b32bf87a73ef9b90b1539a19e06e0faddff0534a

114 BIS SEHtR
BURSA'DA ZAMAN 115
Belki de bu yeni Beylik bu izdivaçla o zaman
Anadolu'da ve Suriye taraflarında çok yaygın olan
fütüvvet teşkilâtıyle birleşiyordu. Filhakika mal ve
menal sahibi olan Şeyh Edebali'nin geleni ve geçeni
misafir ettiği bir misafirhanesi bulunduğu ve bazı
akrabasının isimleri düşünülürse ahi teşkilâtından
olduğu tahmin edilebilir. îbni-i Battuta, Anadolu'da
uğradığı yerlerde hemen daima bir ahî'ye rastlar,
ahi evlerinde kalır.
İznik'teki o güzel imaret beş kapılı revakı ve
çok rahat kubbesiyle Nilüfer Hatun'a izafe edilir.
Selçuk mimarisinin renkli, teferruat üzerinde fazla
duran itikâfmdan, bu imaretle ve Murad-ı Hüdavendigâr'ın,
Çekirge'deki camiiyle çıkarız. Bu ikincisinin
kapısının üstündeki galeriler ve tek sütunla ayrılmış
ikiz pencereler, imaretin revakı ve kubbe sistemi
gibi yeni mimarinin ilk ritm araştırmalarıdır.
Orhan'ın karısına olan sevgisi veya I. Murad'ın
evlât muhabbeti bu kadının adını Bursa'nın ve Iznik'in
tarihine ayrılmaz bir şekilde bağlamıştır.
Fakat bu destan devresinde aşk hikâyesi bir
değildir. Aydos kalesinin kapılarını Türklere Orhan'­
ın akrabasından Abdurrahman Gazi'ye âşık olan bir
tekfur kızı açar. Hakikaten bu devir geleceği müjdeleyen
rüyalarıyle, aşklarıyle, kahramanlıkları ve
ermiş hikâyeleriyle tam bir destandır. Ve bizim ilk
büyük şairlerimiz de bu destanı o kadar saf bir dille
parça parça veren Âşık Paşazade, Neşri, Lütfi Paşa
gibi müverrihlerimizdir.
Yaptırdığı camilerin kandillerini kendi elleriyle
yakan, imaretlerinde pişirttiği ilk yemeği kendi
eliyle fakirlere ve gariplere dağıtan Orhan Gazi'nin
yarı evliya çehresi bu destanın asıl merkezidir. Bütün
bu ruh kuvveti ve mânevîlik hep ondan taşar. O
bir başlangıç noktasını bir imparatorluk yapmakla
kalmaz, ona rahm ve şefkatin derinliğini de katar.
üstüne aldığı imparatorluğun tarihçisi vazifesini
zaman zaman unutan ve bilhassa bu illi devirde
Garp âleminin ve Bizans'ın ufak bir himmetle vaziyeti
kurtarabileceklerinde ısrar eden Von Hammer'-
in kalemi ondan bahsederken birdenbire yumuşar,
bir azizden bahseder gibi bir hal alır. Orhan hakikatte
Horasan erlerinin silâh ve keramet arkadaşıdır.
Daha doğrusu o devirden kalan birçok şey gibi
onlar Orhan'ın devamıdırlar.
Fakat ben onu daha ziyade Bursa'da kendi küçük
imaretinde ve çarşı içindeki harap camiinde tasavvur
etmekten hoşlanırdım. Bazı akşam saatlerinde
bu küçük camiin önünden geçer veya kapısından
bakarken o kadar kalenin kapısını zorlamış ellerini,
kendi yaktığı kandillere uzanmış zannederim
ve içim saadetle dolar.
I. Murad, ufak tefek çizgi değişiklikleriyle Yıldırım
Bayezid, 1402 felâketinden sonra imparatorluğu
derleyip toparlayan o kadar akıllı ve iradeli I.
Mehmed, büyüklükle sadeliği birleştiren devrinin birinci
sınıf devlet ve harp adamı, sırasına göre şair
ve estet II. Murad az çok onun ileri zamana vurmuş
akisleri gibidirler. Fakat niçin bu devamı sade prenslerde
arıyoruz? Bir buçuk asır bütün imparatorluk
için model Orhan'dı.
Bu kuruluş asrından sonra Bursa, sevdiği ve büyük
işlerinde o kadar yardım ettiği erkeği tarafın-