b32bf87a73ef9b90b1539a19e06e0faddff0534a

236 BEŞ ŞEHİR
in o zamanlar henüz bugünkü gibi sanayie terkedil»
mediğini ve iki köprünün onu İstanbul'un umumî
manzarasından ayrımadığmı düşünmek lâzımdır.
İbrahim Paşa imardan hoşlanıyordu. Yontulmuş
mermer, yaldızlı kitabe, nakışli saçak, güzel yazı hoşuna
gidiyordu. Sonra İstanbul'u seviyordu. Güzel
ye sanatkârca yaşamaktan hoşlanıyordu. Hattâ bu
yolda icat sahibiydi. Efendisinin sade veziri değil,
bir nevi eğlence nazırıydı da. IV. Mehmed'in oğlunu
eğlendirmek için her gün yeni bir şey icat ediyordu.
Nedim dehasını onun zamanında bulur ve hepimiz
biliyoruz ki, Nedim'in dehası biraz da İstanbul'­
un ve Türkçenin dehasıdır. Küçük, Fransız taklidi
birkaç havuz ve şelâle ile buluştan öteye geçmeyen,
bir eğlence ve israftan başka bir şey olmayan Lâle
Devri, onun şiirinde gerçekten büyük bir devir manzarası
alır; onun:
Hemati alkış sedasın andırırmış çağlayan
sular
mısraı 1720-1730 arasını bize olduğundan da çok
başka gösterir. Nedim, İstanbul'u nasıl sever, yaşadığı
zamandan ne kadar memnundur? Her modaya
her tarza nasıl bağlıdır, sonra onları bütün lezzetlerini
tadarak nasıl anlatır? Şurası var ki ailesi Fatih
devrine kadar çıkan bu şair tam şehir çocuğuydu. İstanbul'u
dilinin ucunda bir tad, gözlerinde bir kamaşma
gibi kendi bünyesinde taşıyordu.
m. Ahmed'in bir hastalığı üzerine geçmiş olsun
demek için yazdığı bir manzumede, artık padişahın
ilâç yerine:
Murabbalar muattar kahveler pâkize şerbetler.
İSTANBUL 237
içeceğini söylerken, âdeta kahve tepsisini sallaya sallaya
getiren bir İstanbul külhanbeyine benzer; derken
bir kanatlanır, bütün bir yıldız cümbüşü olur.
Bir rubaisindeki:
Sanmam ki ra'd ü berkdir etti gulû
Top şenliğidir ey sâkî hisarın bu
beyti o zamanki Boğaz eğlencelerinin bir aksidir.
Fakat Lâle Devri yalnız Nedim değildir. Yambaşında
Itrî'den sonra gelişen musikî de vardır. O
zamanlar Nedim'i yetiştiren şiirimiz ve biraz sonra
Hekimoğlu Ali Paşa camiini verecek mimarîmiz kadar,
musikîmiz de yaratıcıdır. Hattâ meşale biraz da
onun eline geçmiş gibidir. Hafız Post 1689'da, Itrî
1712'de ölür. İbrahim Paşa zamanında ikisinin de
eseri yavaş yavaş orta sınıfa yayılmakta idi. Onlardan
biraz sonra Seyyid Nuh'la Nühüft makamının
kendine mahsus Şark'ı başlar. Onun yambaşında dehasiyle
Itrî'den İsmail Dede'ye geçmeyi o kadar tabiî
yapan Ebûbekir Ağa ile Kara İsmail Ağa ve Tab'î
Mustafa Efendi yer alırlar. Bu tam mânasıyle bir
yıldız manzumesidir. Türk musikîsinin hâlâ tam biç
diskoteği yapılamamış olması ne kadar hazindir.
İbrahim Paşa, Fmdıklı'daki Emnâbâd yalısını
kendi karısı için genişleterek tamir ettirir. Kuruçeşme'de
Kasr-ı Süreyya'yı, Bebek'te I. Abdülhamid devri
zamanında Reis Efendi ile ecnebiler arasındaki
bitmez tükenmez konuşmalar yüzünden ecnebilerin
Konferans Köşkü adını taktıkları Humâyûnâbâd'ı, Ortaköy'de
bilâhare yerine Hatice Sultan yalısı yapılacak
olan Nişatâbâd'ı yaptırır. Devlet erkânının he-