Odtulu51

ODTÜLÜ
DOSYA
“Sahte oyuncu oyunbozan
değildir, oyunun kurallarına
uyuyormuş gibi yapar maskesi
düşünceye kadar oynar.”
gerçekleştirebilme (iyi saklanmak ve ebeden
önce koşmak, topu filenin arkasına ustalıkla
geçirmek vb.) ve bunu rakibine karşı daha iyi veya
daha çok yapabilme çabası da oyunun gerilimini
getirecektir.
Bu sıkıcı sınırlamalar, oyunun zevk veren gerilim
sürecinin oluşabilmesi için gereklidir. Peki,
sınırlanmış ve kuralları koyulmuş bir eylem içinde
“yaratıcılık” ve “özgürleşme” nasıl mümkün
oluyor? Yaratıcılık ve özgürleşmenin, “diğerleri”
ile beraber gerçekleştirilen bir eylemle, kurallarla,
zaman ve mekân sınırlaması ile bağlantısı nedir?
Bu soruları da aklımızın bir köşesine not edip
Huizinga ’dan devam edelim:
“Oyun bilgelikle aptallık arasındaki
bağlantısızlığın dışında kaldığı kadar, doğru ile
yanlış arasındaki zıtlıktan da uzaktır. Aynı şekilde,
iyi ile kötü arasındaki zıtlığın da uzağındadır.
Bizatihi oyun bir zihinsel faaliyet meydana
getirse de ahlâki işlev taşımaz, yani ne erdem
ne günah içerir.”
Tartışmaya oldukça açık bir yaklaşım.
Tüm insanlaşma süreci, bir yandan da “iyi ile
kötünün, doğru ile yanlışın çekişmesi” ise oyunu
bunlardan nasıl azade tutabiliriz? Tamam, oyun
hayat değildir ve ahlâk, hayatın parçası
bir kavramdır. Ancak ahlâksızca oynanan oyun
nasıl kabul edilebilir ki?
Yazar oyunun bu çelişkiler üzerine oturmadığı,
bu sorunsalların oyunun temel belirleyenleri
olmadığını söylüyor. Oyuncular oyun sonucunda
aptal ya da bilge, iyi ya da kötü, erdemli ya da
erdemsiz addedilemezler. Oyunun kendisinin
böyle bir mekanizması yoktur. Oyun hedeflenen
becerinin gerçekleştirilmesi temelinde
sürdürülür.
Oyun sırasında hile yapmak, gündeme bile
gelmemesi gereken bir harekettir. Ahlâki bir
olgudan öte, oyunun oyun olarak kalabilmesi için
gereklidir. Hile yapana “ahlâksız” yakıştırması
yapabiliriz. Ancak ahlâk oyunun temel bileşeni
değildir. Hilenin yaygınlaştığı, kazanmak için
her şeyin mübah olduğu ve daha kötüsü bunun
meşrulaştığı bir zamanda “ahlâklı oyuncu”,
nadirliğinden belki de, daha çok dikkatimizi
çeker. Bu bağlamda verilen “fair play” ödülleri
aslında acizliğimizi gözler önüne serer. Olması/
yapılması gerekeni nadir gördüğümüz için
ödüllendiriyoruz sanki.
Oyuna bütün dikkatini vermiş, rakibini alt
edebilmek için tüm kurallara uymakla beraber
elinden geleni sonuna kadar yapan “namuslu
oyuncu” daha önemli bir aktör olarak yer
almalıdır oyun dünyasında. Oyunun asıl istediği
oyuncu karakteri budur; oyuna hakkını veren
oyuncu. Oynamayı da seyrini de zevkli kılan
oyunu tüm ciddiyetiyle oynayan oyuncudur.
Bu aynı zamanda rakibine de saygı göstergesidir.
Rakip olmadan oyun olabilir mi?
Diğerine, oyunu ciddiye almayana, sahte oyuncu
diyor Huizinga . “Sahte oyuncu oyunbozan
değildir, oyunun kurallarına uyuyormuş gibi
yapar, maskesi düşünceye kadar oynar.”
İşte bu noktada oyuncunun ve seyircinin oyunla
kurduğu ilişki gündeme gelir. Ve karşımıza temel
tercih ikilemi ortaya çıkar:
Oyunun Sonucu mu? Oyunun Kendisi mi?
Futbol ya da lastik ya da seksek oynamak için
sokağa çıkmış çocuk grubuna, oyun oynanmadan
sorsak: “‘Tamam, siz kazandınız, 3-0 galipsiniz’”
desek kabul eder misiniz? Oynamaktan vazgeçer
misiniz?” “Oyun oynamak için” geldilerse
bu sorunun cevabı açıktır: “Hayır.”
Bu noktada oyunun sonucundan daha önemli
bir motivasyon olduğu akla geliyor; oyunun,
oynamanın kendisi. E ama nasıl olur da
galibiyetten daha önemli olabilir ki bir başka
durum?
26
“ÖNEMLI OLAN KAZANILAN MISKETLER DEĞIL OYUNDUR.”