You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
840 BEŞ ŞEHİR<br />
gibi şeyler, daha ziyade ya saraylarda, köşklerde,<br />
hususî ikametgâhlarda yapılıyor, yahut da tekkelerde<br />
oluyordu. Binaenaleyh Tanzimat'tan evveline ait sazlı<br />
sandal âlemleri tablolarını uydurma şeyler gibi kabul<br />
etmek daha doğrudur.<br />
XVIII. asırda Boğaziçi'nde, tıpkı Beyoğlu'nda<br />
da olduğu gibi ve şüphesiz biraz daha hür şekilde<br />
ecnebilerin hayatı başlar. Daha IV. Mehmed devrinden<br />
itibaren sefaretler sık sık Bentler'e, Belgrat ormanına<br />
gidiyordu. İbrahim Paşa zamanında ve onu<br />
takip eden zamanlarda Büyükdere, biraz sonra III,<br />
Selim'in Fransız sefaretine bir yalı hediye etmesiyle<br />
Tarabya ecnebi kolonisinin yazlığı olurlar. Buralarda<br />
kendi aralarında bazen zengin azınlık ailelerinin<br />
katıldığı eğlenceler tertip ederler, hattâ Bentler'-<br />
de büyük gece eğlenceleri yaparlardı.<br />
Lâle Devri ve onun devamı olan yıllarda İstanbul'da<br />
bu sefaretlerin misafiri ve mensubu olan bir<br />
yığın ressam vardı. Ne gariptir ki bütün şöhretlerini<br />
aramızda ve bize ait dekorlar içinde yaptıkları<br />
eserlerle temin eden bu İstanbul ressamlarının bir tek<br />
tablosu elimizde yoktur. Van Moor bunların arasında<br />
en kuvvetlisiydi. O devirde Fransa'da ve Avrupa'<br />
da başlayan "turquerie" modasında onun resimlerinin<br />
büyük payı vardır.<br />
Boğaziçi'nde ve Bentler'deki bu ecnebi hayatı<br />
III. Mustafa ve I. Abdülhamid devirlerinde biraz daha<br />
gelişir. Zaten artık İstanbul'da antika meraklısı<br />
âlimler, arkeologlar, sefaretlerin hususî mimarları<br />
çoğalmıştı.<br />
III. Selim, devrinin yeni mimarî ve bahçe zevkini<br />
açacak olan Mclling'i onların arasından seçmig-<br />
İSTANBUL 241<br />
ti. Melling'in yaptığı eserlerin çoğu kalmadı. Fakat<br />
albümü duruyor; bu albüm Şeyh Galib divanı ile beraber,<br />
devrin en güzel konuşan müşahididir. Zaten<br />
albümün mühim bir kısmı III. Selim'in ve kardeşi<br />
Hatice Sultan'ın teşvikiyle hazırlanmıştı. Padişah bütün<br />
Avrupadan gelen şeyler gibi resmi de seviyordu.<br />
Melling bu zamanın İstanbul'da yaşayan tek Avrupalı<br />
ressamı değildi. Onun eseriyle beraber birçok<br />
albüm ve kitap çıktı. Ondan evvel ve sonra hayatımızı<br />
az çok gösteren bir yığın tablo yapıldığı gibi.<br />
Devir büyük in-folio'larm, geniş aralıklı dizisi eski<br />
konakların taşlıklarını hatırlatan itinalı baskıların<br />
devridir. Bunların içinde d'Ohsson gibi bizi anlamağa<br />
çalışanlar, aramızda hürmetle dolaşanlar, hattâ<br />
bizi sevenler vardı; Choiseul Gouffier gibi kendisine<br />
verilen vazifeye ihanet ederek açıktan açığa düşmanlık<br />
edenler, tedavi için sefarethaneye aldığı esir zabitleri<br />
iyileştikten sonra tekrar bize karşı dövüşsün<br />
diye düşman ordusuna gönderenler de bulunduğu<br />
gibi.<br />
Melling'in onlardan ayrılan tarafı bizimle yaşamasıdır.<br />
Ne Kadîm Yunan'm, ne de Şarkî Roma'nm<br />
peşindedir. Hatice Sultan'ın saray ve bahçe mimarı<br />
bir îstanbul'lu gibi şehri kendisi için sever. Beyaz,<br />
kurşundan büyük kubbelerde sert yaz aydınlığının<br />
eriyişini, dumanlı bir şey oluşunu, Boğaz bahçelerinde<br />
ve Haliç sırtlarında yükselen çınar ve servilerin<br />
güzelliğini tatmıştır. Üsküdar'ı ve İstanbul'u, Kandilli<br />
ve Ortaköy'ü, Bentler'i onun desenlerinde bir<br />
eski şarkıda tadar gibi duymak mümkündür.<br />
Mimarî ve bahçe zevkimiz IH. Selim tahta çıkmadan<br />
çok evvel halledilmişti. Ufak tefek geriye dö-<br />
16
Change language