b32bf87a73ef9b90b1539a19e06e0faddff0534a

140 BES ŞEHIR
Î S T A N B U L
141
cukluk muhayyelemde bin çeşit hayâl uyandırırdı.
Dört yanımı su sesleriyle, gümüş tas ve billûr
kadeh şıkırtılarıyle, güvercin uçuşlarıyle dolu sanırdım.
Bazan hayalim daha müşahhas olur, bu sayıklamanın
tenime geçirdiği ürperişler arasında, tanıdığım
İstanbul sebillerini, siyah, ıslak tulumlarından
yağlı bir serinlik vehmi sızan sakaları, üstündeki salkım
ağacı yüzünden her bahar bir taze gelin edası
kazanan mahallemizin küçük ve fakir süslü çeşmesini
görür gibi olurdum. Bazan da yalnız bir defa
gittiğimiz Bentler'in yeşillik tufanı gözümün önünde
canlanır, o zaman biraz da kendi kendime yaptığım
gayretle, bu loş ve yeşil aydınlıklı oda gözümde,
içinde hastanın, benim, etrafımızdakilerin acayip balıklar
gibi yüzdüğümüz gerçekten bir havuz haline
gelirdi.
Bu kadın sonra ne oldu, bilmiyorum. Fakat içimde
bir taraf, ölümünden sonra bir pınar perisi olduğuna
hâlâ inanıyor.
Her su başını bir hasret masalı yapan bu meraka
senelerden sonra ancak bir mâna verebildim.
İstanbul bu kadın için serin, berrak, şifalı suların
şehriydi. Tıpkı babam için, hiç bir yerd? eşi bulunmayan
büyük camilerin, güzel sesli müezzinlerin
ve hafızların şehri olduğu gibi. Bu Müslüman adam,
kadere yalnız İstanbul'dan uzakta ölmek endişesiyle
isyan ederdi. Böyle bir ahret uykusunda yabancı makamlarla
okunan Kur'an seslerine varıncaya kadar
bir yığın hoşlanmadığı, hattâ haksız bulduğu şey karışırdı.
Bir şehrin hayalimizde aldığı bu cins çehreler
üzerinde düşünülecek şeydir. Bu insandan insana de-
ğiştiği gibi nesilden nesile de değişir. Elbette ki XV.
asır başlarında Üsküdar'da, Anadoluhisarı'nda oturan
dedelerimiz İstanbul'a sadece fethedilecek bir
ülke gibi bakıyorlar ve Sultantepesi'nden, Çamlıca'-
dan seyrettikleri İstanbul akşamlarında Şark Kayserlerinin
ergeç bir ganimet gibi paylaşacakları hazinelerini
seyrediyorlardı. Buna mukabil fetihten
sonrakiler için İstanbul bütün imparatorluğun ve
Müslüman dünyasının gururu idi. Onunla övünüyorlar,
güzelliklerini övüyorlar, her gün yeni bir âbide
ile süslüyorlardı. O güzelleştikçe, kendilerini sihirli
bir aynadan seyreder gibi güzel ve asil buluyorlardı.
Tanzimat İstanbul'a büsbütün başka bir gözle
baktı. O, bu şehirde, iki medeniyeti birleştirerek elde
edilecek yeni bir terkibin potasını görüyordu.
Bizim nesil için İstanbul dedelerimiz, hattâ babalarımız
için olduğundan çok ayrı bir şeydir. O muhayyilemize
sırmalı, altın işlemeli hil'atlere bürünerek
gelmiyor, ne de din çerçevesinden onu görüyoruz.
Bu kelimeden taşan aydınlık bizim için daha
ziyade, kendi ruh hâletlerimize göre seçtiğimiz, mazi
hâtıralarının, hasretlerin aydınlığıdır.
Fakat bu hasret sade geçmiş zamana ait olan
ve bugünkü hayatımızla, mantığımızla zarurî olarak
çatışan bir duygu değildir. Bu çok karışık duygunun
bir kolu gündelik hayatımıza, saadet hülyalarımıza
kadar uzanır.
O kadar ki istanbul'un bugün bizde yaşayan asıl
çehresini bu dâüssıla verir, diyebiliriz. Onu bizde, en
basit hususiyetleriyle şehrin kendisi besler.
Asıl İstanbul, yani surlardan beride olan minare
ve camilerin şehri, Beyoğlu, Boğaziçi, Üsküdar, Eren-