Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
224 BEŞ ŞEHlR<br />
I S T A N B U L<br />
225<br />
, Yahya Efendi'nin istinye'de yalısı var mıydı?<br />
Burasını bir kere bile düşünmedim. San'atın yalanı<br />
daima hakikatlerin hakikatidir; îstinye bizim için<br />
ilk defa onun bu beytinde parıldar ve bunun için muhayyilemde<br />
onu benimsemiştir.<br />
IV. Murad'm kendisi de Boğaz'ı seviyordu. Fındıklı<br />
köşkünü genişletmişti. Beşiktaş sarayını da asıl<br />
kuran odur. Emirgân'daki büyük yalıyı kendisi yaptırmış<br />
ve musahibi Mirgûne oğluna hediye etmişti.<br />
IV. Murad, hâkim notunu yeniçerinin verdiği<br />
devrinin tam adamıdır. Ocak tıpkı benzeri olan bu<br />
padişahla birkaç sene göz göze bakışır. Sonunda yenemeyeceğini<br />
anlayınca pençelerini gizler ve başını<br />
eğer. Ve genç padişah, manyetik kuvvetleri karşısındakini<br />
büyüleyen bir yırtıcı gibi istanbul'da ve<br />
bütün imparatorlukta dolaşır, azmış bir temizleme<br />
iştihası içinde rastgeldiğini tepeler. Yazık ki bu irade<br />
ve bu kadar kan boş yere gider. Ne kendisi, ne<br />
etrafındakiler<br />
sindirmekten başka esaslı bir tedbir<br />
düşünemezler. Bununla beraber Koçi Bey'in risalesi,<br />
Kâtip Çelebi'nin, Düstur-ül-amel'i kendisine verildiği<br />
düşünülürse, bir zaman için olsa bile cihazın bozuk<br />
yerini aradığı tasavvur edilebilir. Fakat insan<br />
tutmasını, hattâ biraz da yetiştirmesini bilen padişahın<br />
büyük bir kusuru vardı. Ekip fikrinden mahrumdu.<br />
Osmanlı tarihi, Orhan Gazi'den İTİ. Murad'a<br />
kadar ekiple gelir. Bu devirden sonra ekip fikri kaybolur.<br />
Halkın o kadar beğendiği ve benimsediği IV.<br />
Murad, bu yüzden sadece, Kuyucu Murad Paşa'mn<br />
kan tutmuş bir çırağı olmakla kalır.<br />
Fakat müesseselerin ve seviye meselesinin bütün<br />
imparatorlukta o kadar ağır bastığı bu XVII,<br />
asırda fertleri itham etmek neye yarar?<br />
IV. Mehmed devrinin kibar, açık sözlü, deryadil,<br />
tiryaki, keyif verici maddelere düşkün, müsamahalı<br />
ve akıllı Şeyhülislâmı Bahâî Efendi'de Yahya Efendi'ye<br />
benzeyen birçok çizgiyi bulmak mümkündür,<br />
Abdülhamid devrinde bir evkaf memuru, bir vesile<br />
ile Kanlıca körfezinde IV. Mehmed'in Yahya Efendi'ye<br />
bir yalı hediye ettiğini hatırlar ve devrinin hayatını<br />
müsamahası ile biraz olsun. yumuşatan bu<br />
şairin ve din adamının adı şehrin hayatına iki asır<br />
sonra yeniden karışır. Gariptir ki onun tam zıddı<br />
olan o mutaassıp, zalim, hayatı darlaştırmaktan hoşlanan<br />
Beyazî Efendi de Kanlıca'nm öbür ucunda oturuyordu.<br />
Beyazî Efendi bir Yahudi ile yattığı söylenen<br />
bir Müslüman kadının At Meydanı'nda bütün<br />
şehrin karşısında recmedilmesi için ısrar eden adamdır.<br />
Padişah bile bu eğlenceyi görmeğe gider. Fakat<br />
her şey olup bittikten sonra şehirde aksülâmel<br />
başlar, taassup adamları bir daha kolay kolay istediklerini<br />
yapamazlar.<br />
IV. Mehmed devrinin başlangıcında iyi veya kötü<br />
o kadar rol oynayan Kara Çelebi zâde Abdülâziz<br />
Efendi, Boğaz'daki yalısında rakibi Bahaî Efendi'-<br />
ye fazla komşuluk edemedi. Bursa'ya nefyinden sonra<br />
onu bir daha İstanbul'a uğratmadılar. O da zamaneden<br />
Nâimâ'nın o kadar istifade ettiği tarihini<br />
yazarak intikamını aldı. Gariptir ki resmî hayatta<br />
bu kadar muvazenesiz yaşayan ve konuşan adam,<br />
tarihinde çoğu zamanlar en tarafsız hükümler verir.<br />
15
Change language