b32bf87a73ef9b90b1539a19e06e0faddff0534a

100 BEŞ ŞEHİR
man — ne kadar büyük, mânevi mertebesi ne kadar,
yüksek olursa olsun şair şairdir — bütün o musikişinaslar,
Galib'e kadar gelen şairler kafilesi doğmug
sanılabilir. Onun için Yahya Kemal:
Şeb-i îâhûtda manzûme-i ecrâm gibi
Lâfz-ı bişnevle doğan debdebeli mânayız.
derken âdeta bir borcu öder.
Tarikat olarak mevlevîliği esas çizgileriyle Sultan
Veled kurar. Fakat teşrifatı, nezaketi, terbiyesi,
sülûkûn ve âyinin erkânı tıpkı musikisi gibi daha
sonraki zamanın, Osmanlı devrinin ve biraz da İstanbul'undur.
Ve şüphesiz ki kültürümüzün en yüksek
tarafıdır. Bir medeniyetin çiçeği olan ve ona hiç
belli etmeden şekil veren terbiye ve nezaketten, duyma
şekline kadar hüviyetimizin birçok taraflarını o
idare etmiştir.
Mevlevîlik ne tevazu ve mahviyeti, ne de hangi
mertebede olursa olsun itibarı kabul eder. Eşitler
arasında geçen bir maceradır. Ve bu eşitlik sade tarikatın
içinde değil, dışında da hükmünü sürer. Çünkü
esası, bu günün felsefesinin çok sevdiği tâbirle
insanın kâinattaki yeridir.
Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen
Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen
O kâdar mânalı olan Mevlevi selâmı Galib'in bu
beytindedir. İnsan insanda — daha doğrusu iki kaşının
arasında; çünkü oraya bakılır — Allah'ı görür
ve onu tebcil eder. Şems - Mevlânâ münasebetini hiç
bir şey bu selâm kadar iyi izah edemez.
KONYA 101
Mevlevi âyinini son defa dergâhların kapanmasından
biraz evvel, bir kadir gecesi, Konya'da görmüştüm.
Bu kadar sembollerle konuşan bir terkip azdır.
Her duruşun, tavrın, kımıldanışın ve adımın mânası
vardır. O hırkaya bürünüşler, ilk ney sesinde
uyanışlar (ölüm ve haşir), kol açışlar ve ayak kilitleyişler
(Mevlevi âyininde her mevlevî Ali'nin zülfikarı
olur) bir kitap gibi derin derin anlatan şeylerdir.
Asıl sema'a gelince, şüphesiz dünyanın en güzel
rakslarından biridir. Mukaddesin iklimini zaptetmiş,
orada hilkatin sırrını tekrarlayan bir bale. Yazık ki
Degas cinsinden bir ressamı çıkmadı.
Karşımda kandillerin titrek ışığında dönen, değişen,
süzülen, âdeta maddî varlıklarından ayrılan
bu insanlar gerçekten aşk şehitleri olmuşlardı ve
gerçekten musaffa ruh halinde iki yana açık kolları
ve rıza ile bükülmüş boyunları ile döne döne semâvâta
çıkıyorlardı.
O akşam sema'da gördüğüm insanları ertesi sabah
çarşıda, pazarda işlerinin başında ve bir talebemi
lisede karşımda görünce hakikaten şaşırmıştım.
Onları ben arkalarında esen Rast'm sert rüzgârında
uçup gitmiş sanıyordum. Bu ölen ve ertesi sabah
dirilmenin sırrını bilen insanların arasına katılamadığıma,
o neşveyi bulamadığıma şimdi bile içimde
üzülen bir taraf vardır.
Konya'da bulunduğum yıllarda beni sık sık meşgul
edenlerden biri de Şeyh Galip'ti. Mevlevî çilesinin
bir yılını dergâhta geçirdi. Sanatına tam sahip
olduğu devirlerde yazdığını tahmin ettiğim bir müseddesi
vardır ki mevlevî âyininin bütün sembollerini,
mevlevî macerasının kendisiyle beraber verir.