Orman Ekosistemleri - ÃölleÅme ve Erozyonla Mücadele Genel ...
Orman Ekosistemleri - ÃölleÅme ve Erozyonla Mücadele Genel ...
Orman Ekosistemleri - ÃölleÅme ve Erozyonla Mücadele Genel ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
İklim Değişikliği Nedir?<br />
Şekil 1: CO 2<br />
salımının sektörlere göre dağılımı 2004<br />
(http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg3/en/figurets-2.html<br />
- IPCC Fourth Assessment Report: Climate Change 2007)<br />
Yerkürenin çok uzun jeolojik tarihi boyunca iklim<br />
sisteminde doğal nedenlerle birçok değişiklik olmuştur.<br />
Jeolojik devirlerdeki iklim değişiklikleri, özellikle buzul<br />
hareketleri <strong>ve</strong> deniz seviyesindeki değişimler yoluyla<br />
yalnızca dünya coğrafyasını değiştirmekle kalmamış,<br />
ekolojik sistemlerde de kalıcı değişiklikler oluşturmuştur.<br />
Ancak günümüzde “İklim Değişikliği” kavramı, doğal<br />
değişim sürecine göre çok daha hızlı gelişen <strong>ve</strong> insan<br />
etkinlikleriyle doğrudan ilintili olan değişiklikler için<br />
kullanılmaktadır.<br />
Bu yaklaşımla, Birleşmiş<br />
Milletler İklim Değişikliği<br />
Çerçe<strong>ve</strong> Sözleşmesi’nde İklim<br />
Değişikliği, “karşılaştırılabilir<br />
zaman dilimlerinde gözlenen<br />
doğal iklim değişikliğine<br />
ek olarak, doğrudan <strong>ve</strong>ya<br />
dolaylı olarak küresel<br />
atmosferin bileşimini bozan<br />
insan faaliyetleri sonucunda<br />
iklimde oluşan değişiklikler”<br />
olarak tanımlanmaktadır.<br />
Sözü edilen insan faaliyetleri, fosil yakıtların kullanımı,<br />
arazi kullanım değişiklikleri <strong>ve</strong> ormansızlaştırma<br />
gibi faaliyetlerdir. Bunlar, atmosfere salınan sera gazı<br />
miktarlarının hızla artmasına neden olmakta <strong>ve</strong> bu hızlı<br />
artışın etkisiyle yüzey sıcaklıklarında <strong>ve</strong> yağışlarda<br />
değişiklikler ortaya çıkmaktadır (Şekil 1 <strong>ve</strong> Şekil 2).<br />
Sıcaklık değişimi ( o C)<br />
<strong>Orman</strong>cılık<br />
% 17.4<br />
Tarım<br />
% 13.5<br />
Sanayi<br />
% 19.4<br />
Atık <strong>ve</strong> atıksu<br />
% 2.8<br />
Enerji arzı<br />
% 25.9<br />
Meskun <strong>ve</strong><br />
ticari yapılar<br />
% 7.9<br />
Ulaşım<br />
% 13.1<br />
Şekil 2: İklim değişikliği modellerine göre 2100 yılına kadar<br />
öngörülen sıcaklık artışları (http://www.ipcc.ch/ipccreports/tar/<br />
wg1/fig9-14.htm)<br />
6<br />
5<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
0<br />
A1Fl<br />
A1B<br />
A1T<br />
A2<br />
B1<br />
B2<br />
Is92e yüksek<br />
Is92a<br />
Is92e düşük<br />
Model kümesi,<br />
tüm SRES aralığı<br />
(TAR<br />
yöntemi)<br />
2000 2020 2040 2060 2080 2100<br />
Yıl<br />
Çok sayıda model,<br />
tüm SRES aralığı<br />
Çubuklar çok sayıda<br />
model için 2100’de<br />
beklenen aralıkları<br />
göstermektedir<br />
İklim Değişikliği, Arazi Bozulumu<br />
<strong>ve</strong> <strong>Orman</strong>lar<br />
Fosil yakıtların kullanımından sonra insan kaynaklı iklim<br />
değişikliğinin en önemli sebebi olarak ormanların yok<br />
olması <strong>ve</strong> arazi bozulumu görülmektedir (van der Werf<br />
<strong>ve</strong> ark. 2011). Atmosfere salınan CO 2<br />
gazının yaklaşık %<br />
20’sinin arazi bozulumu <strong>ve</strong> ormansızlaşma sonucu ortaya<br />
çıktığı tespit edilmiştir.<br />
<strong>Orman</strong>lar hem iklim değişikliğinin etkilerinin<br />
azaltılmasında, hem de iklim değişikliğine karşı<br />
mücadele edilmesinde çok önemli rol oynarlar. Bir<br />
yandan yeryüzündeki karbonu tutarken, diğer yandan<br />
da atmosfere atılan sera gazlarının tutulmasında yutak<br />
görevi görürler. <strong>Orman</strong> ekosistemleri her yıl insan<br />
etkinlikleri sonucu salınan yaklaşık üç milyar ton karbonu<br />
bağlamaktadır. Bu da fosil yakıtlardan kaynaklanan CO 2<br />
salımının % 30’u anlamına gelmektedir. Ayrıca, dört milyar<br />
hektarlık alan kaplayan dünya ormanları, atmosferdeki<br />
karbonun iki katı kadar karbonu biyolojik kütle olarak<br />
bağlamış durumdadır.<br />
<strong>Orman</strong>lar; iklim değişikliği, arazi bozulumu <strong>ve</strong> biyolojik<br />
çeşitlilik arasındaki ilişkinin en önemli unsuru olarak kabul<br />
edilmektedir. Kurak alanlar iklim değişikliğinden en fazla<br />
etkilenecek alanların başında gelirken, ormanlar da iklim<br />
değişikliği sürecinde en fazla zarar görecek ekosistemler<br />
olarak değerlendirilmektedir. İklim değişikliğinin orman<br />
ekosistemleri üzerindeki olası etkileri,<br />
- <strong>Orman</strong>ların hassaslaşması,<br />
- <strong>Orman</strong> alanlarının azalması,<br />
- <strong>Orman</strong>ların yayılışlarının değişmesi,<br />
- <strong>Orman</strong>larda biyokütle artımının azalması,<br />
- <strong>Orman</strong>lardaki tür kompozisyonlarının değişmesidir.<br />
İklim Değişikliği Modelleri<br />
<strong>ve</strong> Türkiye<br />
Mevcut iklim değişikliği modellerine göre Türkiye’nin<br />
de, Akdeniz havzasındaki diğer ülkeler gibi iklim<br />
değişikliğinden ciddi boyutlarda etkileneceği<br />
düşünülmektedir. Öngörülen değişim, özellikle batı <strong>ve</strong><br />
güney kesimlerde yıllık ortalama sıcaklıklarda artış <strong>ve</strong><br />
yağışlarda düşüş şeklindedir. A2 senaryosuna göre,<br />
2071-2100 yılına kadar (kıyı bölgelerinde daha hafif<br />
olmak üzere) ortalama sıcaklıklarda 3-6 °C artışlar<br />
beklenmektedir. Yağışların doğudan batıya doğru<br />
% 40’a varan oranlarda düşmesi, Doğu Anadolu <strong>ve</strong><br />
Doğu Karadeniz dağlarında kar kalınlığının azalması,<br />
sıcaklık artışı <strong>ve</strong> yağış azalmasına paralel olarak yüzey<br />
akışlarının önemli ölçüde zayıflaması öngörülmektedir.<br />
Artan yoğun <strong>ve</strong> anlık yağış su baskınlarına, sıcak<br />
hava dalgaları <strong>ve</strong> kuraklık ise ağır erozyona, daha sık<br />
<strong>ve</strong> şiddetli yangınlara <strong>ve</strong> ülkenin orta <strong>ve</strong> güneydoğu<br />
kesimlerinde yer yer çölleşmeye yol açabilecektir. Öte<br />
yandan, genel ısınma eğilimine karşın ani soğuk dalgalar<br />
da birçok organizmayı tehdit edebilecektir.<br />
İklim Değişikliğine Uyum <strong>ve</strong><br />
Azaltım Önerileri:<br />
<strong>Orman</strong> <strong>Ekosistemleri</strong><br />
Ankara Kalkınma Ajansı<br />
www.ankaraka.org.tr/<br />
T.C. Kalkınma Bakanlığı<br />
www.kalkinma.gov.tr/<br />
Çölleşme <strong>ve</strong> <strong>Erozyonla</strong> Mücadele<br />
<strong>Genel</strong> Müdürlüğü<br />
www.cem.gov.tr/<br />
Ankara <strong>Orman</strong> Bölge Müdürlüğü<br />
http://ankaraobm.ogm.gov.tr/<br />
İklim Değişikliğine<br />
Uyum <strong>ve</strong> Azaltım<br />
Önerileri:<br />
<strong>Orman</strong><br />
<strong>Ekosistemleri</strong><br />
TR51/11/DFD/0083/S13<br />
Türkiye <strong>Orman</strong>cılar Derneği<br />
www.ormancilardernegi.org<br />
Doğa Koruma Merkezi<br />
www.dkm.org.tr
Ankara <strong>ve</strong> Civarının Doğal Bitki<br />
Örtüsü <strong>ve</strong> <strong>Orman</strong>ları<br />
İklim Değişikliği <strong>ve</strong><br />
Ankara’daki Karaçam<br />
<strong>Orman</strong>ları<br />
Harita 1:<br />
Günümüz<br />
için Karaçam<br />
yaşam alanı<br />
uygunluk<br />
yüzeyi<br />
İç Anadolu’nun bitki örtüsü <strong>ve</strong> bu örtünün tarihsel<br />
değişimi, hem bitki ekolojisi açısından hem de<br />
insan etkileri açısından önemli bir tartışma konusu<br />
olagelmiştir. Ancak, özellikle insan kaynaklı küresel<br />
iklim değişikliğinin doğal ekosistemler üzerindeki<br />
etkilerinin ortaya konması, ormansızlaşma <strong>ve</strong> arazi<br />
bozulumu sürecinin tanımlanması, geleceğe yönelik<br />
projeksiyonlar geliştirilebilmesi için, İç Anadolu bitki<br />
örtüsünün değişim <strong>ve</strong> bozulma sürecinin incelenmesi<br />
gerekmektedir. Bu ise mümkün olduğunca, insan etkisi,<br />
doğal sistemlerin direnç <strong>ve</strong> uyum kapasiteleri, <strong>ve</strong> iklim<br />
değişikliklerinin birbirleriyle ilişikleri göz önünde<br />
bulundurularak yapılmalıdır.<br />
İklim değişikliğinin İç Anadolu<br />
bölgesinde beklenen etkileri<br />
kuzeyde <strong>ve</strong> güneyde farklılık<br />
göstermektedir. Güneyde<br />
yağış miktarının azalması <strong>ve</strong><br />
sıcaklığın artması beklenirken<br />
kuzeyde hem sıcaklıklarda hem<br />
de yağışta artış beklenmektedir.<br />
Bu bilgilere dayanarak iklim<br />
değişikliği nedeniyle mevcut<br />
orman örtüsünün daralacağı,<br />
ağaçlandırma çalışmalarının<br />
zorlaşacağı <strong>ve</strong> arazi bozulumunun<br />
artacağı öngörülebilir.<br />
Harita 2:<br />
2050 yılı için<br />
Karaçam<br />
yaşam alanı<br />
uygunluk<br />
yüzeyi<br />
İklim değişikliği sürecinde Ankara<br />
<strong>ve</strong> civarında karaçamlar açısından<br />
beklenen değişimlerin modelleme<br />
yoluyla irdeleyen çalışmalar,<br />
karaçamlar için uygunlukta<br />
önemli değişmeler olacağını ortaya<br />
koymaktadır. Bölgenin kuzeyi<br />
karaçamlar için daha uygun<br />
hale gelirken, diğer kesimlerde<br />
önemli ölçüde hassaslaşma<br />
beklenmektedir (Harita 1, Harita 2,<br />
Harita 3, <strong>ve</strong> Harita 4).<br />
Ankara <strong>ve</strong> civarının bitki örtüsü İran-Turan bitki<br />
coğrafyası bölgesi içerisinde İç Anadolu alt bölgesi<br />
olarak değerlendirilmektedir. Bölgede baskın unsur<br />
bozkır türleri olmasına rağmen, bölgenin bitki örtüsü<br />
söz konusu olduğunda bir orman-bozkır tartışması<br />
gündeme gelmektedir. Bölgede var olan karaçam<br />
orman kalıntıları, tüylü meşe, ardıç toplulukları, park<br />
ormanları (gülgiller ailesine ait ağaççıklardan oluşan<br />
topluluklar) <strong>ve</strong> polen kayıtları bölgede geçmişte<br />
daha geniş bir şekilde var olan örtünün temel<br />
dayanakları olarak gösterilmektedir. Günümüzde<br />
orman örtüsünün bu kadar daralmış olması da insan<br />
etkisine bağlanmaktadır. Bahsedilen bu durumların<br />
hepsi kısmen doğruluk taşımaktadır, ancak özellikle<br />
ormancılık uygulamaları <strong>ve</strong> arazi korunumu açısından<br />
bakıldığında referans olarak ele alınması gereken<br />
noktalar şunlardır:<br />
1- İç Anadolu Bölgesi eski zamanlarda daha zengin bir<br />
orman örtüsü ile kaplı olmakla birlikte, doğal olarak<br />
bozkır olan alanlar, ormanlar arasında boşluklar<br />
<strong>ve</strong> orman örtüsünün daha seyrek olduğu yerler<br />
bulunmaktaydı,<br />
2- Bölgede çok eskiye dayanan yerleşimler sonucunda<br />
oluşan insan etkisi, var olan orman örtüsünün yok<br />
olmasının başlıca sebebidir. Bu nedenle bölgedeki<br />
bozkır örtüsü genel olarak antropojen bozkır olarak<br />
nitelendirilmektedir,<br />
3- Bölge ikliminin zaman içerisinde kuraklaşması,<br />
ormanların bozulma sonrasında kendini yenileme<br />
kapasitesinin de düşmesine yol açmıştır. Bu da<br />
bölgedeki orman örtüsünün yok olmasının bir diğer<br />
sebebini oluşturmaktadır.<br />
İklim Değişikliği Karşısında<br />
Ankara <strong>ve</strong> Civarında<br />
<strong>Orman</strong>cılık Uygulamaları<br />
İklim değişikliğinin ormanlar<br />
üzerindeki olumsuz etkilerinin<br />
el<strong>ve</strong>rdiğince az olabilmesi için,<br />
ormancılık açısından yapılması gereken<br />
çalışmaları dört ana başlık altında<br />
toplayabiliriz:<br />
1- Mevcut ormanların, özellikle de<br />
Ankara’nın orta <strong>ve</strong> güney kısmındaki<br />
kalıntı ormanlarının mutlaka<br />
korunmasının sağlanması,<br />
2- Mevcut ormanların kendini yenileme<br />
kapasitesinin <strong>ve</strong> dirençlerinin arttırılması<br />
için tedbirler alınması,<br />
3- Ağaçlandırma çalışmalarında tür<br />
seçimine, yaşam ortamı uygunluğuna<br />
<strong>ve</strong> iklim değişikliği sürecinde bu yaşam<br />
ortamı uygunluğunda öngörülen<br />
değişimlere daha fazla dikkat edilmesi,<br />
4- <strong>Orman</strong> ekosistemlerinde yaşanan<br />
değişimlerin <strong>ve</strong> ağaçlandırma<br />
çalışmalarının seyrinin takip edilmesi.<br />
Ayrıca, iklim değişikliğinin<br />
yavaşlatılabilmesi için ormanların karbon<br />
yutağı kapasitelerinin arttırılması da<br />
ormancılık alanında üzerinde durulması<br />
gereken bir konudur.<br />
Harita 3:<br />
Günümüz - 2050<br />
yılları arası<br />
için Karaçam<br />
yaşam alanı<br />
uygunluğundaki<br />
değişim yüzeyi<br />
Harita 4:<br />
2050 yılı için<br />
Karaçam<br />
meşçerelerinden<br />
beklenen iyileşme<br />
<strong>ve</strong> bozulma
Change language