b32bf87a73ef9b90b1539a19e06e0faddff0534a

234 BES ŞEHİR
Bir yana dizildi on İM bin kız
Aman padişahım biz de islâmız
Aldı Nemçe bizim güzel Budin'i
kıt'asmm bulunduğu o acıklı halk türküsü mü, yoksa
Neşatî'nin ve Nailî'nin şiirleri veya Yeni camiin
deniz senfonisi, yahut Seyid Nuh'un, Itrî'nin, Hafız
Post'un besteleri mi?
O kadar iyi niyetli fakat beceriksiz II. Süleyman'ın
esaret hacaletine uğramaması için vezirlerinin
ısrarı ile İstanbul'a dönerken her geçtiği yerde
bütün Rumeli halkının "Padişahım bizi bırakıp nereye
gidiyorsun?" diye atının boynuna sarıldığı günlerde
kılıç artığı yeniçeriler ve Anadolu askerleri
muhasara altındaki şehirlerde, bir avuç insanın ümitsiz
dövüştükleri palangalarda, akşam garipliğinde
hep bu türkü söyleniyordu.
- XIV -
Bununla beraber, bu kadar felâketle biten XVII,
asır zevkimizin tam teessüs ettiği asırdır.
İki asırlık tereddüt ve düşünceden sonra sivil
mimarîmiz Boğaz'a yaraşacak bir üslûp bulmuş, üstelik
hayatımızda bu inceliği ve onun külfetlerini kabul
edebilecek hale gelmiştir. Bu devirde Boğaziçi'­
nin iki sahili vezirlerin, ilmiye ricalinin, defterdarların,
zengin halkın yalıları ile örtülü idi. Azledilen
şeyhülislâmların XVIII. asırdan sonra taşraya nefyedilmeyip
nispeten şehirden uzak yerlerde yeya çift-
İSTANBUL 235
liklerde kalması âdeti başlayınca Boğaz biraz daha
şenlenir.
Yukarıda bahsettiğimiz Bahaî Efendi yalısı ve
Amcazade Hüseyin Paşa yalısı bu XVII. asır sonunda
en beğenilen yalılardır. Her ikisinde de Avusturya
sefirlerine birer ziyafet verilmişti. Hüseyin Paşa
yalısındaki ziyafet 1700'dedir. Dört yüz kadar;
davetli büyük bir kadırgaya bindirilerek Anadolu
Hisarı'na kadar getirilir. Bugün Meşruta Yalı adı ile
tanıdığımız bu yalının elde kalan büyük merasim salonu
ve selâmlık kısmı, başında Pierre Loti'nin güzel
bir mukaddemesi bulunan iyi bir eserle tanıtılmıştır.
III. Ahmed devrinde sadrazam Teberdar Mehmed
Paşa, Acem elçisine burada ziyafet verir. Ve konuşma
esnasında "Sizin Çarbağınız varsa, bizim de
Anadoluhisar'ımız var" diye övünür. Hakikatte bu
on sekizinci asır başında Boğaziçi, imparatorluğun
büyük gururlarından biridir. Teberdar Mehmed Paşa'nm
halefi Çorlu'lu Ali Paşa'nın yalısı Ortaköy'de
idi. Bir gece Sultan Ahmed'i bu yalıya davet etmiş,
alaturka saat beşe kadar mum donanması yapılmıştı,
III. Ahmed saltanatının ilk devirlerinde Haliç'­
teki Karaağaç sarayından hoşlanır. Daha sonra 1717
de Hasköy'deki Aynalıkavak sarayını yaptırır. Bu
saraya adını veren aynalar Venedik'ten gönderilmişti.
Padişah çiçek hastalığına tutulduğu bu Haliç yalısında
ancak bir yaz kalır. Ve ondan sonra Beşiktaş
sarayını tercih eder. Devrin edebiyatında o kadar,
yer alan Sâdâbâd'ın yanıbaşında Boğaziçi hiç de sönük
değildi. Yalnız eğlenceler daha çok Sâdâbâd'da
yapılıyordu. Bu Sâdâbâd zevkini anlamak için Haliç'-