlük olarak kullandığı suyu; alçak basınç 

altında, rutubeti sağlamak üzere bitkiye verilmesinde kullanılan 

bir metotdur. Damla sulamada boru sistemi, yağmurlama sulama 

sistemine göre daha küçük çaplı borulardan yapıldığı için daha az 

masraflıdır. Bu sistemde, hafif olan polietilen borular fidan sıraları 

boyunca toprağa uzatılır. Bu küçük çaplı borular üzerinde düzgün 

aralıklarla ve 0,8 it/h - 8 it/h su akıtacak şekilde damlatıcılar 

yerleştirilmiştir. Yan borulara su 0,5 Atm. - 2,0 Atm. basınç altında 

verilir. Borular, PE ve PVC malzemeden, dış boru düz iç boru spiral 

şeklinde iç içe iki borudan yapılmıştır. Spiral boru su basıncının 

değişmeden uzak mesafelerde sabit kalmasını temin etmektedir. 

Bu boruların çapları 12 mm’dir. Boruların ucuna basınç düzenleyici 

manometreler takılmalıdır. 


1.2.4 - El İle Sulama 

Yukarıda izah edilen sulamaların yapılamadığı yerlerdeki, tüplü, 

kaplı, tenekeli fidanlar ile çelikle üretilen bazı fidanların sulanması 

el ile süzgeçli kovalar veya ucuna süzgeç bulunan hortumlarla 

yapılmalıdır. 

1.3 - OT ALMA VE ÇAPA 

1.3.1 - Ot Alma 

Fidanlıklarda bakımın en önemli kısmını ot alma teşkil eder. Otlar 

fidanların besin maddelerine ortak olduğu gibi gölge tesiri ile de 

gelişmelerine engel olur, boğulmalarına sebep olurlar. Fidanlıklarda, 

fidan ekim ve dikim alanlarında meydana gelen otlar fidan 

çevresinden ve tüm alandan uzaklaştırılmalıdır. Otlar, fazla büyümeden, 

kökleri derinlere inip kuvvetlenmeden alınmalıdır. Ekim 

yastıklarındaki otlar, toprak yüzeyinde görülmeye başladığı andan 

itibaren alınmalıdır. Ot almanın zamanı yoktur gerekli olduğu 

anda yapılmalıdır. Yangın tehlikesini önlemek için, parsellerden 

temizlenen otlar fidanlığın uygun bir yerine çıkarılmalıdır. 

1.3.1.1 - El ile Ot Alma 

Ekim yastıklarındaki fidanların çevresinde, tüplü ve kaplı fidanların 

çevresinde meydana gelen otların kök kısımları kuvvetlenmeden, 

toprak üstü kısımları 2 cm -3 cm boya geldiğinde el ile 

çekilerek alınmalıdır. 

1.3.1.2 - Çapa İle Ot Alma 

Şaşırtılmış fidanların bulunduğu parsellerde; fidan çevrelerinde 

ve fidan sıra aralarında meydana gelen otlara uygulanmalıdır. 

Otlar, fidanların büyümelerine engel teşkil etmeden, kökleri ile 

birlikte sökülüp uzaklaştırılmalıdır. 

1.3.1.3 - Makine ile Ot Alma 

Makineli çalışmanın, yani traktörün girebileceği genişlikte şaşırtılmaların 

yapıldığı parsellerdeki otlar, traktöre bağlı kazayağı, rotovatör, 

58 


diskaro gibi ekipmanlarla çapalamak suretiyle alınmalıdır. Makineli 

ot almada, toprak yeterli rutubette ve otları taze olmalıdır. 

1.3.1.4 - Kimyevi Ot Alma 

Fidanlıklarda ot alma işlemi fazla zaman alıcı olduğundan maliyet 

artışına sebeb olmaktadır. Zaman kaybını ve işçilik masrafını 

azaltmak için ot mücadelesi kimyevi yolla (herbisitler ile) yapılmalıdır. 

Kimyevi ot öldürücü ilaçlar kullanılmadan önce bölgelere ve fidan 

türlerine göre ön araştırmalar yapılmalıdır. İlaçlama yapılırken ve 

yapıldıktan sonra işçi ve çevre sağlığı tedbirleri alınmalıdır. 

1.3.1.5 - Dinlenme ve Yeşil Gübre Parsellerinde Ot Alma 

Fidanlıklarda, ekim ve dikim parsellerinde ot bırakılmıyacağı gibi 

dinlenme ve yeşil gübre parselleri de pulluk ile sürülmek suretiyle 

otlardan temizlenmelidir. Yeşil gübre olmak üzere ekimi yapılan 

bitkiler 1/3 oranında çiçeklendiği zaman, pulluk ile sürülüp gömülmelidir. 

Dinlenme parselleri ayrıca bir defa dip kazıyıcı çapa 

ile sürülmelidir. 

1.3.2 - Çapalama 

Çapalama, fidanlıklarda sulamadan sonra, toprak yüzeyinde 

meydana gelen kaymaklanmayı kırmak ve kapilarite ile meydana 

gelen topraktaki su kaybına mani olmak amacı ile toprağın tav 

halinde olduğu zamanda yapılmalıdır. 

1.3.2.1 - El Aletleri ile Çapalama 

Ekim yastıklarındaki küçük boydaki fidanların sıraları arasında, 

sulamadan sonra oluşan kaymak tabakası, genişliği 3 cm - 4 cm 

olan ve ucu sivri üçgen şeklindeki küçük kaymak kırma çapacığı 

ile çapalanmalıdır. Bir sapa takılı olan bu küçük çapalar sıra aralarında 

elle çekilmek suretiyle toprak havalanması sağlanmalıdır. 

Ekim yastıklarındaki orta büyüklükteki fidanlar ile çelikle üretilen 

süs bitkilerinin çapalama işlemi iki ağızlı küçük çapalar ile yapıl- 


malıdır. İğne yapraklı ve yapraklı şaşırtılmış fidanların çevreleri ve 

fidan sıra araları derin olarak çapa kullanılarak işlenmelidir. 

1.3.2.2 - Makine ile Çapalama 

İğne yapraklı ve yapraklı fidanların bulunduğu şaşırtma parsellerinin 

çapalama işlemi, traktörlere bağlı çapa makineleri, rotovatör 

kazayağı,diskaro gibi uygun ekipmanlardan biri ile yapılmalıdır. 

Makine ile çapalama işleminin yapılabilmesi için fidan sıra aralarının 

traktörün girebileceği genişlikte olması lazımdır. 

Çapalama; yağmurlardan ve sulamadan sonra toprağın tavda olması 

halinde yapılmalıdır. Makineli çalışmanın yapıldığı parsellerdeki 

fidan çevreleri ayrıca el aletleri ile çapalanmalıdır. 

1.4 - SEYRELTME 

1.4.1 - Tohumla Üretimde (Ekim Yastıklarında) Seyreltme 

Fidanlıklarda seyreltme işlemi, ekim yastıklarına veya doğrudan 

tüpe ve kaplara yapılan ekimlerde sehven fazla miktarda tohumun 

ekilmesi ile istenenden fazla miktarda fidanın meydana geldiği 

ekim yastıklarında uygulanmalıdır. 

- Seyreltme yapılmadan önce ekim yastıkları sulanmalıdır. 

- Seyreltmede, cılız ve boyca küçük olan fidanlar çıkartılmalıdır. 

- Seyreltme de bırakılan fidanlara eşit aralık verilmelidir. 

- Yapraklı ekimlerde seyreltme iki safhada yapılmalıdır. Birinci safhada, 

sık çıkan çimlenmelerden sonra, ikinci safhada yaz ortasında, 

cılız ve boyca ezilmiş olanlar elle çekilerek yapılmalıdır. 

- İğne yapraklı ekim yastıklarında, kökboğazı çürüklüğünün olabileceği 

fidanlıklarda ve geç büyüyen türlerde ilk seyreltme yaz 

mevsimi içinde, ikinci seyreltme ise ikinci yılın vejetasyon dönemi 

başında yapılmalıdır. 

- Ekimi tüpe yapılan iğne yapraklı fidanlarda seyreltme ikinci yılın 

başında, makasla dipten kesilerek yapılmalıdır. 

60 


1.4.2 - Çelikle Üretimde Tekleme 

Fidanlıklarda bazı türlerin üretimleri çelikle yapılmaktadır. Çeliklerde 

meydana gelen birden fazla sürgünden, sağlıksız ve düzgün 

olmayanları budama makası ile kesilerek tekleme yapılmalıdır. 

- Tekleme, vejetasyon dönemi başlamasından itibaren en geç iki 

ay içinde yapılmalıdır. 

- Her çelikteki en iyi tek sürgün bırakılmalıdır. 

- Tekleme, sürgünler 30 cm - 40 cm boyunda iken yapılmalıdır. 

- Teklemeden sonra fidanların kök boğazlarına toprak çekilmelidir. 

1.5 - SİPERLEME 

Ekim yastıklarında, çimlenmeden sonra ilkbaharda meydana gelen 

don zararlarına karşı hassas olan türlerin üzerleri siperlenmelidir. 

- Don zararına karşı yapılan siperlikler, yastık yüzeyinden 15 cm- 

40 cm kadar yüksekte ince biçilmiş çıta, kuru kamış, hasır gibi malzeme 

ile yapılmalıdır. Havaların ısınmasından sonra bu siperlikler 

kaldırılıp kuru ve havadar yerlerde muhafaza edilmelidir. 

- Güneş ışığına karşı siperleme, çelikle üretilen ve güneş ışığından 

zarar gören türlere uygulanmalıdır. 

Bu siperlikler, yerden 1 m yükseklikte, ince biçilmiş çıta ve kuru 

kamıştan yastık genişliğini aşacak şekilde yapılmalıdır. Siperlikler 

bitki üzerinde uzun zaman kalabileceğinden sulama işlemi siperliklerin 

üstünden, ot alma ise siperliklerin altından yapılmalıdır. 

Çeliklerin sürgünleri güneşe dayanıklı duruma gelince siperlikler 

kaldırılmalıdır. 

- Sera da çelik ile üretilen fidanlar, sera dışına çıkarılırken, doğrudan 

güneş altında bırakılmayıp en az 15 gün siperlik altında gölgede 

tutulmalıdır. Gölgelikler yerden 2 m yüksekte olmalıdır. 


1.6 - YERİNDE KÖK KESME 

- İğne yapraklı ve bazı yapraklı türlerin ekim yastıklarındaki fidanlarını 

saçak kök yapmaya teşvik için, traktöre bağlı kök kesme bıçağı 

ekipmanı ile yerinde kök kesimi yapılmalıdır. 

- İğne yapraklı türlerde yastık yüzeyinden 18 cm - 20 cm derinlikte 

yapraklı türlerde 20 cm - 25 cm derinlikte kök kesimi yapılmalıdır. 

- Yerinde kök kesimi, hızlı büyüyen iğne yapraklı türlerde 1-0 yaşında; 

yavaş büyüyenlerde 2-0 yaşında; yapraklı türlerde ise 1-0 

yaşında yapılmalıdır. 

- Kök kesimi ağaç türüne ve bölgelere göre Temmuz ayı sonuna 

kadar yapılmalıdır. 

- Kök kesimine ekim yastıkları tav halinde olduğu zaman başlanmalıdır. 

- Kök kesiminden sonra ekim yastığı yüzeyinde meydana gelen 

kabarma ve çatlaklar hemen düzeltilmeli, ayakla sıkıştırılıp bol su 

ile sulanıp yastık yüzeyi önceki haline getirilmelidir. 

- Kök kesim bıçağının kesim derinliği ve bıçak ağzının öne doğru 

meyli traktörün orta kolu ile ayarlanmalıdır. 

- Kumlu ve çakıllı ekim yastıklarına kök kesimi yapılacak olan türlerin 

ekimi yapılmamalıdır. 

- Kök kesimine başlanmadan önce kök kesim bıçağının ağzı bilenmelidir. 

- Kök kesim bıçağının derinliği fidanların istenen kök boyunun 

altına düşmemelidir 

1.7 - BUDAMA 

- Budama, istenmeyen dalların yok edildiği ve düzgün gövdeli 

yapraklı fidanlar üretebilmek için yapılmalıdır. 

62 


- Budama, yapraklı tür fidan şaşırtma parsellerinde birinci yılda ve 

ikinci yılda yapılmalıdır. 

- Budama, fidan gövdesinde budak bırakmayacak şekilde keskin 

budama makası ve budama bıçkısı ile yapılmalıdır. 

- Budama, ağaç türlerine ve bölgelere göre Temmuz ayı ile Ağustos 

ayı ortasına kadar yapılmalıdır. 

- Budamalar, türlere ve bölgelere göre dalların hızlı kalınlaşması 

halinde yılda iki defa yapılmalıdır. 

- Yan dallardan başka çatal tepelerden zayıf olanlar kesilerek alınmalıdır. 


TS 3695 

TS 6588 


64 


Fidan Söküm Koruma 

ve Taşıma Kuralları 

(TS 1772) 


FİDAN SÖKÜM KORUMA VE TAŞIMA KURALLARI 



0.1 - KONU 

Bu standart, fidan söküm, koruma ve taşıma kurallarına dairdir. 


0.2.1 - Fidan 

Fidan, vejetatif veya genaratif yollarla yetişmiş veya yetiştirilmiş, 

kök boğazında veya 15 cm ye kadar (15 cm içinde) veya standartlarda 

gösterilen yerdeki çapı 0,3 - 10 cm olan veya çoğunlukla 1-8 

yaşlarında, kök ve gövdesi bulunan ve yeni bir ağaç veya ağaççık 

oluşturan nitelikteki genç ağaç ve ağaççıktır. 


Topraklı fidan, yeterli miktarda kökleri ve toprağı ile birlikte sökülmüş 

ve toprağı üzerinde bırakılmış bulunan fidandır. 


Topraksız fidan, yeterli miktarda kökleriyle sökülmüş ve üzerinde 

toprağı bulunmayan fidandır. 

0.2.4 - Yeterli Miktarda Kök 

Yeterli miktarda kök, fidanın taç kısmında dikim budaması yapıldıktan 

sonra veya dikim budaması yapılmadığı hâllerde fidanın 

doğal taç hacmine eşit veya yaklaşık veya bu hacimden büyük 

ve ilgili fidan standartlarını da belirtilen hacim, ağırlık ve sayıdaki 

köktür. 

0.2.5 - Söküm 

Söküm, fidanın yetişme yerinden çeşitli araç ve metotlarla tekniğine 

uygun olarak topraktan yeterli miktarda kökleriyle birlikte 

çıkarma işlemidir. 

0.2.6 - Gömü (Hendekleme) 

Gömü (Hendekleme), fidanın geçici bir süre korunmasını sağla- 

66 


mak amacıyla, köklerinin veya gerektiği hallerde tüm gövdesinin 

veya bir kısmının, toprakla fidan arasında hava boşluğu kalmayacak 

şekilde toprağa gömülmesi işlemidir. 

0.3 - KAPSAM 

Bu standart, meyveli, meyvesiz tüm ağaç ve ağaççık fidanlarının 

söküm, taşıma ve koruma kurallarını kapsar. Fidan yetiştirilmesi 

kurallarını kapsamaz. 

1 - SÖKÜM 

1.1 - SÖKÜM ZAMANININ SAPTANMASI 

Fidanların söküm zamanı, aşağıdaki etkenlere göre saptanmalıdır : 

1.1.1 - Fidanın Büyüme Durumu 

Söküm, sökümden dikime kadar olan sürede,dayanma güçlerini 

artırmak ve dikimde tutma oranını yükseltmek amacıyla, bütün 

fidanlarda genellikle vejetasyon döneminin dışında yapılmalıdır 

(Vejetasyon döneminin sonu, yaprak dökenlerde yaprak dökümü, 

diğerlerinde tane tomurcuğunun oluşumu ile anlaşılır ) 

1.1.2 - Dikim Zamanı 

Söküm, dikim zamanı ile uyumlu olacak şekilde düzenlenmelidir. 

(Bu kural yapraklarını dökenler için uygulanmayabilir. Fidanlıklarda 

soğuk hava deposu varsa, söküm ile dikim zamanı arasındaki 

ilgi söz konusu edilemez). 

1.1.3 - Hava Koşulları 

Söküm, O°C.tan daha düşük sıcaklıklarda, rüzgarın ve güneş ışınlarının 

fazla etkili olduğu zamanlarda yapılmamalıdır. 

1.1.4 - Toprak Durumu 

Söküm, toprağın çalışılamayacak kadar yaş, ince ve yan kökleri kıracak 

kadar kuru ve donmuş olması halinde yapılmamalıdır. 

Söküm işleminde aşağıdaki kurullar uygulanmalıdır. 



1.2.1 - Topraklı Söküm 

Toprakta fidan gövdesi merkez olmak üzere, toprak üstünde taç 

çapında bir daire çizilir Bunun dış tarafında yeteri kadar kökü içine 

alabilecek derinlikte çepe çevre toprak kazılır. Ortada kalan 

silindir biçimindeki toprağın dağılmamasını sağlayacak tedbirler 

alındıktan sonra fidan alt kökleri kesilerek çukurdan çıkarılır 

(Şekil - 1). 

1.2.2 - Topraksız Söküm 

1.2.2.1 - El ve El Aletleri İle Söküm 

Fidan sıraları boyunca, hendek iç kenarı ile fidan kök boğazı arasında 

kök miktarını zedelemeden bırakmaya yetecek bir açıklıkta 

ve kök uzunluğuna uygun derinlikte bir hendek açılarak tek veya 

toplu halde bulunan fidanlar bunun içine yatırılır. Sonra bunlar 

durumlarına göre birer birer veya toplu halde gövdelerinden kavranarak 

kaldırılır, hafifçe sallanıp topraklarından ayrılır. 

1. 2. 2. 2 - Alet ve Makine İle Söküm 

Kullanılacak söküm bıçağı, fidan türü ve yaşına göre seçilir. Sonra 

bu bıçak fidanda yeterli miktarda kök bulunacak bir derinlikte 

ayarlanır ve bununla gevşetilen topraktan fidanlar elle çıkarılır 

(Şekil-2 ve 3). 

1.3 - TEDBİRLER 

- Genellikle söküm, fidanlar ve bulundukları toprak sağlık yönünden 

kontrol edildikten sonra yapılmalıdır. 

- Söküm sırasında yan ve kılcal köklerin kırılmamasına ve gövdenin 

yaralanmamasına dikkat edilmelidir. 

- Hava koşullarının elverişli olmadığı, güneşli, rüzgarlı hallerde 

topraktan çıkarılan fidan kökleri açıkta bırakılmamalı, köklerin dış 

etkenlere karşı korunması için gerekli tedbirler alınmalı (söküm 

kutuları, ıslak yosun, kanaviçe bezi gibi koruyucular kullanılmalı) 

gerektiğinde geçici olarak gömülmeli veya vakit geçirilmeden 

ambalaj yapılan yere götürülmelidir. 

68 


Fidanlar burada sınıflandırıldıktan sonra kök ve gövde budaması 

yapılmalıdır Sökümden sonra, fidanların korunmasında aşağıdaki 

yöntemlerden biri uygulanmalıdır . 

2 - KORUNMA 

2.1 - GÖMÜ (HENDEKLEME) 

2.1.1 - Açıkta Gömü (Hendekleme) 

Fidanların gömüye alındığı toprak su tutmamalı ve geçirgen yapılı 

olmalı, toprakta yeteri kadar rutubet bulunmalı, hastalık ve böcekler 

bulunmamalı ve fidanlar, toprak yüzeyi ile 30° - 40° lik bir 

açı yapacak eğimde ve belirli derinlikte hendeğe yerleştirildikten 

sonra toprakla örtülmelidir. (Bu gömü biçimi dışında, koşullara 

göre diğer gömü biçimleri de uygulanabilir). 

2.1.2 - Üstü Örtülü Yerde Gömü 

Bu gömü biçimi, özellikle, yaprağını dökmeyen ağaç fidanları 

için uygulanmalıdır. Madde 2.1.1 deki kurallara uyulmalı ve fidan 

gövdelerinin dış etkenlerden korunmaları için, gömü yerinin üstü 

siperlenmelidir. 

2.2 - SOĞUK DEPO 

Bu amaçla kullanılacak soğuk hava depoları, gereken miktarda 

sıcaklık ve rutubeti otomatik olarak ayarlanabilecek nitelikte olmalıdır. 

Fidanlar ambalajsız ise, küçük fidanlar depoda, fidan kökleri 

bir araya getirilerek daire veya dikdörtgen prizma biçiminde 

istif edilmelidir (Şekil- 4). Büyük fidanlar, depoda kökleri üst üste 

getirilerek istif edilmelidir. Fidanlar ambalajlı ise, ambalajlar depo 

içindeki ranzalar üzerinde en çok dört fidan balyası üst üste gelecek 

şekilde istif edilmelidir 


2 .3 - KAR VE BUZ ÇUKURLARI 

Bu metot Şekil - 5 de gösterildiği ve açıklandığı gibi yapılmalı ve 

dikim yerinin yakın olduğu haller ile soğuk hava deposunun bulunmadığı 

yerlerde uygulanmalıdır (Şekil - 5). 

2.4 - AMBALAJ 

2.4.1 - Genel 

- Ambalaj, fidan köklerinin rutubetini ve fidanların diğer kısımlarını 

dış etkenlerden koruyacak nitelikte olmalıdır 

- Ambalaj malzemesinde hastalık ve böcekler bulunmamalıdır. 

- Ambalaj, en çok 30 - 40 kg ağırlıkta ve taşınma sırasında dağılmayacak 

dayanıklıkta yapılmalı ve fidanlara aşağıdaki ambalaj 

biçimlerinden herhangi biri uygulanmalıdır. 

2.4.2 - Fidan Ambalaj Biçimleri 

2.4.2.1 - Kök Ambalajı 

Bu ambalaj, topraklı ve boylu fidanlara uygulanmalıdır. Fidanlar 

kökleri bir tarafa gelmek suretiyle demet yapılmalı, köklerin araları 

ve çevresi ıslak yosun, talaş ve benzeri maddelerle doldurulduktan 

sonra çuval, kanaviçe, saz ve benzeri malzemeyle sıkıca sarılıp 

bağlanmalıdır (Şekil - 6). 

2.4.2.2 - Sandık Ambalajı 

Bu ambalaj, fidana fazla titizlik gereken hallerde uygulanmalıdır. 

- Fidanlar boylu ise; kökler sandığın bir kenarına gelecek ve gövdeleri 

sandık dışında kalacak şekilde yerleştirildikten sonra, kökler 

ıslak yosun, talaş, ot ve benzeri maddelerle örtülmeli, üzerleri 

çuval ve benzeri malzeme ile sarılmalıdır. Fidanların sağa sola 

sallanmamaları için Şekil - 7 de görüldüğü üzere sandık çıta ile 

pekiştirilmelidir. Fidanlar küçük boyda ise; tepe uçları sandık başlarına 

gelecek şekilde ve kökleri sandık merkezinde olmak üzere 

istif edilmeli, bundan sonra boylu fidanlardaki işlem uygulanmalıdır 

(Şekil - 7). 

70 


2.4.2.3 - Sepet Ambalajı 

Bu ambalaj, büyük ve küçük fidanların uzak yerlere (yurt dışına) 

taşınması söz konusu olduğu hallerde kullanılmalıdır. Söğüt, kayın, 

meşe ve benzeri ağaçlardan örülmüş sepetin dip kısmı rutubetli 

yosunla kapatıldıktan sonra fidan kökleri sepetin orta yerinde 

odun veya otlardan örülmüş sütun etrafına gelecek şekilde 

istif edilmeli, istiflenme sırasında, fidan köklerinin her katı arasına 

rutubetli yosun konulmalıdır (Şekil - 8). Boylu fidanların kökleri 

rutubetli yosun ve çuval bezi ile sarıldıktan sonra sepet içine konulmalı, 

dışarıda kalan gövdeleri sepet kenarlarına ip ve benzeri 

maddelerle bağlanmalıdır. 

2.4.2.4 - Balya Ambalajı 

Bu ambalaj, küçük boylu fidanlar için kullanılmalıdır. Fidanlar, üzerine 

ıslak yosun veya talaş serilmiş bez, özel ambalaj kâğıdı, çuval 

ve benzeri malzemeye, kökleri birbiri üzerine gelecek ve gövde 

kısımları sargı malzemesinin dışında kalacak şekilde konulduktan 

sonra, köklerin ara yerlerine ve üzerine tekrar talaş, yosun ve 

benzeri maddeler konulmalıdır. Bu şekilde yeteri kadar fidan istif 

edildikten sonra sargı malzemesi fidan köklerinin üzerine sarılmalı 

ve bu rulo halindeki ambalaj üzerine çıta parçaları konulduktan 

sonra telle sıkıştırılıp bağlanmalıdır (Şekil - 9). 

2.4.2.5 - Kafes Telli Ambalaj 

Bu ambalaj, fidan sürgünlerinin ve tepe tomurcuğunun korunmasını 

gerektiren hallerde kullanılmalıdır. Fidanlar Madde 2.4.2.4 

de olduğu şekilde üst üste istif edildikten ve fidan köklerinin geleceği 

kısımlara ot ve benzeri madde konulduktan sonra sargı bezi 

yerine kafesli tel kullanılarak sıkıca bağlanmalıdır. Kafes teli fidan 

kökleriyle birlikte fidan gövdelerini de örtmelidir (Şekil - 10). 

2.4.2 6 - Polietilen Torba Ambalajı 

Bu ambalaj, balya ambalajında olduğu gibi küçük boylu ve özel- 


likle iğne yapraklı ağaç fidanları için kullanılmalıdır. Fidanlar, kökleri 

torbanın tabanına gelecek şekilde ve her fidan için 30 cm 3 

hacim hesaplanarak yerleştirilmeli ve torbanın havası iyice boşaltıldıktan 

sonra ağzı sıkıca bağlanmalıdır (Şekil - 11). 

2.4.2.7 - Kutu Ambalajı 

Bu ambalaj, 1 + 0, 2 + 0 yaşında iğne yapraklı fidanlar için kullanılmalıdır. 

Fidanların kökleri kutu ortasına ve başları sandık uçlarına 

gelecek şekilde kutu içine yerleştirildikten ve köklerin üzeri ıslak 

yosun, talaş ve benzeri maddelerle örtülerek kutunun kapağı 

kapatılmalıdır. Bu kutular, aynı zamanda dikim kutusu olarak kullanılmalı 

ve fidan kutu içinde doğrudan doğruya dikim alanına 

götürülmelidir (Şekil - 12). 

3 - TAŞIMA 

3.1 - GENEL 

- Hiçbir fidan ambalajsız olarak (tüplü ve kap içindekiler dışında) 

bir yerden başka bir yere taşınmamalıdır. 

- Taşınma sırasında fidan köklerinin kurumaması ve donmaması 

için gerekli tedbir alınmalıdır. 

- Fidanların götürüleceği yere en kısa zamanda ulaşması sağlanmalıdır. 

- Fidanların taşıta yerleştirilmesi ve boşaltılması sırasında, tepelerinin 

kırılmamasına ve ambalajlarının dağılmamasına dikkat 

edilmelidir. 

- Taşıtlarda fidanların üzerine yabancı madde konulmamalıdır. 

- Fidanlar öncelikle kapalı motorlu taşıtlarla taşınmalı, açık kasalı 

taşıtlarda taşıma zorunluluğu olursa, fidanlar çadır bezi ile örtülmelidir. 

- Her fidan ambalajı içinde, fidan sayısını, cinsini, orijinini ve yetişme 

yerini bildiren bir etiket ile hastalıksız olduğunu gösteren bir 

belge bulunmalıdır. 

72 



74 



76 



78 


Orman Ağacı Fidanları 

Dikim Kuralları - Yapraklı 

TS 5116 


ORMAN AĞACI FİDANLARI DİKİM KURALLARI - YAPRAKLI 


0.1 - KONU 

Bu standart, yapraklı orman ağacı fidanlarının dikim kurallarına 

dairdir. 



Topraksız fidan, yeterli miktarda kökleri ile sökülmüş ve üzerinde 

toprağı bulunmayan fidandır (Şekil-1). 


Topraklı fidan, yeterli miktarda kökleri ve toprağı ile birlikte sökülmüş 

ve toprağı üzerinde kök boğazını da örtecek şekilde bırakılmış 

bulunan fidandır (Şekil-2). 

0.2.3 - Kaplı (Tüplü) Fidan 

Kaplı fidan, saksı, katranlı mukavva, polietilen tüp ve kutu gibi 

kap içinde yetiştirilmiş toprağı ile birlikte olan fidandır (Şekil-3). 

0.2.4 - Dikim Çapası 

Dikim çapası, topraksız fidanların dikiminde toprağı kazıp kabartmada 

ve boğaz doldurmada bir kişi tarafından kullanılan geniş 

ağızlı (TS 581) bir alettir (Şekil-4). 

0.2.5 - Dikim Beli (Plantuvar) 

Dikim beli, topraksız fidanların dikiminde toprağın yarılarak fidanın 

yerleştirilmesini sağlayan, bir kişi tarafından el ve ayak ile 

kullanılan yuvarlak ağızlı (TS 1702) bir alettir (Şekil-5). 

0.2.6 - Kazma 

Kazma, topraklı ve kaplı fidanların dikiminde çukurun açılmasını 

sağlayan sivri ve keskin uçlu (TS 4) el ile tutularak kullanılan çelikten 

yapılan ve ahşap sap takılan el aletidir (Şekil-6a). 

80 


0.2.7 - Baltalı Kazma 

Baltalı kazma, bir tarafı balta ağızlı, her iki tarafı da keskin uçlu, el 

ile tutularak kullanılan, çelikten yapılan ve ahşap sap takılan bir el 

aletidir (Şekil-6b). 

0.2.8 - Kürek 

Kürek, topraklı ve kaplı fidanların dikiminde toprağın çukur dışına 

ve içine aktarılmasına yarayan yuvarlak ağızlı (TS 1702) bir kişi 

tarafından el ile kullanılan bir alettir (Şekil-7). 

0.2.9 - Fidan Taşıma Kutusu 

Fidan taşıma kutusu, topraksız fidanların dikim alanlarına taşınmasında 

ve dikim esnasında kullanılan, 65 cm x 20 cm x 20 cm 

boyutlarında ve yaklaşık 2 kg ağırlığında yanlardan açılan deliklerden 

geçirilmiş ipten taşıma sapı bulunan üstten açılıp kapanan 

kapaklı ahşap bir kutudur (Şekil-8). 


Bu standartda geçen diğer terimlerin tarifleri TS 1772 ve TS2265’de 

verilmiştir. 

0.3 - KAPSAM 

Bu standart, yapraklı orman ağacı fidanlarının dikim kurallarını 

kapsar, özel dikim metotları ile ilgili kuralları ve dikimden sonraki 

bakım kurallarını kapsamaz. 

1 - GENEL KURALLAR 

1.1 - Çok güneşli, fazla rüzgarlı, çalışma imkanı vermeyen yağmurlu 

ve donlu günlerde dikim yapılmamalıdır. 

1.2 - Fidanların sökümü, ambalajlanması ve dikim alanına taşınması 

TS 1772’ye uygun olmalıdır. 

1.3 - Fidan kökleri açıkta güneşe ve rüzgara maruz bırakılmamalıdır. 


1.4 - Dikim, meyilli arazilerde sırtlardan başlanarak aşağıya doğru 

yapılmalıdır. 

1.5 - Çukurun içi ve dikim esnasında çukura doldurulacak toprak 

taş, kök, dal gibi benzeri artıklardan temizlenmelidir. 

1.6 - Dikim çukurunda su bulunması halinde dikim yapılmamalıdır. 

1.7 - Fidan kök boyundan daha sığ topraklara dikilmemelidir. 

1.8 - Fidanlara can suyu verilme imkanı yoksa dikim yapılacak 

toprağın rutubeti ortalama 25 cm derinliğe işlemiş ve toprak tavda 

olmalıdır. 

1.9 - Fidan kök uçları yukarı kıvrılmış olarak dikilmemelidir. 

1.10 - Fidan kökleri yumak şeklinde dolaşmış olarak dikilmemelidir. 

1.11 - Fidanlar, kök boğazı derinliğinde dikilmelidir (kurak yörelerde, 

bazı türler 1 cm - 2 cm derin dikilebilir). 

1.12 - Dikimden sonra toprak çiğnenerek fidan kökleri yeteri kadar 

sıkıştırılmalıdır. 

1.13 - Toprak, suyun işlemesini engelleyecek ve kurumalara sebep 

olacak kadar sıkıştırılmamalıdır. 

1.14 - Toprağın sıkıştırılması esnasında fidan kılcal köklerinin 

toprakla temas etmesini önleyecek ve dolayısıyla beslenemeyip 

kurumasına sebep olacak kadar hava boşlukları kalmaması sağlanmalıdır. 

1.15 - Dikimden sonra fidan çevresine çukur genişliğinde 1 cm-2 cm 

kalınlığında gevşek toprak serilmelidir. 

1.16 - Dikim tamamlandıktan sonra, fidan toprağa dik durumda 

olmalıdır. 

NOT 1 - Çok rüzgarlı bölgelerde dikim yapıldıktan sonra, gerekirse 

fidan dibine herek çakılabilir ve fidan, bir iple zarar görmeyecek 

şekilde hereke bağlanabilir. 

82 


1.17 - Dikimler, dikim mevsiminde yapılmalıdır. 

NOT 2 - Dikimden hemen sonra fidanlara can suyu verilebilir. 

2 - DİKİM KURALLARI 

2.1 - TOPRAKSIZ FİDAN DİKİMİ 

Topraksız yapraklı orman ağacı fidanları TS 1772’ye uygun olarak 

sökülüp ve dikim alanına taşındıktan sonra, gölge bir yerde 

kökleri ıslak bezlerle örtülerek güneş ve rüzgar etkisinden dolayı 

kurumaları önlenmelidir. Ayrıca fidanlar taşıma kutusuna yerleştirilirken 

kök kısımlarına ıslak yosun konulmalıdır. Topraksız fidan 

dikiminde iki metot uygulanır. 

NOT 3 - Boyları 50 cm’den uzun olan fidanların kökleri ıslak bezle 

sarılmak şartıyla demetler halinde de taşınabilir. 

2.1.1 - Yarma Dikimi (Plantuvar Dikimi) 

Yarma dikimi, 10 cm - 20 cm boyundaki topraksız fidanların dikiminde 

uygulanır. Bu metot işlenmiş, taşsız veya az taşlı hafif ve 

orta bünyeli topraklarda yarı nemli ve nemli şartlarda uygulanır. 

Yarma dikiminde dikim beli (plantuvar) veya dikim çapası kullanılır. 

Yarma dikimi yedi safhada tamamlanmalıdır (Şekil-9). 

2.1.1.1 - Safha 1 : Dikim çapası veya beli toprağa dik olarak sonuna 

kadar (en az 30 cm) batırılmalıdır (Şekil-9/1). 

2.1.1.2 - Safha 2 : Çapa veya belin uç kısmı işçi tarafına doğru 

çekilerek fidan kökünün gireceği kadar yer açılmalıdır (Şekil-9/2). 

2.1.1.3 - Safha 3 : Daha sonra çapa veya belin üst kısmı işçi tarafına 

çekilerek açılan yarığa fidanın gireceği açıklık sağlanmalıdır 

(Şekil-9/3). 

2.1.1.4 - Safha 4 : İşçi, çapa veya beli yarıktan çıkarmadan açılan çukura 

fidanı diğer eli ile iyice dibine kadar sokmalı, sonra fidanın kök 

boğazı toprak hizasına gelinceye kadar yukarı çekilmelidir. Böylece 

kök kıvrılması ve yumak haline gelmesi önlenmelidir (Şekil-9/4). 


2.1.1.5 - Safha 5 : Çapa veya bel topraktan çıkarılarak önce fidan 

kök uçları kapatılacak şekilde toprağa batırılmalı ve toprak fidan 

köküne doğru sıkıştırılmalıdır (Şekil-9/5). 

2.1.1.6 - Safha 6 : Daha sonra aynı hareket toprak yüzeyine yakın 

olarak tekrarlanarak fidan kökünün üst kısmının kapatılması sağlanmalıdır 

(Şekil-9/6). 

2.1.1.7 - Safha 7 : Dikilen fidan dik olarak elle tutulur, kök boğazından 

hafifçe çekilerek kök kıvrılmaları önlenir ve etrafındaki 

toprak ayakla yeteri kadar sıkıştırılmalıdır (Şekil-9/7). 

2.1.2 - Çukur Dikimi 

Çukur dikimi, 20 cm’den daha boylu topraksız fidanların dikiminde 

uygulanır. Bu metot, taşlı ve ağır veya çok ağır bünyeli topraklarda 

kurak ve yarı kurak şartlarda uygulanır. Çukur dikiminde 

kazma ve kürek kullanılır, çukur dikimi dört safhada tamamlanmalıdır 

(Şekil-10). 

2.1.2.1 - Safha 1 : Kazma ve kürek ile, fidanın kök kısmını alacak 

büyüklükte bir çukur açılır (Şekil-10/1). 

NOT 4 - Uygun olan arazilerde, motorlu çukur açma burguları 

(makinaları) ile de dikim çukuru açılabilir. 

2.1.2.2 - Safha 2 : Fidan taşıma kutusundan çıkarılan bir fidan sol 

el ile kök boğazından tutularak çukura sokulur ve çukurun bir kenarına 

yaslanarak tutulur (Şekil-10/2). 

2.1.2.3 - Safha 3 : Kazma ve kürek ile önce bitkisel üst toprak fidan 

kökünün etrafına konur. Ondan sonra geriye kalan toprakla 

çukur doldurulur (Şekil-10/3). 

2.1.2.4 - Safha 4 : Dikilen fidan dik olarak elle tutulmalı ve kök 

boğazı etrafına doldurulan toprak ayakla yeteri kadar sıkıştırılmalıdır 

(Şekil-10/4). 

NOT 5 - Park, bahçe ve yol kenarı gibi özellik arzeden yerlerdeki 

dikimlerde ve çok boylu yapraklı fidanların dikiminde bitkisel 

84 


toprağın bir kısmı çukurun dibine tümsek şeklinde konulmalı ve 

fidan kök boğazından çukurun ortasında tutularak kökçükleri 

tümsek üzerine yayılmalı ve arta kalan toprak kazma ve kürekle 

çukura doldurulmalıdır. 

2.2 - TOPRAKLI FİDAN DİKİMİ 

Topraklı fidan dikiminde kazma ve kürek kullanılmalıdır. Topraklı 

fidanlar tek tek veya birkaçı bir arada teskere veya benzeri araçlarla 

taşınarak dikim alanına getirilmelidir. Topraklı fidan dikimi dört 

safhada tamamlanmalıdır (Şekil-11). 

2.2.1 - Safha 1 : Topraklı fidanın kök kısmını alacak büyüklükte bir 

çukur açılmalı, üstteki bitkisel toprak ayrı, alttan çıkan ham toprak 

ayrı olarak konmalıdır (Şekil-11/1). 

NOT 6 - Kazma ve kürek yerine uygun olan arazilerde, motorlu 

çukur açma burguları (makinaları) ile de dikim çukuru açılabilir. 

2.2.2 - Safha 2 : Bitkisel toprağın bir miktarı çukurun dibine konmalı 

ambalajından açılan topraklı fidan kök boğazı toprak seviyesine 

gelecek şekilde gövdesi dik olarak çukura oturtulmalıdır 

(Şekil-11/2). 

2.2.3 - Safha 3 : Kökün ve fidanın duruşu bozulmadan çukur toprakla 

doldurulmalıdır (Şekil-11/3). 

2.2.4 - Safha 4 : Dikilen fidan dik olarak elle tutulmalı, etrafına yeni 

konan toprak ayakla yeteri kadar sıkıştırılmalıdır (Şekil-11/4). 

2.3 - KAPLI (Tüplü) FİDAN DİKİMİ 

Kaplı fidan dikiminde kazma ve kürek kullanılmalıdır. Kaplı fidanlar 

tek tek veya birkaçı bir arada özel kutuları içinde taşınarak dikim 

alanına getirilmelidir. Kaplı fidan dikimi dört safhada tamamlanmalıdır 

(Şekil-12). 

2.3.1 - Safha 1 : Fidanın kap kısmını alacak büyüklükte bir çukur 

açılmalı, üstteki bitkisel toprak ayrı, alttan çıkan ham toprak ayrı 

olarak konmalıdır (Şekil-12/1). 


2.3.2 - Safha 2 : Bitkisel toprağın bir miktarı çukurun dibine konmalı, 

fidanın kap dışına uzanmış kökleri kesilerek temizlenmeli, 

fidanın kabı jilet veya çakı ile yandan kesilmeli veya çivileri çıkarılmalı, 

daha sonra açılan çukura kabı şimdilik çıkarılmadan fidan 

kök boğazı toprak seviyesine gelecek şekilde gövdesi dik olarak 

oturtulmalıdır (Şekil-12/2). 

NOT 7 - Kap dışına uzanmış kökler dışında kabın dibindeki kıvrık 

köklerin de yok edilmesi gayesiyle mümkün olduğu takdirde kabın 

dip tarafından 1 cm - 2 cm’lik kısmı da kesilebilir. 

2.3.3 - Safha 3 : Fidan çukura oturtulduktan sonra etrafına tüp 

boyunun 1/3’üne kadar bitkisel toprağın bir miktarı daha konmalı, 

ondan sonra kabı çekilerek çıkarılmalıdır. Daha sonra fidanın 

duruşu bozulmadan çukur toprakla doldurulmalıdır (Şekil-12/3). 

2.3.4 - Safha 4 : Dikilen fidan dik olarak elle tutulmalı, etrafına yeni 

konan toprak ayakla yeteri kadar sıkıştırılmalıdır (Şekil-12/4). 


TS 4 

TS 581 

TS 1702 

TS 1772 

TS 2265 

86 



88 



90 



92 


Orman Yetiştirme Materyallerinin 

Ticareti Yönetmeliği’nde Bulunan 

Standartlar 


Orman Yetiştirme Materyallerinin Ticareti Yönetmeliği Ekinde Yer Alan Orman Ağacı Türleri (Ek-1) 

Abies alba Mill 

Abies cephalonica Loud 

Abies grandis Lindl 

Abies pinsapo Boiss 

Cedrus atlantica Carr 

Cedrus libani A Richard 

Larix decidua Mill 

Larix eurolepis Henry 

Larix kaempferi Carr 

Larix sibirica Ledeb 

Picea abies Karst 

Picea sitchensis Carr 

Pinus brutia Ten 

Pinus canariensis C Smith 

Pinus cembra Linne 

Pinus contorta Loud 

Pinus halepensis Mill 

Pinus leucodermis Antoine 

Pinus nigra Arnold 

Pinus pinaster Ait 

Pinus pinea L 

Pinus radiata D Don 

Pinus sylvestris L 

Pseudotsuga menzielsi Franco 

Abies bornmulleriana Mattf. 

Abies cilicica Carr. 

Abies equi-trojani Aschers. 

Abies nordmanniana Spach. 

Picea orientalis Link. 

Acer platanoides L 

Acer pseudoplatanus L 

Alnus glutinosa Gaertn 

Alnus incana Moench 

Betula pendula Roth 

Betula pubescens Ehrh 

Carpinus betulus L 

Castanea sativa Mill 

Fagus orientalis Lipsky 

Fagus sylvatica L 

Fraxinus angustifolia Vahl 

Fraxinus excelsior L 

Populus spp 

Prunus aviumL 

Quercus cerris L 

Quercus ilex L 

Quercus petraea Liebl 

Quercus pubescens Willd 

Quercus robur L 

Quercus rubra L 

Quercus suber L 

Robinia pseudoacacia L 

Tilia cordata Mill 

Tilia platyphyllos Scop 

94 


ÇİZELGE 1 - Ticarete Konu Farklı Tiplerdeki Ana Materyalden Üretilecek Yetiştirme 

Materyali Kategorileri (EK-6) 

Ana Materyal Tipi 

Kaynağı Belli 

(Sarı) 

Orman Yetiştirme Materyali Kategorileri 

(Kullanılan Etiket veya Belgenin Rengi) 

Seçilmiş Nitelikli 

(Yeşil) (Pembe) 

Test edilmiş 

(Mavi) 

Tohum Toplama 

X 

Sahası 

Meşçere 

X 

Tohum Meşçeresi X X 

Tohum Bahçesi X X 

Aile Ebeveynleri X X 

Klon X X 

Klonal Karışım X X 

Bölüm A (EK-7) 

Bu Yönetmeliğin EK-1’inde belirtilen tür ve yapay melezlerinin tohum 

veya meyvelerinin piyasaya arz edilebilme şartları: 

1) Tohum veya meyve partisini meydana getiren tür tohumunun 

saflığı en az % 99 seviyesinde değilse, bu Yönetmeliğin EK-1’inde 

liste halinde verilen türlerin tohum veya meyve partileri piyasaya 

sürülemez. 

2) Yapay melezler hariç, birinci paragrafta istenen şartlara rağmen 

bu Yönetmeliğin EK-1’inde liste halinde verilen türlere yakın akraba 

türlerin tohum veya meyveleri söz konusu olduğunda; tohum 

veya meyve partisinin saflığının % 99 seviyesinden az olması durumunda 

bu belirtilir. 


Bölüm B 

Bu Yönetmeliğin EK-1’inde belirtilen tür veya yapay melezlerinden 

alınan bitki parçalarında aranan şartlar: 

Bu Yönetmeliğin EK-1’inde liste halinde verilen tür veya yapay 

melezlerinden alınan bitki parçalarının; piyasada satışa sunulacak 

niteliklere sahip olmaları gerekir. 

Piyasada satışa sunulacak bitki parçalarının pazarlanmasında istenen 

ortalama kalite nitelikleri; sağlıklı olma, uygun ebatta hazırlanma 

ve benzeri genel olarak bitki parçalarında aranan özelliklere 

göre belirlenir. 

Kavak çelikleri ya da fidanları piyasaya sürülecekse bu durumda; 

Bölüm C’de sözü edilen kavak yetiştirme materyallerinde aranan 

şartların yerine getirileceği belirtilir. 

Bölüm C 

Bir yaşlı gövde çelikleri veya en fazla iki yaşlı fidanlar kullanılarak 

yetiştirilen Kavak türlerinin dış kalite standartları (görünüş özellikleri) 

için aranan şartlar: 

a) Gövde çelikleri 

1) Çeliklerde aşağıdaki kusurlardan herhangi birisi varsa, çeliklerin 

satışa sunulacak niteliklere sahip olmadığına karar verilir: 

1.1) çelik yaşı birden fazla ise; 

1.2) çelik üzerinde iyi gelişmiş tomurcuk sayısı ikiden az ise; 

1.3) çelik üzerinde kavak zararlılarının neden olduğu zarar görülüyor 

veya hücre ve doku ölümü kaynaklı lekeler (nekroz) var ise; 

1.4) kızışma, kuruma, küflenme veya çürüme belirtileri var ise; 

2) Gövde çeliklerinin asgarî boyutları 

en az boyu: 20 cm, 

96 


en az tepe çapı: 1 inci sınıf: 8 mm 

2 nci sınıf: 10 mm olmalıdır. 

b) Fidanlar 

1) Fidanlarda aşağıdaki kusurlardan herhangi birisi varsa, fidanların 

satışa sunulacak niteliklere sahip olmadığına karar verilir: 

Fidanların yaşı ikiden fazla ise, 

Fidanlar üzerinde iyi gelişmiş tomurcuk sayısı beşten az ise, 

Fidanlarda kavak zararlılarının neden olduğu zarar görülüyor veya 

hücre ve doku ölümü Kaynaklı lekeler (nekroz) var ise, 

Fidanlarda kızışma, kuruma, küflenme veya çürüme belirtileri varsa, 

Fidanlar üzerinde budama sebebiyle oluşan yaralardan başka 

yara izi var ise, 

Fidanlar çok sayıda gövdeye, çatallı gövde formuna sahipse, 

Fidanların gövde eğriliği aşırı seviyede belirgin ise. 

Bölüm D 

Bu Yönetmeliğin EK-1’inde liste halinde verilen tür ve yapay melezlerin 

piyasaya sunulacak fidanlarında aranan şartlar: 

Satışa sunulacak fidanlar piyasanın aradığı şartlarda, kalitede yetiştirilmiş 

olmalıdır. Fidanların piyasaya sürülebilme şartları; sağlıklı 

olma, canlılık, fizyolojik nitelikleri gibi genel olarak fidanlarda 

aranan özelliklere göre belirlenir. 


ÇİZELGE 2 - Kavak fidanları için bölgelere göre çap ve boy sınıfları 

Sınıflar 

En Düşük 

Fidan Orta 

Çapı 

(mm) 

En Düşük 

Fidan Boyu 

(m) 

Akdeniz İklim Kuşağı Dışındaki 

Bölgeler 

N1 6 1.50 

N2 15 3.00 

Akdeniz İklim Kuşağındaki Bölgeler 

S1 25 3.00 

S2 30 4.00 

Bölüm E 

Akdeniz iklimi özelliklerine sahip bölgelerde, piyasada satışa sunulacak 

yetişmiş fidanların ticareti için gereken şartlar: 

Satışa sunulacak yetişmiş fidanlar, aranan niteliklere % 95’in altında 

sahip ise piyasaya sürülemez. 

a) Yetişmiş fidanlarda aşağıdaki kusurlardan herhangi birisi varsa, 

fidanların satışa sunulacak niteliklere sahip olmadığına karar 

verilir: 

1) Fidanların sökülmesi sırasında, köklerde yapılan budamadan 

(kök tuvaleti) dolayı oluşan yaralanmalar hariç, fidanlarda başka 

yara izleri varsa, 

2) Tepe sürgününün gelişmesini sağlayacak tomurcuklar yoksa, 

3) Fidanlarda çatallılık varsa, 

4) Kök sistemi deformasyonu varsa, 

5) Kuruma, kızışma, küflenme, çürüme ya da zararlı böcek, mantar 

ve diğer zararlı organizma tasallutu belirtileri varsa, 

6) Fidanlar kök-sak dengesine sahip değilse. 

98 


ÇİZELGE 3 - Bazı türlerde fidan yaşına göre ortalama boy ve çap değerleri 

Tür 

Pinus halepensis 

En Yüksek 

Yaş 

En Düşük Boy 

(cm) 

En Yüksek Boy 

(cm) 

En Düşük Kök 

Boğazı Çapı 

(mm) 

1 8 25 2 

2 12 40 3 

1 8 25 2 

Pinus leucodermis 

2 10 35 3 

1 8 15 2 

Pinus nigra 

2 10 20 3 

1 7 30 2 

Pinus pinaster 

2 15 45 3 

1 10 30 3 

Pinus pinea 

2 15 40 4 

1 8 30 2 

Quercus ilex 

2 15 50 3 

Quercus suber 1 13 60 3 

1 7 14 1,5 

Cedrus libani A. Rich. 

2 10 24 3 

1 3 6 1,5 

Picea orientalis L 

2 6 12 2 

1 8 22 2 

Pinus brutia Ten. 

2 12 30 3 

1 7 14 2 

Pinus nigra Arnold. 

2 9 18 3 

1 7 14 2 

Pinus sylvestris L. 

2 9 18 3 

Fagus orientalis 1 20 30 3 


ÇİZELGE 4 - Asgarî kap hacmi 

Tür adı 

Asgarî kap hacmi (cm3) 

Pinus pinaster Ten. 120 

Pinus brutia Ten. 190 

Pinus nigra Arnold. 190 

Pinus sylvestris L. 190 

Cedrus libani A. Rich. 190 

Picea orientalis L. 190 

Fagus orientalis 190 

Diğer türler 200 

100 


ORMAN FİDANLIKLARIMIZDA ÜRETİLEN ORMAN AĞACI TÜRLERİ 

NO AĞAÇ TÜRÜ AĞAÇ ADI LATİNCE ADI 

1 İbreli Türler Çam Türleri Pinus spp. 

2 İbreli Türler Andız Arceuthos drupacea 

3 İbreli Türler Ardıç Türleri Juniperus spp. 

4 İbreli Türler Arokarya Araucaria spp. 

5 İbreli Türler Bataklık Servisi Taxodium distichum 

6 İbreli Türler Çin Mazısı Thujopsis spp. 

7 İbreli Türler Çin Suservisi Metasequoia glyptostroboides 

8 İbreli Türler Duglas Pseudotsuga spp. 

9 İbreli Türler Göknar Abies spp. 

10 İbreli Türler Kriptomerya Cryptomeria spp. 

11 İbreli Türler Ladin Türleri Picea spp. 

12 İbreli Türler Mabet Ağacı Ginkgo biloba 

13 İbreli Türler Mamut Agacı Sequoiadendron giganteum 

14 İbreli Türler Mazı Türleri Thuja spp. 

15 İbreli Türler Melez Servi Cupressocyparis spp. 

16 İbreli Türler Melez (Avrupa) Larix decidua 

17 İbreli Türler Porsuk Taxus spp. 

18 İbreli Türler Sedir Türleri Cedrus spp. 

19 İbreli Türler Sekoya (Kıyı) Sequoia sempervirens 



20 İbreli Türler Servi Türleri Cupressus spp. 

21 İbreli Türler Susediri Libocedrus decurrens 

22 İbreli Türler Tsuga(Kanada) Tsuga canadensis 

23 İbreli Türler Yalancı Porsuk Cepholataxus spp. 

24 İbreli Türler Yalancı Servi Chamaecyparis spp. 

25 Yapraklı Türler Ahlat Pyrus elaeagrifolia 

26 Yapraklı Türler Akasya(Kıbrıs) Acacia spp. 

27 Yapraklı Türler Akçaağaç Acer spp. 

28 Yapraklı Türler Akçakesme Phillyrea spp. 

29 Yapraklı Türler Akdiken Crataegus azarolus 

30 Yapraklı Türler Amerikan Ak Cevizi"Pecan" Carya ilinoinensis"Pecan" 

31 Yapraklı Türler Antep Fıstığı Pistacia vera 

32 Yapraklı Türler Armut Pyrus communis 

33 Yapraklı Türler Badem Prunus amygdalus 

34 Yapraklı Türler Cehri Rhamnus spp. 

35 Yapraklı Türler Ceviz Türleri Juglans spp. 

36 Yapraklı Türler Çakal Eriği Prunus spinosa 

37 Yapraklı Türler Çınar Platanus spp. 

38 Yapraklı Türler Çitlenbik Celtis spp. 

102 



39 Yapraklı Türler Datça Hurması Phoenix theaphrastii 

40 Yapraklı Türler Defne(Akdeniz Defnesi) Laurus spp. 

41 Yapraklı Türler Demir Ağacı Casuarina spp. 

42 Yapraklı Türler Dişbudak Fraxinus spp. 

43 Yapraklı Türler Domuz Eriği Prunus divaricata 

44 Yapraklı Türler Dut Morus spp. 

45 Yapraklı Türler Ebu Cehil Çalısı Calligonum polygonoides 

46 Yapraklı Türler Elma(Yabani) Malus sylvestris 

47 Yapraklı Türler Erik Prunus domestica 

48 Yapraklı Türler Fındık(Adi) Corylus avellana 

49 Yapraklı Türler Fındık(Türk) Corylus colurna 

50 Yapraklı Türler Gladiçya Gleditsia triacanthos 

51 Yapraklı Türler Gürgen(Adi) Carpinus betulus 

52 Yapraklı Türler Huş Betula spp. 

53 Yapraklı Türler Hünnap Ziziphus jujuba 

54 Yapraklı Türler Ihlamur Tilia spp. 

55 Yapraklı Türler İğde Elaeagnus spp. 

56 Yapraklı Türler Kanatlı Ceviz Pterocarya spp. 

57 Yapraklı Türler Kapari Capparis spp. 



58 Yapraklı Türler Karaağaç Ulmus spp. 

59 Yapraklı Türler Karayemiş Prunus laurocerarus 

60 Yapraklı Türler Katalpa Catalpa bignonioides 

61 Yapraklı Türler Kayacık Ostrya carpinifolia 

62 Yapraklı Türler Kayın Fagus spp. 

63 Yapraklı Türler Keçiboynuzu Ceratonia siliqua 

64 Yapraklı Türler Kestane Castanea sativa 

65 Yapraklı Türler Kızılağaç Alnus spp. 

66 Yapraklı Türler Kiraz(Yabani) Prunus avium 

67 Yapraklı Türler Kocayemiş Arbutus spp. 

68 Yapraklı Türler Kokarağaç Ailanthus altissima 

69 Yapraklı Türler Kuşburnu Rosa canina 

70 Yapraklı Türler Kuş Kirazı Prunus padus 

71 Yapraklı Türler Mahlep Prunus mahaleb 

72 Yapraklı Türler Menengiç Pistacia terebinthus 

73 Yapraklı Türler Meşe Quercus spp. 

74 Yapraklı Türler Muşmula Mespilus germanica 

75 Yapraklı Türler Okaliptus Eucalyptus spp. 

76 Yapraklı Türler Sakızağacı Pistacia lentiscus 

104 



77 Yapraklı Türler Saksual Çalısı(Sazak) Haloxylon spp. 

78 Yapraklı Türler Sandal,Hartlap Arbutus andrachne(A.integrifolia) 

79 Yapraklı Türler Sığla Liquidambar spp. 

80 Yapraklı Türler Sofora Sophora japonica 

81 Yapraklı Türler Sumak Rhus spp. 

82 Yapraklı Türler Taş Armudu Amelanchier canadensis 

83 Yapraklı Türler Tesbihağacı Melia azedarach 

84 Yapraklı Türler Üvez Türleri Sorbus spp. 

85 Yapraklı Türler Yalancı Çivit Amorpha fruticosa 

86 Yapraklı Türler Yalancı İğde Hippophae rhamnoides 

87 Yapraklı Türler Yalancı portakal ağacı Maclura pomifera 

88 Yapraklı Türler Yalancı Akasya Robinia pseudoacacia 

89 Yapraklı Türler Akasya Acacia spp. 

90 Yapraklı Türler Alev ağacı Photinia serrulata 

91 Yapraklı Türler Alıç Türleri Crateagus spp. 

92 Yapraklı Türler Amber Acacia farnesiana 

93 Yapraklı Türler Atkestanesi Aesculus spp. 

94 Yapraklı Türler Bodrum Kauçuğu Ficus microcarpa nitida 

95 Yapraklı Türler Bodur Akasya Caesalpinia(Poinciana) spp. 



96 Yapraklı Türler Bodur Palmiye Chamaerops spp. 

97 Yapraklı Türler Boyacı Sumağı Cotinus coggygria(Rhus cotinus) 

98 Yapraklı Türler Erguvan Cercis siliquastrum 

99 Yapraklı Türler Gülibrişim Albizzia julibrissima 

100 Yapraklı Türler Güvey Kandili Koelreuteria paniculata 

101 Yapraklı Türler Kayısı Prunus armeniaca 

102 Yapraklı Türler Kaymak Ağacı Feijoa sellowiana 

103 Yapraklı Türler Kısmetağacı Clerodendron spp. 

104 Yapraklı Türler Lale ağacı Liriodendron tulipifera 

105 Yapraklı Türler Leylak Syringa vulgaris 

106 Yapraklı Türler Limon Citrus limon 

107 Yapraklı Türler Malta Eriği Eriobotrya japonica 

108 Yapraklı Türler Nar(Yabani) Punica spp. 

109 Yapraklı Türler Oya Lagerstroemia spp. 

110 Yapraklı Türler Palmiye Washingtonia spp. 

111 Yapraklı Türler Sarısalkım Laburnum spp. 

112 Yapraklı Türler Söğüt Salix spp. 

113 Yapraklı Türler Sülün akasya Parkinsonia aculeata 

114 Yapraklı Türler Trabzonhurması Diospyros kaki 

106 



115 Yapraklı Türler Yalancı Akasya Robinia pseudoacaci 

116 Yapraklı Türler Yalancı karabiber Schinus molle 

117 Çalılar Ardıç Türleri Juniperus spp. 

118 Çalılar Ateşdikeni Pyracantha spp. 

119 Çalılar Dağfrenküzümü Ribes alpinum 

120 Çalılar Dağmuşmulası Cotoneaster spp. 

121 Çalılar Dikenli Mersin Ruscus spp. 

122 Çalılar Frenk Üzümü Ribes spp. 

123 Çalılar Funda(Erica) Erica spp. 

124 Çalılar Hayıt Vitex agnus-castus 

125 Çalılar Ilgın Tamarix spp. 

126 Çalılar Kadın Tuzluğu Berberis spp. 

127 Çalılar Karaçalı Paliurus aculatus 

128 Çalılar Kartopu Viburnum spp. 

129 Çalılar Katırtırnağı Spartium junceum 

130 Çalılar Katırtırnağı(Batıcı) Ulex europaeus 

131 Çalılar Kızılcık Cornus spp. 

132 Çalılar Laden Cistus ssp. 

133 Çalılar Mersin Myrtus communis 



134 Çalılar Mürver Sambucus nigra 

135 Çalılar Ormangülü Rhododendron ssp. 

136 Çalılar Patlangaç Colutea arborescens 

137 Çalılar Şimşir Buxus spp. 

138 Çalılar Taflan Euonymus spp. 

139 Çalılar Yaban mersini Vaccinium myrtilus 

140 Çalılar Yabani Defne Daphne ssp. 

141 Çalılar Zakkum Nerium oleander 

142 Kavaklar Kavaklar Populus spp. 

143 Aşılı Meyveli Türler Aşılı Ceviz 

108 


NOT 


NOT 

110 


NOT 


NOT 

112 


Mustafa DEMİRBAŞ

www.agm.gov.tr 

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 

AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON KONTROLU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

pdf olarak aÃ§Ä±nÄ±z

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?