KartliOdemelerinEkonomikFaydalari

Ülkemizde, satış belgesi düzenleme usulleri vergilemenin de temelini
oluşturmaktadır. Satış sırasında devlet adına vergi alan işletmeler bu
satışları belgelemedikleri sürece, ödenen vergiler devlete gitmemekte ve
işletmelerde haksız kazanç olarak kalmaktadır. Bu yüzden işletmelerin yaptığı
satışları veya elde ettikleri gelirleri belgelendirmeleri vergilendirmenin
de kaynağını oluşturmaktadır. Ülkemizde satış işlemlerinde kart kabulü,
satışın belgelendirilip belgelendirilmediğinin takibini oldukça kolaylaştırmaktadır.
2013 yılında yürürlüğe giren bir uygulama ile mobil pos cihazları
yerinde ödeme hizmetlerinde yazarkasalar ile bütünleşmiş bir şekilde
çalışarak, kredi kartlı ödemelerde ödeme slipi ile birlikte mecburi olarak
alışveriş fişini de yazmaktadır. Bu uygulamanın 2016 yılında tüm kartlı ödemelerde
uygulanmaya başlanacağı düşünülürse kartlı ödeme sistemlerinin
kayıt dışı ekonominin azaltılmasında çok büyük katkıları olacağı aşikârdır.
Bu yüzden kredi kartı kullanımının yaygınlaşması vergi kaçak ve kayıplarının
takibini ve tahsilini kolaylaştırdığı gibi, kayıt dışı ekonominin oluşumunu
da engelleyecektir.
Hane halklarının temel tüketim malları harcamalarının %37,5’inin
kredi kartı veya banka kartları aracılığıyla yapıldığı düşünüldüğünde ve
kredi kartı kullanımının yarattığı kolaylıkların işletmelerin pazar genişlemesinde
ve gelir artırımında önemli payları olduğu dikkate alınırsa kartlı ödeme
sistemleri kayıt dışına yönelik faaliyetleri engelleyecektir. Kartlı ödeme
sistemlerinin kullanıldığı alışverişlerde belge düzeninin takibinin oldukça
kolay yapılabiliyor olması kayıt dışını azaltırken, kartlı ödeme sistemlerinin
aracı olduğu talepten istifade edebilmek için firmaları da kayıt altına girmeye
zorlayacaktır. Türkiye’de resmi rakamlara göre kayıt dışı ekonomi GS-
YİH’nın %30 ila %40’ı arasında seyretmektedir. (Maliye Bakanlığı’na göre
bu oran %32,1 1 iken TÜİK’e göre kayıt dışı ekonominin oranı %36,3’dür 2 )
Literatürde “nakit ekonomisi” olarak geçen kayıt dışı ekonominin en önemli
özelliği bu piyasada işlemlerin nakit para ile yapılıyor olmasıdır. Ekonomide
nakit paranın takibinin zor olması kayıt dışı ekonomi ile mücadeleyi
de zorlaştırmaktadır. Bu yüzden kartlı ödeme sistemlerinin yaygınlaşması
kayıt dışı ekonomi ile mücadelede kullanılabilecek en etkili yoldur.
Kartlı ödeme sistemlerinin sadece nihai mal ve hizmetlerin satışı aşamasında
değil, üretim tedarik zincirinde de yaygınlaşması kayıt dışının azaltılmasında
bekli de en önemli adımdır. Çünkü kayıt dışı ekonominin varlığı
kayıt dışı üretim ile başlamaktadır. Kartlı ödeme sistemleri üretimde taraf
1
GİB (2008) Kayıt Dışı Ekonomi İle Mücadele Stratejisi Eylem Planı 2008-2010, Ankara.
2
TÜİK (2014) Hane Halkı İşgücü İstatistikleri Ekim 2013, Haber Bülteni No:16003, Ankara.
Kredi Kartı Harcamalarının Kayıt Dışı Ekonomi Üzerindeki Etkisi
55