İTÜ-Eğit Tanıtım

1. Bölüm
İ.T.Ü. Eğitim Mikrobilgisayarının Tanıtımı
1.1 Giriş
İTÜ Eğitim Mikrobilgisayarı (İTÜ-Eğit) MC6802 mikroişlemcisini kullanan bir eğitim ve geliştirme
bilgisayarıdır. İTÜ-Eğit, kullanıcıya, mikrobilgisayarın donanım ve yazılım özeliklerini tanıtmak ve
denemek amacıyla tasarlanmış ve gerçeklenmiştir. İTÜ-Eğit’de merkezi işlem birimi olarak MC6802
kullanılmıştır. Bu nedenle, İTÜ-Eğit'in programlama dili Motorola MC6800 simgesel dilidir.
Kullanıcı İTÜ-Eğit’i kullanarak;
• Makine dilinde program yazabilir; yazdığı programı geliştirebilir ve sınayabilir.
• Mikrobilgisayarın mevcut donanımını inceleyebilir ve yeni donanım birimleri ekleyebilir.
• Mikrobilgisayara çevre birimler ekleyerek, sayısal dizge tasarlayabilir ve geliştirebilir.
1.2 İTÜ-Eğit'in Donanımı
Daha önce belirtildiği gibi, İTÜ-Eğit MC6802 mikroişlemcisi temel alınarak tasarlanmıştır.
Bilgisayarın temel donanım elemanları aşağıda sıralanmıştır:
• MİB : MC6802
• Bellek : Saltoku ve yaz/oku türü bellek
o 24 K*8 Oku/Oku
o 16 K*8 Saltoku bellek
• Adres kod çözücü
• Adres, veri ve denetim yolu sürücüleri
• Gösterge ve tuş takımı
• Paralel giriş anahtarları
• Paralel çıkış LED'leri
• Teyp arabirimi
• PİA
o Paralel giriş/çıkış bağlantıları için
o Gösterge ve tuş takımı için
• ASİA : Asenkron seri iletişim için
• Programlanabilir sayıcı
İTÜ-Eğit’e ilişkin donanım ana hatları ile Şekil-t.1’de gösterilmiştir.
İTÜ-Eğit'in temel donanım elemanları aşağıdaki bölümlerde tanıtılmıştır.
1.2.1 MİB : MC6802
İTÜ-Eğit’te MİB olarak MC6802 kullanılmıştır. MC6802 8-bit sözcük uzunluklu bir işlemcidir.
MC6802’nin içinde, saat devresi bulunmaktadır. Bu devrenin frekansını dışarıdan bağlanan kristal
belirlemektedir. MC6802’nin 1, 1,5 ve 2 MHz de çalışan modelleri bulunmaktadır. Saat devresinde
kullanılacak kristalin frekansı, MC6802’nin çalışma frekansının dört katı olmalıdır. İTÜ-Eğit’te 4
MHz’lik kristal kullanılmıştır.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 1

MC6802’nin içinde, 128 Byte Oku/Yaz bellek bulunmaktadır. Bu belleğin adres aralığı $0000-$007F
dir. MİB içinde yer alan bu bellek istenirse devre dışı bırakılabilir.
Şekil t-1: İTÜ-Eğit’e ilişkin donanımın ana hatları
1.2.2 Bellek
İTÜ-Eğit 24 KB Oku/Yaz ve 16 KB saltoku bellek kullanabilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu
belleklerin bellek haritası içinde nasıl yer aldığı Şekil-t.2’de gösterilmiştir.
Şekil t-2: İTÜ-Eğit’in Bellek haritası
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 2

İTÜ-Eğit’te tüm bellekleri yerleştirmek üzere soketler bulunmaktadır. Ancak her sokette bir bellek
elemanın bulunması gerekli değildir; bazı soketler boş kalabilir. Belleklerin takılması için ayrılmış
olan soketlerin adresleri, Şekil-t.3’te gösterilmiştir.
1.2.3 Adres Kod Çözücü
Şekil t-3: Bellek soketlerinin adresleri
İTÜ-Eğit'in adres kod çözücü devresi, olabildiğince sade tasarlanmıştır. Adres kod çözücü devre Şekilt.4'te
verilmiştir. Şekil-t.4'e dikkat edilirse, adres kod çözcü için bir 3'e8 kod çözücü (74LS138)
kullanılmıştır. Kod çözücünün adres girişleri, sırasıyla A13, A14 ve A15'e bağlanmıştır.
Adres kod çözücünün beş çıkışı ($0000, $2000, $4000, $C000 ve $E000) bellekler için kullanılmıştır.
$6xxx çıkışı gösterge ve tuş takımını bilgisayara bağlayan PİA ve programlanabilir sayıcı için
ayrılmıştır. $8xxx çıkışı ise kullanıcıya ayrılmış olan PİA ve ASİA içindir.
E
VMA
13
12
A15 A2
A14 A1
A13 A0
+5V
11
74LS00
3
2
1
4
5
6
7
9
10
11
12
13
14
15
Q7
Q6
Q5
Q4
Q3
Q2
Q1
Q0
$E000 Bellek-5
$C000 Bellek-4
$A000
$8xxx
$6xxx
$4000
Dış Giriş/Çıkış
İç Giriş/Çıkış
Bellek-3
$2000 Bellek-2
$0000 Bellek-1
74LS138
Şekil t-4: İTÜ-Eğit' in adres kod çözücü devresi
Motorola MC6802 mikroişlemcisini kullanan mikrobilgisayarlarda belleğe erişime ilişkin zamanlama
Şekil-t.5'te gösterilmiştir. Şekil-t.5 incelendiğinde, belleği seçecek seçici işaretlerin, saat işaretinin
1’de kaldığı sürece etkin olması gerektiği görülmektedir. Adres yolu üzerinde bulunan işaretlerin
gerçekten adres bilgisi olduğu, MC6802'nin VMA çıkışı ile belirtilmektedir. Adres yolu üzerinde
bulunan değerler, ancak VMA lojik 1 de iken geçerlidir. Bu bilgilerin ışığında, adres kod çözücü
devrenin çıkışlarının VMA ve saat (E) işaretlerinin lojik 1 konumunda olmaları durumunda etkin
olmalarının gerektiği söylenebilir. VMA ve saat (E) işaretlerinin lojik 1 olduğu durumda, adres kod
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 3

çözücünün çıkışlarının etkin olmasının sağlamak üzere, 74LS138'in canlandırma girişleri aşağıda
açıklandığı gibi kullanılmıştır.
74LS138 kırmığının seçimi için üç giriş bulunmaktadır. Bu girişlerden ikisi sıfırda, biri birde etkindir.
Sıfırda etkin olan girişlerden birine VMA ve E işaretlerinin VE lenmesi (ters VE kapısı kullanılmıştır)
sonucunda elde edilen işaret uygulanmıştır. Böylece, VMA ve E işaretinin bir konumunda olduğu
durumlarda, kod çözücünün çalışması sağlanmıştır. Diğer seçme girişlerinde 5 numaralı olanı toprağa
bağlanmış ve 6 numaralı olanı bir dirençle lojik 1’e çekilmiştir.
Şekil t-5: MC6802'de belleğe erişime ilişkin zamanlama
1.2.4 Adres ve Veri Yolu Sürücüleri
İTÜ-Eğit temelde, dört parçadan oluşmaktadır; 1 o bilgisayar, 2 o Gösterge ve tuş takımı, 3 o Kullanıcı
PİA ve ASİA'sı ve 4 o Besleme devresi. Bilgisayar kısmı 10*16 cm boyutunda (Avrupa kartı standardı)
gerçeklenmiştir. Bu kısımda, MİB (MC6802), beş bellek (bellek soketleri), programlanabilir sayıcı,
adres kod çözücü, gösterge ve tuş takımı için kullanılan PİA ve sürücü devreler (adres, veri ve denetim
yolu sürücüleri) bulunmaktadır. Bilgisayar kısmı, aslında, genel amaçlı bir bilgisayar olarak
tasarlanmıştır. Bu nedenle, sağ kenarında bir konnektörü bulunmaktadır.
Genel amaçla gerçeklenmiş bilgisayar kartlarının doğal özeliği gereği, diğer kartlar ile bağlantıyı
sağlamak üzere veri yolu, adres yolu ve denetim yolu konnektöre bağlanır. Bu yolların konnektöre
bağlanması öncesinde bir sürücüden geçirilmesi hem işaretlerin kuvvetlendirilmesi ve hem de karttaki
elemanların korunması açısından yeğlenir.
İTÜ-Eğit'te veri yolunu sürmek için bir adet 74LS245 (iki yönlü, 8 adet üç konumlu kapı)
kullanılmıştır. Adres yolunu sürmek için iki adet 74LS244 (tek yönlü 8 adet üç konumlu kapı)
kullanılıştır.Denetim yolunu sürmek için bir adet 74LS367 (tek yönlü 6 adet üç konumlu kapı)
kullanılmıştır. Sürücü devreler ve konnektör bağlantısı Şekil-t.6'da verilmiştir.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 4

Vcc
74LS367
16 15 14 13 12
11
BA
10
9
A
C
1
2
3
1 2 3 4 5 6 7
8
4
E
O/Y
VMA
Top
5
6
7
8
Vcc
A12
9
20 19 18 17 16 15 14
13
12
11
10
11
12
1 2 3 4 5 6 7
A8 A9 A10
8 9 10
A11
Top
13
14
15
16
Vcc
A7 A6
20 19 18 17 16 15 14
13
A5
12
11
A4
17
18
19
20
1 2 3 4 5 6 7
A3 A2 A1
74LS245
8 9 10
A0
Top
21
22
23
24
25
26
27
1 2 3 4 5 6 7
20 19 18 17 16 15 14
Vcc
SEÇ
D7
D6
D0
D5
D1
28
29
30
31
32
Top
8 9 10
13 12 11
D4
D2
D3
Şekil t-6: Sürücü devreler ve kollektör bağlantıları
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 5

Şekil-1.6'da sadece adres, veri ve denetim yollarının konnektöre bağlantıları gösterilmiştir.
Konnektöre bağlanan başka hatlar da bulunmaktadır. Tablo-1'de konnektöre bağlı olan tüm hatlar
topluca verilmiştir.
Tablo-1
Konnektör Bağlantıları
Sıra A B
1 Vcc Vcc
2 Vcc Vcc
3 - -
4 BA E
5 OKU/YAZ VMA
6 - -
7 - -
8 - -
9 A14 A15
10 A12 A13
11 A10 A11
12 A8 A9
13 A6 A7
14 A4 A5
15 A2 A3
16 A0 A1
17
18
19
20
21
22 DIŞ NMI
23 IRQ MR
24 HALT RESET
25
26 D7 D0
27 D6 D1
28 D5 D2
29 D4 D3
30 - -
31 Vss Vss
32 Vss Vss
1.2.5 Gösterge ve Tuş Takımı
Kullanıcının bilgisayara giriş yapabilmesi için, bir tuş takımı ve bilgisayardan çıkış alabilmesi için bir
gösterge İTÜ-Eğit'e eklenmiştir. Gösterge ve tuş takımını bilgisayara bağlamak üzere bir PİA
(MC6821) kullanılmıştır.
Gösterge ve tuş takımının donanımı Şekil-t.7'de verilmiştir.
Şekil-t.7'den de görüldüğü gibi, gösterge ve tuş takımı için ayrılan PİA'nın temel adresi $6600 olarak
seçilmiştir. Bu seçim İÇ ve A9, A10'nun birlikte kullanılması ile sağlanmıştır. Adres kod çözücüden
$6xxx seçicisi CS2 ye bağlanmıştır. Diğer seçme girişleri olan CS0 ve CS1 ‘ e sırasıyla A9 ve A10
bağlanmıştır. Bu bağlantılar sonucunda PİA’nın seçilebilmesi için $6xxx çıkışının 0, A9 ve A10
adreslerinin lojik 1 konumunda olması gerekir. Dolayısıyla PİA’nın temel adresi $66xx olarak
seçilmiş olur. Dikkat edilirse uygulanan adres çözümü tam değildir; yansıma olabilir. Şekil-1-4’te
tanıtılan adres kod çözücüsünün çıkışlarından İÇ'in adresi $6xxx’ dir. Bu seçici, PİA'nın sıfırda etkin
olan CS2 girişine uygulanmıştır. PİA'nın CS0 girişine A9 ve CS1 girişine A10 bağlanmıştır. Böylece
PİA'nın adresi $66xx olarak belirlenmiştir.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 6

MC6821
5K6
G ö s t e r g e
KES
Veri yolu
B - iskelesi
A0
RS0
BC557
A1
A9
A10
RS1
CS0
CS1
BC547
İÇ
O/Y
RESET
CS2
O/Y
A - iskelesi
RESET
E
E
CB1
5V
$66xx
5K6
3
2
1
6
11
4
5 8
13
12
10
9
74LS08
T u ş T a k ı m ı
Şekil t-7: Gösterge ve tuş takımına ilişkin donanım
1.2.6 Kullanıcı PİA'sı, Giriş anahtarları ve Çıkış LED'leri
Kullanıcının bilgisayara eklentiler yapabilmesi ve paralel giriş/çıkış işlemlerini irdeleyebilmesi için bir
PİA bulunmaktadır. Kullanıcının paralel girişleri sınayabilmesi için bu PİA'ya bağlı sekiz adet minik
anahtar bulunmaktadır. Ayrıca, paralel çıkışları gözleyebilmek için de PİA çıkışına sekiz adet LED
bağlanmıştır. Kullanıcı PİA'sı ve buna bağlı olarak çalışan minik anahtarlar ve LED'lere ilişkin
donanım Şekil-1.8'de verilmiştir.
Şekil-1.8'den de görüldüğü gibi, kullanıcı PİA'sının temel adresi $8300 olarak seçilmiştir. Bu seçim
DIŞ ve A8, A9'un birlikte kullanılması ile sağlanmıştır. Şekil-t.4’te tanıtılan adres kod çözücüsünün
çıkışlarından DIŞ'ın adresi $8xxx dir. Bu seçici, PİA'nın sıfırda etkin olan CS2 girişine uygulanmıştır.
PİA'nın CS0 girişine A8 ve CS1 girişine A9 bağlanmıştır. Böylece PİA'nın adresi $83xx olarak
belirlenmiştir.
Kullanıcı PİA’sının adres tablosu Tablo-2’de verilmiştir.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 7

MC6821
5V
İSKELE-A
AK7
İSKELE-B
AK6
BK0
Veri yolu
A iskelesi
Vcc
top
20 19 18 17 16 15 14
1 2 3 4 5 6 7
top
13 12 11
8 9 10
Top
AK5
AK4
AK3
BK1
BK2
BK3
A0
A1
A8
A9
DIŞ
O/Y
RESET
E
RS0
RS1
CS0
CS1
CS2
O/Y
B iskelesi
RESET
E
CA1
5V
5V
5V
5V
5V
5V
5V
5V
AK2
AK1
AK0
CA1
CA2
Vcc
Vcc
BK4
BK5
BK6
BK7
CB1
CB2
TOP
$83XX
Şekil t-8: Kullanıcı PİA'sı, minik anahtar ve LED devreleri
Tablo-2
Kullanıcı PİA’sı Adres Tablosu
Kütük adı
Kütük adresi
A iskelesi $8300
A yönlendiricisi $8300
A Durum/Denetim kütüğü $8301
B iskelesi $8302
B yönlendiricisi $8302
B Durum/Denetim kütüğü $8303
1.2.7 ASİA : Asenkron Seri İletişim
Asenkron Seri İletişim Arabirimi (ASİA) iki amaç için İTÜ-Eğit’e eklenmiştir:
1. Asenkron seri iletişim konusunun öğrenilmesi,
2. Diğer bilgisayarlar ya da dizgeler ile asenkron seri iletişimde bulunmak amacıyla
ASİA olarak Rockwell R6551 kırmığı kullanılmıştır. Bu kırmık içinde, asenkron seri iletişime olanak
sağlayacak temel birimlere ek olarak, iletişim hızını belirleyecek referans frekanslarda işaret üreten
generatör (Baud Rate Generator : BRG) bulunmaktadır. BRG’nin standart frekanları üretebilmesi için,
1,8432 MHZ’te titreşen bir kristal kırmığa bağlanmıştır.
ASİA’nın temel adresi $88XX olarak belirlenmiştir. Bu belirleme işleminde, DIŞ ve A11 birlikte
kullanılmıştır. ASİA’nın adres belirlemesinin nasıl gerçeklendiği Şekil 1-9’da gösterilmiştir. Aynı
şekil içinde, RS-242-C standardına uygun olarak kullanılması gereken hat sürücüler ve konnektör de
gösterilmiştir.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 8

Şekil t-9: ASİA'ya ilişkin donanım
ASİA’nın adres tablosu Tablo-3’te verilmiştir.
Tablo- 3
ASİA’nın Adres Tablosu
Kütük adı
Kütük adresi
Verici (salt yaz) $8800
Alıcı (salt oku) $8800
Durum kütüğü (salt oku) $8801
Programlanabilir reset (salt yaz) $8801
Komut kütüğü $8802
Deetim kütüğü $8802
1.2.8 Programlanabilir sayıcı
Gerçek zaman dizgelerinin geliştirilebilmesi için, İTÜ-Eğit’e bir gerçek zaman saati eklenmiştir.
Gerçek Zaman Saati (GZS) olarak Motorola’ nın MC6840 kırmığı kullanılmıştır. MC6840 içinde üç
adet 16-bitlik sayıcı bulunmaktadır.
GZS’nin temel adresi $61XX olarak belirlenmiştir. Bu adres seçiminde, Şekil t-4’te tanıtılan ana
adres kod çözücünün $6XXX çıkışı ve A8 adres hattı kullanılmıştır. A8 adres hattı MC6840’ın CS1
girişine bağlanmıştır. Temel adresi belirlemek için tutulan yol Şekil t-10’da gösterilmiştir.
Şekil t-4’te tanıtılan adres kod çözücüsünün çıkışlarından DIŞ'ın adresi $8XXX dir. bu seçici, PİA'nın
sıfırda etkin olan CS2 girşine uygulanmıştır. PİA'nın CS0 girişine A8 ve CS1 girişine A9 bağlanmıştır
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 9

Şekil t-10: Gerçek Zaman Saati'ne ilişkin donanım
Şekil t-10’dan görüldüğü gibi, GZS’nin sayıcı giriş/çıkışları, bitişiğinde bulunan konnektöre
aktarılmıştır.
Gerçek zaman saatine ilişkin adres tablosu Tablo-4’te verilmiştir.
Tablo- 4
GZS’nin Adres Tablosu
Kütük adı
Kütük adresi
Denetim kütüğü 1/3 (CR20/CR20) $6100
Denetim kütüğü 2 $6101
Durun kütüğü $6101
Sayıcı -1 $6602-$6603
Sayıcı -1 $6604-$6605
Sayıcı -1 $6606-$6607
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 10

2. Bölüm
İ.T.Ü. Eğitim Mikrobilgisayarının Çalışması
Bilgisayara gerilim verildiğinde göstergelerde önce 6802 yazısı ve bir süre sonra H harfi görülmelidir.
Bu durumda bilgisayar kullanıma HAZIRdır. Aşağıda sistemin kullanımına ilişkin temel bilgiler
verilmiştir.
2.1 Gösterge
İTÜ-Eğit’te 7 kollu gösterge elemanlarından 6 tane kullanılarak bir gösterge tasarlanmıştır. Kullanılan
gösterge elemanlarının iç yapısı Şekil t-11’de gösterilmiştir.
a
b
f
g
c
e
d
ortak katot
Şekil t-11: Gösterge elemanının iç yapısı
7 kollu göstergede her bir kol ışık saçan bir diyottan oluşmaktadır. Herhangi bir kolun ışık saçması
için ortak katodun toprağa, seçilmiş kolun ise yaklaşık +2V gerilime bağlanması gerekir.
7 kollu gösterge PİA üzerinden sürülecektir. Dolayısıyla istenen kolların +2V gerilime ve katodun
toprağa bağlanması için özel bir devre gerekmektedir.
7 kollu göstergeyi sürmek için tasarlanan devre Sekil t-12’de verilmiştir. BC547 tranzistörü elektronik
anahtar olarak kullanılmıştır.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 11

MC6821
BC55 7
Rka
TKa
A iskelesi
B iskelesi
RKd
TKd
RB1
BC547
TB1
Şekil t-12: Gösterge elemanının iç yapısı
İskele A’nın PB0 çıkışı lojik 1’e çekildiğinde BC547 tranzistörü iletime geçer. Tranzistörün iletime
geçmesi halinde tranzistörün kollektör ve emetörü kısa devre olur.
RB1, TB1 tranzistörünün baz akımını sınırlamak için kullanılır. 7 kollu göstergenin herhangi bir
kolunu +2V gerilime bağlamak için yine tranzistör kullanarak anahtarlama yapılabilir. Bu amaçla
BC557 pnp tipi tranzistörü kullanılmıştır.
a kolunun ışık saçması istendiğinde bu kolu süren TKa tranzistörünün iletime sokulması gerekir. pnp
tipi olan bu tranzistörü iletime sokmak için ilgili PİA çıkışının lojik 0’a çekilmesi gerekir.
Şekil t-7’ye tekrar bakılırsa 6 adet 7 kollu göstergenin aynı isimdeki kolları birbirine paralel
bağlanmıştır. Her bir kol BC557 tranzistörüyle sürülmektedir. Her bir basamak ise BC547
tranzistörüyle toprağa bağlanmaktadır.
İTÜ-Eğit’in göstergesi tarama yöntemiyle (bir anda yalnız bir basamağın çalışması biçiminde)
çalışmaktadır. Bu yöntemin ayrıntısı ..... deneyde anlatılmıştır.
2.2 Tuş Takımı
Tuş takımı 6x4 matris yapısında düzenlenmiştir. Yatay hatlar Şekil-1.7de görüldüğü gibi birere
dirençle lojik 1’e çekilmiştir. Düşey hatlar ise gösterge basamaklarını süren tranzistörlerin bazlarına
bağlıdır.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 12

Taramalı gösterge yönteminde bir anda sadece bir basamak seçilmiş olacağından tuş takımının düşey
hatlarından ancak bir tanesi bir anda 0 olur, diğerleri 1’dedir.
Kullanıcı herhangi bir anda bir tuşa bastığında bilgisayar uyarılmalıdır. Uyarma işlemi kesme
gönderilerek yapılır. Tuş takımın yatay hatlarının sol tarafında görülen 74LS08 ile
1. Herhangi bir tuşa basıldığında kesme üretilmesi
2. Basılı tuşun hangi satırda olduğu bilgisinin üretilmesi
gerçeklenir.
Herhangi bir tuşa basıldığında 74LS08’in 6 ayağı kısa bir süre için 0’a iner. Bu uç PİA’nın CB1
(Hazır) girişine bağlıdır. PİA’nın koşullanması sonucu kesme üretir. Üretilen kesme MİB’e aktarılır.
Basılan satırın hangi satırda olduğu 2’lik düzende 74LS08İN 3. ve 11. ayaklarında üretilir. Üretilen bu
bilgi PİA’ya gönderilir.
Olağan koşullarda bilgisayar 7 kollu göstergeleri taramaktadır. Bu tarama aynı zamanda tuş takımının
düşey hatlarının da taranması demektir. Bir tuşa basıldığında bilgisayar kesme hizmet programına
gider. Kesme hizmet programı sırasıyla düşey hatları 0’a indirir ve yatay hatların lojik değerlerini
iskeleden okur. Yatay hatlardan bir tanesinin 0’da olduğu durumu yakalar. Bu anda tuşun satır ve
sütun numaraları belirlenmiş olur.
2.3. Çıkış
Çalışmakta olan bir programdan Ex tuşu ile çıkılır. Bu işlevin geçerliliği tuş takımını süren PİA’nın
uygun koşullanmasına bağlıdır. Bu yüzden bu tuşun işlevi yazılan programlarla engellenebilir. Olağan
koşullarda bir kullanıcı programı çalışırken bu tuşa basıldığında işlem sırası gelen komut adresi
kullanıcı program sayacına yüklenir ve kullanıcı program sayacı görüntülenecek şekilde kütük
görüntüleme kipine geçilir. Denetim işletim sistemindeyken bu tuşa basıldığında en sol göstergede H
işareti görülür.
2.4 Yığın Denetimi
Kullanıcı programında yığın göstergesine uygun bir değer atanarak yığın kullanılabilir. Sistem
öncelikle yığın göstergesine atanan değere bakarak yığının var olan bir O/Y türü bellek alanında
oluşturulup oluşturulmadığını sınar. Sınama sonucu olumsuz ise kullanıcı -yG-?? Mesajı ile uyarılır.
Bu durumda RESET tuşu ile çıkmalı ya da Ex tuşu ile programdan çıkılıp yığın göstergesi
düzeltilmelidir.
2.5 Bellek Okuma - Değiştirme
Bir bellek gözünün içeriğini görmek ve değiştirmek için;
1. Bilgisayar HAZIR durumundayken incelenmek istenen bellek gözünün adresi 16’lık düzende
yazılır. Adres göstergenin sol dörtlüğünde görülür.
2. M tuşuna basıldığında bellek gözü içeriği sağ iki göstergede görülür. Bellek içeriği
değiştirilmeden bir sonraki bellek gözüne geçmek istendiğinde G tuşuna, bir önceki bellek
gözüne gitmek istendiğinde M tuşuna basılır.
3. Görüntülenen bellek gözü içeriği değiştirilmek istendiğinde istenen değer tuş takımından
yazılır.
2.6 Bağıl Adres Hesabı
Makine dilinde program yazıldığı sırada bağıl adres hesaplanması yorucu bir iştir. Bu nedenle
İTÜ-Eğit’te bağıl adresteki sıçrama miktarını hesaplamak için bir olanak eklenmiştir. Sıçrama
miktarının hesaplanması aşağıdaki gibi yapılır.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 13

Sıçrama miktarının yazılacağı adres ve içeriğinin görüntülendiği anda Fs tuşuna basılır. Bu anda
göstergenin en sağ basamağında “A” harfi görülür.
A harfi sıçranacak noktanın adresini anımsatmaktadır. Kullanıcı sıçranacak adresi tuş takımından
girer. Bu durumda ilk dörtlükte sıçranacak adres, en sağdaki göstergede A harfi görülür.
G tuşuna basıldığında işletim sistemi sıçrama miktarını hesaplar ve sonucu sağdaki 2 göstergede
gösterir. Tekrar G tuşuna basıldığında hesaplanan değer programda ilgili yere yazılır ve bir sonraki
program adımına geçilir.
MC6802’de sıçrama miktarı ileriye doğru 00-7F, geriye doğru FE-80 aralığında olmak zorundadır.
Kullanıcı bu sınırları aşan bir adres belirtirse göstergede “CIS ” mesajı ile uyarılır. Kullanıcı kaldığı
yerden devam etmek isterse M tuşuna basar.
2.7 Kütük Görüntüleme - Değiştirme
Bu kipte kullanıcı kütük içeriklerini görüntüleyip değiştirebilir. Örneğin bir program çalıştırıldığında
ve sona erdirildiğinde bilgisayar HAZIR konumuna geçer. Bu durumda iken R tuşuna basılarak kütük
içerikleri incelenebilir. İlk görüntülenen kütük program sayacıdır. Sonraki kütüklere erişmek için G,
öncekilere erişmek için M tuşu kullanılır. Kütükler PS, ACC A, ACC B, SK, YG, DK sırasıyla
görüntülenir. İçeriği incelenen kütüğün değeri tuş takımından girilen veri ile değiştirilebilir.
2.8 Adım Adım Çalıştırma
Bu işlem için kütük görüntüleme/değiştirme kipinde programın başlangıç adresi PS kütüğüne yazılır
ve ardından T tuşuna basılır. Buyruk yürütüldükten sonra kütük görüntüleme/değiştirme işlemi
isteniyorsa G tuşuna ya da M tuşuna basılarak kütük içerikleri incelenebilir. Bir sonraki adıma geçmek
için tekrar T tuşuna basılır. Bu işlem program sonuna kadar yinelenir.
2.9 Program Çalıştırma
Bilgisayar HAZIR konumunda iken çalıştırılacak programın başlangıç adresi girilir ve ardından G
tuşuna basılır. Adres verilmediği takdirde bilgisayar program sayacındaki eski değeri kullanır.
2.10 Duraksama Noktaları
HAZIR durumundayken sırasıyla Fs ve T tuşlarına basılır. Böylece duraksama noktası girme işlemi
başlatılır. Daha önce duraksama noktası girilmemişse en sağda 0 görülür ve ilk 4 basamak karanlıktır.
Kullanıcı bu aşamada ilk duraksama noktası adresini tuş takımını kullanarak girebilir.Girilen adresin
duraksama noktası olduğunun belirtilmesi için Fs tuşuna basılır. Belirtilen duraksama noktasının
adresi ve duraksama numarası göstergede görülür. Bu durumda kullanıcı bir sonraki duraksama
noktasının adresini tuş takımından girebilir. Girilen her duraksama adresinden sonra duraksama
numarası 1 artar. Artmıyorsa;
1. Adresi verilen duraksama noktasında bellek yoktur.
2. Girilmiş olan duraksama adresi bir önce girilmiş duraksama adresinden küçüktür.
Bu biçimde ancak 5 tane duraksama noktası girilebilir. Duraksama noktası girme işleminden çıkmak
için Ex tuşuna basılır.
Mikrobilgisayar Lab : TANITIM - 14