You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Sokakta oynayan çocuklar, başlarında<br />
hakem, öğretmen, veli gibi karar verici<br />
bir iktidar olmadan nasıl oluyor da<br />
oyunun tüm kurallarına uyabiliyorlar?<br />
İsyancı olması beklenen çocuk, nasıl oluyor da<br />
kurallara uyarak bir oyunu tamamlayabiliyor?<br />
İrrasyonel bir durum değil mi?<br />
Zorunlu olmadığı halde<br />
insanlığın tüm tarihinde icra<br />
etmekten asla vazgeçmediği<br />
“oyun” nasıl açıklanabilir?<br />
Oyunun insanlarda başlangıçtan beri var<br />
olduğunu, hemen her yaşta icra edilen<br />
bir eylem olduğunu söylemek yanlış da olmaz,<br />
kimseyi de şaşırtmaz herhalde. İnsanlığın<br />
bu önemli, biraz da gizemli eylemini tanımlamak<br />
ise çok da kolay görünmüyor. Bunun en önemli<br />
nedenlerinden biri, oyunun yaşamsal/biyolojik<br />
bir ihtiyaca karşılık olarak düzenlenmiş<br />
olmaması. Yani yemek, barınmak, üremek gibi<br />
gerçekleştirilmediğinde ölümcül sonuçları olan<br />
bir eylem değildir oyun; onsuz da doğum ile<br />
ölüm arası zamanın geçirilmesi, daha doğrusu<br />
tüketilmesi mümkün olabilir. Peki, bu durumda,<br />
aslında yapılması zorunlu olmadığı halde<br />
insanlığın tüm tarihinde icra etmekten asla<br />
vazgeçmediği “oyun” nasıl açıklanabilir?<br />
“Oyunun yaşam enerjisinin fazlalığından<br />
kurtulmanın bir biçimi” olarak tanımlanabileceği<br />
düşünülmüş mesela. Bazı tanımlarda “Canlı<br />
varlık oyun oynarken doğuştan gelen taklit<br />
etme eğiliminin hükmü altındadır,” denirken;<br />
“zararlı eğilimlerden masum bir şekilde kurtulma<br />
yolu olarak oynamak” gibi unsurlar üzerinden<br />
tanımlandığı da görülüyor.<br />
Oyun hakkındaki tüm bu tanımların kabul<br />
edilebileceği ama aynı zamanda sadece “biyolojik<br />
beklentilere cevap verdiği” savında Johan<br />
Huizinga*. Bu durumda gerçekten bizim de<br />
hemen aklımıza gelen soruları eklemiş yazar<br />
kitabında: “Peki o zaman oyuncunun neden<br />
hırstan gözü döner? Neden binlerce kişi kalabalık<br />
bir futbol maçında çılgınlığa varan bir heyecan<br />
yaşayabilir?” Bu noktanın biyolojik<br />
çözümlemelerle açıklanamayacağını söylüyor<br />
Huizinga. Gerçi zamanımızda bu anları “hormon<br />
hareketleri”, “beynin elektriksel aktiviteleri” vb.<br />
kimyasal, fiziksel yaklaşımlarla tanımlama<br />
çabaları oldukça artmış durumda. Bu tartışmalar<br />
bu yazının konusu dışında. Ancak her nasıl<br />
gerçekleşiyorsa gerçekleşsin, gerek oynayanlarda<br />
gerekse seyredenlerde duyumsal/psikolojik<br />
bir boyuttan söz etmek mümkün: Zevk almak.<br />
Yaşamsal hiçbir karşılığı olmadığı halde; yaşam<br />
bir oyun, oyun da yaşam olmadığı halde; “oyunun<br />
bize verdiği heyecan, gerilim, sevinç, matraklık gibi<br />
temel duygular” zevk alma unsurunu besler.<br />
Bununla beraber bu zevkin sadece çocuksu<br />
bir haz olmadığı yönünde akla yatkın savlar da<br />
bulunmakta. Oyunu kazandığımızda “toplumsal<br />
itibar”, “prestij”, “başarı”, “ödüllendirilme”,<br />
“beğenilme” gibi yetişkin taleplerimizi tatmin<br />
etmek ya da “ego”muzu beslemek de haklı<br />
görünen iddialardır. Sahi prestije neden bu kadar<br />
ihtiyaç duyarız ki?<br />
Oyuna devam:<br />
Olmazsa olmazları vardır. Oyunun alan/<br />
mekan sınırlaması vardır. Süresi vardır, sınırlı.<br />
Ve kuralları vardır mutlaka. Alan, zaman,<br />
kural sınırları içinde hedeflenen beceriyi<br />
*Johan Huizinga<br />
Homo Ludens,<br />
Oyunun Toplumsal<br />
İşlevi Üzerine Bir<br />
Deneme.<br />
Çev. Mehmet Ali<br />
Kılıçbay, Ayrıntı<br />
Yayınları<br />
SAYI 51 25
Change language