Odtulu51

X Yazı
YRD. DOÇ. DR. PSIKOLOG
OZANSER UĞURLU
ODTÜ Psikoloji
’89
Stadyumlarda, salonlarda ya da televizyonun
karşısında kadın ve erkeklerin rekabetini
izliyor ve bundan keyif alıyor, iyi zaman
geçiriyor, eğleniyor, üzülüyor ya da seviniyoruz.
Peki ya o izlediğimiz insanlar, onlar neler
yaşıyor, neler hissediyor? Uluslararası medya
devi Eurosport “All Sports All Emotions” sözü ile
sporun bir duygular bütünü olduğunu çok güzel
özetliyor, çünkü insan duyguları ile var olan bir
varlıktır.
Performans söz konusu olduğunda elbette
bütün mesele duygular değildir ancak duygular
performans üzerinde önemli bir etkiye
sahiptir; çünkü duygular düşüncelerimizi
ve davranışlarımızı derinden etkiler. Örneğin;
seyirci için rekabetin kazanılması mutluluk,
kaybedilmesi mutsuzluk ile eşanlamlıysa
desteklediği sporcu rekabeti kaybettiğinde
seyirci kendisini mutsuz edene olumsuz anlamlar
yükleyebilir, hatta düşman kesilebilir. Diğer
taraftan sporcu için rekabetin sonunda kazanmak
başarı hissi yaratırken, kaybetmek başarısızlık
hissi yaratıyorsa, sporcu rekabeti kaybettiğinde
kendisini değersiz görebilir ve anlamsızlık hissine
kapılabilir. Ve işte sporun yüzde kaçının insan
olduğu, bu noktada şekil almaya başlar.
Kazanmak ya da Kaybetmek,
Bütün Mesele Bu mu?
Uzun yıllardır farklı yaş gruplarından farklı spor
branşlarında profesyonel ve amatör sporcular ile
çalışıyorum. Performanslarını psikolojik olarak
nasıl yöneteceklerine dair onlara danışmanlık
yapıyorum. Ve gördüm ki, spor sadece “spor”
olduğunda sporcular psikolojik süreçleri
başarıyla yönetebiliyorlar. Kendilerine hedefler
koyup, hatalarından dersler çıkartabiliyor
ve süreci bir gelişim evresine dönüştürebiliyorlar.
Ancak ne zamanki spor artık bir “iş” haline
geliyor, aldıkları her sonuç birer rakama
dönüşüyor, kazandıkları madalyalar
ve kaldırdıkları kupalar “başarı” için belirleyici
bir kritere dönüşüyor, işte o zaman “kazanmak”
ya da “kaybetmek” psikolojilerinde derin yaralar
açan kırılma noktaları haline gelebiliyor.
O yüzdendir ki, yeni “spor” sporcudan daha fazla
“kazanmasını” istedikçe, sporcu başarıyı daha
fazla kupa ve madalya ile ölçen bu sistemin içinde
insan olmaktan çıkıp, makineye dönüşüyor. Belki
artan doping ve şike vakaları bu yüzden çoğalıyor.
Çünkü herkes “kazanmak” istiyor. Oysa sporda
kaybetmek ve kazanmak, başarılı olmak ya
da olmamak anlamına gelmez. Çünkü sporun
kendisi, kendi başına bir başarıdır zaten; çünkü
rekabet için meydana çıkmak başlı başına bir
hayata meydan okumadır ve bu meydan okuma
bir canlının varoluşu için baştan sona büyük bir
başarıdır.
Ne zaman spor artık
bir “iş” haline geliyor,
her sonuç birer
rakama dönüşüyor.
Performansı; hedefe yürünen yoldaki
davranış, düşünce ve duyguların tamamı ile
elde edilen sonucun toplamı oluşturur. Sportif
performansın günümüz modern yaşamında
her açıdan ele alındığı, ölçüldüğü ve üzerinde
manipülasyonlar yapılabildiği bir zaman
diliminde yaşıyoruz ancak performansın
tutku, anlam ve doyumla yoğurulmadan,
hayatın içerisinde sadece rakamsal ifadeler
halinde kalması bizi insan olmaktan çıkaran
bir yaklaşım yaratıyor.
Sporun insanca kalabilmesi için başarının
tanımını insandan ve onun varoluşundan
uzaklaştırmamamız gerekiyor. Çünkü insan
makine değildir ve ondan bir makinenin
üretimini beklemek haksızlık olacaktır;
hele de hayata meydan okuyup sahalara çıkan
bir sporcudan hep kazanmasını beklemek,
ne insanca bir yaklaşımdır ne de insana
yakışır. Bırakalım spor, hem aktörleri hem
de izleyicileri için hayata keyif katan, tutku,
anlam ve doyumla var olabilmek için bir fırsat
olsun.
SAYI 51 41