Ravinsonde Rasadı ve Rasat Sistemlerinin Tanıtımı ile Kullanıcı ...

T.C.
ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI
DEVLET METEOROLOJĐ ĐŞLERĐ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
RAVİNSONDE
RASATLARI
KURS NOTLARI
H A Z I R L A Y A N
Yüksel YAĞAN
Mühendis
2007 - ANKARA
i

ĐÇĐNDEKĐLER
Sayfa
1. BÖLÜM: TANITIM ………………………………………………... 1
1.1. Giriş ………………………………………………………………… 1
1.2. Değişiklikler ve Düzeltme Yetkileri ……………………………….. 1
1.3. El Kitabının Yetki Alanları …………………………………………. 2
1.4. El Kitabının Yetkisi Dışındaki Alanlar ……………………………... 2
1.5. Genel Anlamda Ravinsonde Rasatları ……………………………… 2
1.6. Türk Ravinsonde Đstasyonları ………………………………………. 2
1.6.1. Türk Ravinsonde Đstasyon Şebekesi ………………………………... 2
1.6.2. Rasatların Nakledilmesi …………………………………………….. 3
1.6.3. Rasatların Kaydı ve Korunumu …………………………………….. 3
2. BÖLÜM: SĐSTEM VE EKĐPMAN …………………………….... 4
2.1. Giriş ………………………………………………………………… 4
2.2. Uçuş Sistemleri (Uçuş Takımı) …………………………………….. 4
2.2.1. Balonlar ……………………………………………………………... 5
2.2.1.1. Şişirme Gazları ……………………………………………………... 5
2.2.1.2. Güvenlik Standartları ……………………………………………….. 6
2.2.2. Uçuşa Yardımcı Birimler …………………………………………… 6
2.2.2.1. Paraşütler …………………………………………………………… 6
2.2.2.2. Işıklandırma Birimleri ……………………………………………… 6
2.2.3. Radiosonde Cihazları ……………………………………………….. 7
2.2.3.1. Meteorolojik Sensörler ……………………………………………... 7
2.2.3.2. Navaid Sinyalleri ile Rüzgar Elde Etme Metodu …………………... 7
2.2.3.2.1. GPS (Küresel Konumlama Sistemi) ...……………………………… 8
2.2.3.2.2. Loran-C Sistemi …………………………………………………….. 8
2.2.3.2.3. Vlf Sistemi ………………………………………………………….. 8
2.2.3.3. Radiosonde Cihazında Bilgilerin Elektronik Olarak Şifrelenmesi …. 8
2.2.3.4. Telemetrik Verici (Transmitter) ……………………………………. 9
2.3. Ölçümlerin Doğruluğu ve Kesinliği ……………………………….. 9
2.4. Yer Alt Sistemleri …………………………………………………... 9
2.4.1. Antenler……………………………………………………………… 10
2.4.1.1. Rdf Rüzgar Anteni ………………………………………………….. 10
2.4.1.2. Diğer Antenler ……………………………………………………… 13
2.4.2. Alıcı ve Sensör Đşlem Birimleri ……………………………………. 13
2.5. Veri Đşleme Sistemleri ……………………………………………… 13
2.5.1. Veri Kayıtları ……………………………………………………….. 13
2.5.2. Veri Kayıtları ve Format …………………………………………… 13
3. BÖLÜM: UÇUŞ ÖNCESĐ ĐŞLEMLERĐ VE BAŞARI
KRĐTERLERĐ
…………………………………………….………...
3.1. Giriş ………………………………………………………………… 14
3.2. Uçuş Güvenliğini Etkileyen Faktörler ……………………………… 14
3.3. Uçuş Öncesi Hazırlıklar ……………………………………………. 14
3.3.1. Balon Yeterliliği ve Performansı ………………………….………... 14
3.3.2. Uçuş Takımının Biraraya Getirilmesi ………………………………. 15
3.4. Radiosonde Cihazının Uçuş Öncesinde Hazırlanması ……...………. 15
3.4.1. Radiosonde Sensörlerinin Kalibrasyonları …………………………. 16
3.4.2. Yer Gözlemleri ……………………………………………………... 16
3.4.3. Navaid Radiosonde …………………………………………………. 16
3.4.4. Uçuş Đhbarları……………………………………………………… 16
3.5. Uçuşa Başlama (Balonun Salıverilmesi) …………………………… 17
3.5.1. Orajda (Gökgürültülü Yağmur Fırtınasında) Salıverme ……………. 17
3.5.2. Gecikmiş Uçuşlar …………………………………………………… 17
3.6. Rasadın Sona Ermesi ……………………………………………….. 17
3.6.1. Eksik Sıcaklık, Basınç ve Nem Bilgileri Sebebiyle Uçuşun Sonlandırılması
……………………………………………………... 17
3.6.2. Zayıf Sinyal Sebebiyle Uçuşun Sonlanması ………………………... 18
14
ii

3.6.3. Diğer Sebeplerden Dolayı Uçuşun Sonlandırılması ………………... 18
3.7. Başarılı ve Başarısız Rasat Kriterleri ………………………………. 18
3.8. Programsız veya Özel Rasatlar …………………………………….. 19
4. BÖLÜM: ĐSTASYONDA KALĐTE KONTROL
……….……….
4.1. Giriş ………………………………………………………………… 20
4.2. Basınç Anomalileri …………………………………………………. 20
4.2.1. Radiosonde Cihazındaki Arızadan veya Basınç Sensöründen Kaynaklanan
Anomaliler …………………………………………… 20
4.2.1.1. Yer Basınç Uyuşmazlıkları …………………………………………. 20
4.2.1.2. Kayıp veya Eksik Basınç Bilgileri …………………………………. 21
4.2.1.3. Sabit Basınç Değerleri ……………………………………………… 21
4.2.1.4. Hızlı Değişen Basınç Değerleri …………………………………….. 21
4.2.2. Balondan Kaynaklanan Anomaliler ………………………………… 21
4.2.2.1. Balon Patlaması …………………………………………………….. 21
4.2.2.2. Sürüklenen Balonlar ………………………………………………... 21
4.2.3. Atmosferik Olaylardan Kaynaklanan Anomaliler ………………….. 22
4.3. Sıcaklık Anomalileri ………………………………………………... 22
4.3.1. Radiosonde Cihazındaki Arızadan veya Sıcaklık Sensöründen Kaynaklanan
Anomaliler …………………………………………… 22
4.3.1.1. Kayıp Sıcaklık Bilgileri …………………………………………….. 22
4.3.1.2. Sabit Sıcaklık Bilgileri ……………………………………………… 22
4.3.1.3. Đstikrarsız Sıcaklıklar ……………………………………………….. 23
4.3.2. Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı …………………………………. 23
4.4. Nispi Nem Anomalileri ……………………………………………... 24
4.4.1. Kayıp Nispi Nem Bilgileri ………………………………………….. 24
4.4.2. Hatalı Nispi Nem Bilgileri ………………………………………….. 25
4.4.3. Nispi Nem Değerlerinde Meydana Gelen Anormal Sapmalar ……... 25
4.4.4. Balonun Bırakılmasıyla Birlikte Nispi Nem Değerlerinde Hızlı Değişme
…………………………………………………………….. 26
4.5. Rüzgar Anomalileri ………………………………………………… 26
4.5.1. Radyo Dalgalarıyla Yön Bulma (Rdf) Sistemlerinde Meydana Gelen Rüzgar
Bilgileri Anomalileri ………………………………… 26
4.5.1.1. Sadece Anten Yan Loplarının Balonu Đzlemesi ……………………. 26
4.5.1.2. Gürültü veya Zayıf Sinyal ………………………………………….. 27
4.5.1.3. Çok Yönlü Sinyal Alınımı ve Limit Açı Değerleri ………………… 27
4.5.1.4. Balonun Tam Tepede Olma Durumu ………………………………. 27
4.5.2. NAVAID (LORAN veya GPS) Sistemlerinde Meydana Gelen Rüzgar Bilgileri
Anomalileri ……………………………………….. 28
4.5.3. Şüpheli Rüzgar Bilgileri ……………………………………………. 28
4.5.3.1. Kayıp Rüzgar Bilgileri ……………………………………………… 28
4.5.3.2. Yere Yakın Seviyelerdeki Rüzgar Bilgilerinde Hızlı Değişme …….. 28
4.5.3.3. 300 Metrenin Üzerindeki Rüzgarlardaki Hızlı Değişim ……………. 29
4.5.3.4. Oraj Đçinde veya Yakınlarında Uçuşlar ……………………………. 29
5. BÖLÜM: SONDAJ BĐLGĐLERĐNĐN ĐŞLENMESĐ ……………... 30
5.1. Giriş ………………………………………………………………… 30
5.2. Termodinamik Değişkenlere Göre Seviye Seçimi …………………. 30
5.2.1. Standart Basınç Seviyeleri ………………………………………….. 31
5.2.2. Verilmesi Zorunlu Önemli Meteorolojik Seviyeler ………………… 31
5.2.2.1. Son Seviye ………………………………………………………….. 31
5.2.2.2. Alçalma ve Yükselme Seviyeleri …………………………………... 32
5.2.2.3. Kayıp Sıcaklık Seviyeleri ve Son Kayıp Sıcaklık Seviyeleri ….…… 32
5.2.2.4. Nispi Nem Bilgilerinin Kayıp Olduğu Seviyeler …………………… 32
5.2.2.5. Kararsızlık Đndekslerinde Kullanılan Başlangıç Basınç Seviyeleri .... 33
5.2.2.6. Donma Seviyeleri …………………………………………………... 33
5.2.2.7. Yer Seviyesinden Đtibaren 20 Hpa lık Olan Tabakada Seviye Seçimleri
……………………………………………………………. 34
20
iii

5.2.2.8. Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı …………………………………. 34
5.2.2.9. Nispi Nemin Aşırı Sapma Gösterdiği Seviyeler …………………… 34
5.2.3. Ekstra Önemli Meteorolojik Seviyeler ……………………………... 34
5.2.3.1. Sıcaklık ve Nem Değerlerindeki Sapmalar (Uç Noktalar) ………… 34
5.2.3.2. Seviye Seçim Kriterleri ……………………………………………... 35
5.3. Rüzgar Bilgileri …………………………………………………….. 35
5.3.1. Pilot Balon Rasatlarında Rapor Edilen Sabit Yükseklikler ………… 36
5.3.2. Ekstra Rüzgar Seviyeleri …………………………………………… 36
5.3.2.1. Ekstra Rüzgar Seviyelerinin Seçilmesi Đşlemleri …………………... 37
5.3.3. Son Seviye Rüzgarı …………………………………………………. 37
5.3.4. Maksimum Rüzgar …………………………………………………. 37
5.3.5. Birinci ve Diğer Maksimum Rüzgar Seviyeleri ………………….… 38
5.3.6. Rüzgar Sheari ……………………………………………….………. 38
5.3.7. Ortalama Rüzgar ……………………………………………………. 38
5.3.8. Diğer Faktörler ……………………………………………………… 39
5.4. Tropopozun Tespit Edilmesi ………………………………………... 39
5.4.1. Đlk Tropopoz Seviyesi ………………………………………………. 39
5.4.2. Birden Fazla Tropopoz Seviyesi ……………………………………. 40
5.4.3. Tropopoz Seviyelerinin Rapor Edilmesi …………………………… 40
5.5. Belirlenen Seviyelerin Kodlanması ve Rapor Edilmesi ………….… 40
6. BÖLÜM: RASAT YERĐ ÖZELLĐKLERĐ VE GÜVENLĐK
STANDARTLARI …………………………………………………
41
6.1. Giriş ………………………………………………………………… 41
6.2. Rasat Yeri Standartları ……………………………………………… 41
6.2.1. Rasat Yerinde Ölçme ve Haritalama Đşlemleri …………………….. 42
6.2.2. Đstasyon Etrafındaki Engellerin Belirlenerek Krokisinin Çıkarılması 42
6.2.3. Rdf Anteni Limit Açı Değerleri …………………………………….. 43
6.2.4. Yer Basıncı Düzeltmesi ……………………………………………. 43
6.3. Rdf Anteninin Gerçek Kuzeyden Sapmasının Kontrolü …………… 43
6.4. Balon Şişirme Gazları ………………………………………………. 44
6.4.1. Hidrojen Tüpleri ……………………………………………………. 44
6.4.2. Basınç Ayarlayıcıları (Regülatörler) ……………………………….. 45
6.4.3. Sıcaklık ve Gaz Sızma Kontrolü (Dedektörler) ……………………. 45
6.4.4. Hidrojen Tüpleri Yardımıyla Balon Şişirme ……………………..… 45
6.4.5. Hidrojen Jeneratörlerinde Balon Şişirme …………………………… 45
6.5. Hidrojen Gazı Güvenlik Standartları ……………………………….. 45
6.5.1. Ana Bağlantı Đşlemleri ……………………………………………… 46
6.5.2. Hidrojen Üretim Yeri ve Hidrojen Depolama Koşulları …………... 46
6.5.3. Yanıcı Maddelerin Depolanması …………………………………… 46
6.5.4. Yangın Söndürücüleri ………………………………………………. 46
6.5.5. Ekstra Malzemeler ve Diğer Ekipmanlar …………………………... 46
6.5.5.1. Isıtıcılar ……………………………………………………………... 47
6.5.5.2. Radomlar ve Konteynerler …………………………………………. 47
6.6. Yer Sistemlerinin Đşleyişi …………………………………………... 47
6.7. Hidrojen Jeneratörü Bakımı ………………………………………… 47
6.8. Genel Güvenlik Önlemleri ………………………………………….. 47
6.8.1. Sigara Yasağı ……………………………………………………….. 48
6.8.2. Güvenlik Talimatları ………………………………………………... 48
6.8.3. Balon Şişirme Yerinin Denetlenmesi ………………………………. 48
6.8.4. Günlük Denetimler …………………………………………………. 48
6.8.5. Hidrojen Yangınları Güvenlik Talimatları …………………………. 48
6.8.5.1. Balon Şişirme Yeri Güvenlik Talimatları …………………………... 48
6.8.5.2. Hidrojen Tüpleri Güvenlik Talimatları ……………………………... 49
6.8.5.3. Genel Hidrojen Güvenlik Talimatları ………………………………. 50
iv

7. BÖLÜM: RAVĐNSONDE RASATLARININ RAPOR EDĐLMESĐ 51
7.1. Giriş ………………………………………………………………… 51
7.2. Ravinsonde Rasatlarının Rapor Edilmesi …………………………... 51
7.3. WMO Kod Formu ...………………………………………………… 51
7.4. Temp, Temp Ship, Temp Drop ve Temp Mobil Kod Formu ve Açıklamaları
…………….…………………………………………... 52
7.4.1. Genel Notlar ………………………………………………………… 57
7.4.2. Genel Kurallar ……………………………………………………… 60
7.4.3. Kısım A ve Kısım C ……………………………………………….. 61
7.4.3.1. Bölüm 1 Rasat Yeri Veya Đstasyona Ait Özel Bilgiler ve Yer
Yüzündeki Konum Bilgileri ………………………………………...
61
7.4.3.2. Bölüm 2 Standart Đzobarik Basınç Seviyeleri ………………………. 61
7.4.3.3. Bölüm 3 Tropopoz Seviyeleri ………………………………………. 62
7.4.3.4. Bölüm 4 Maksimum Rüzgar Seviyeleri ve Rüzgar Sheari …………. 62
7.4.3.5. Bölüm 7 Sondaj Sistemi, Radiosonde Cihaz Tipi, Sistem Durumu,
Uçuşun Lokal Saati ve Deniz Suyu Sıcaklığı ……………………….
63
7.4.3.6. Bölüm 9 Bölgesel Gruplar …………………………………………. 63
7.4.3.7. Bölüm 10 Milli Amaçlı Gruplar …………………………………… 63
7.4.4. Kısım B ve Kısım D ………………………………………………... 63
7.4.4.1. Bölüm 5 Sıcaklık ve Nispi Nem Bakımından Önemli Seviyeler …... 63
7.4.4.2. Bölüm 6 Rüzgar Bilgileri Bakımından Önemli Seviyeler ………….. 65
7.4.4.3. Bölüm 7 Sondaj Sistemi, Radiosonde Cihaz Tipi, Sistem Durumu,
Uçuşun Lokal Saati ve Deniz Suyu Sıcaklığı ……………………….
65
7.4.4.4. Bölüm 8 Bulut Bilgileri …………………………………………….. 65
7.4.4.5. Bölüm 9 Bölgesel Gruplar …………………………………………. 65
7.4.4.6. Bölüm 10 Milli Amaçlı Gruplar …………………………………… 66
7.5. WMO Kod Formunda Kullanılan Sembollerin Açıklamaları ...…….. 67
7.6. Kod Tabloları ……………………………………………………….. 72
7.7. Temp Raporunun Verilememesi, Rasat Durumu ve
Tamamlanması Đle Đlgili Sebepler
87
………..……………………….………………….
7.8. Örnek Temp Raporunun Dekod Edilmesi ………………………….. 90
8. BÖLÜM: CLIMAT TEMP RAPORLARI 98
………………………...
8.1. Giriş ………………………………………………………………… 98
8.2. Climat Temp ve Climat Temp Ship Kod Formu ve Açıklamaları …. 98
8.2.1. Genel Notlar ………………………………………………………… 99
8.2.2. Genel Kurallar ……………………………………………………… 99
8.3. WMO Kod Formunda Kullanılan Sembollerin Açıklamaları …..... 100
8.4. Örnek Climat Temp Raporunun Dekod Edilmesi ve Rasat Formatı .. 104
v

BÖLÜM 1 TANITIM
1.1 GĐRĐŞ
“Ravinsonde” kelimesi tam olarak, atmosferde yükseklikle, basınç, sıcaklık, nem ve
rüzgar bilgilerinin elde edilmesini ifade eder. “Radiosonde” kelimesi ise atmosferde
yükseklikle, basınç, sıcaklık ve nem bilgilerini ifade eder. Dikkat edileceği üzere bu iki
kelimenin tek farkı rüzgar bilgileridir. Şu halde eğer bir istasyonda atmosferde yükseklikle,
sıcaklık, basınç, nem ve rüzgar değerleri elde ediliyorsa bu rasatlara “Ravinsonde Rasatları”
demek daha doğru olacaktır.
En temel ifadeyle, ravinsonde rasatları, radiosonde cihazı denilen ve balonla birlikte
serbest atmosfere gönderilen rasat aletleri yardımıyla yapılır. Radiosonde cihazı, balonun
yardımıyla serbest atmosferde yukarı çıkarken meteorolojik bilgileri eş zamanlı olarak ölçen
ve istasyona gönderen alettir. Radiosonde cihazı, basınç, sıcaklık, nem değerlerini ölçen
sensörlerden meydana gelmektedir. Bu sensörler yardımıyla elde edilen bilgiler, önceden
belirlenmiş olan bir sıralama dahilinde ve belirlenmiş kısa zaman aralığında alıcı yer
istasyonuna gönderilir. Rüzgar bilgileri ise radiosonde cihazının serbest atmosferdeki
konumuna bağlı olarak elde edilen açı değerlerinden elde edilir. Ravinsonde rasatları,
basıncın, sıcaklığın, nemin, rüzgar yön ve şiddetinin, yerden uçuşun son bulduğu yüksekliğe
kadar yüksekliğin bir fonksiyonu olarak elde edildiği gözlemlerdir. Ravinsonde sistemi, bir
balonun taşıdığı radiosonde cihazı, cihazdan gelen sinyalleri alan ve cihazı izleyen yer
ekipmanı ve bilgileri işlemek için bilgisayar ünitesinden ibarettir.
Bu el kitabında, pilot balon rasatlarından da söz edilmiştir. Pilot balon rasatları,
yüksekliğin bir fonksiyonu olarak elde edilen rüzgar yön ve hızı değerleridir. Pilot balon
rasatları optik bir takım araçlarla veya özel üretilmiş radarlarla yapılmaktadır. Bu el kitabında
optik olarak izleme tekniğiyle yapılan pilot balon rasatları ele alınmıştır. Bu el kitabında,
ülkemizde Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde yapılmakta olan
“Ravinsonde” ve “Pilot Balon” rasatlarının, kavranması, bilgilerin işlenmesi, şifrelenmesi,
telekomünikasyon ve bilgilerin arşivlenmesi konusunda standartlar oluşturulmuştur. Burada,
meteorolojik bilgilerin sağlanması, yayınlanması ve kalite kontrolleri hakkında açıklamalar
yapılmıştır. Bu el kitabı içerdiği tüm meteorolojik konular bakımından Dünya Meteoroloji
Teşkilatı (WMO) standartlarına tam olarak uygunluk göstermektedir. Fakat uzun tecrübeler
sonucunda, WMO standartlarına aykırı olmamak kaydıyla bazı ulusal amaçlı standartlar
getirilmiştir.
El kitabındaki bütün standartlar, ülkemizde Devlet Meteoroloji Đşleri Genel
Müdürlüğü bünyesinde yapılmakta olan “Ravinsonde” ve “Pilot Balon” rasatlarını yapan
bütün birimlerde el kitabında olduğu şekilde uygulanmalıdır. Standartların uygulanamayacağı
ekstrem (uç) durumlarda merkez mutlaka haberdar edilmelidir.
1.2 DEĞĐŞĐKLĐKLER VE DÜZELTME YETKĐLERĐ
Bu el kitabındaki değişikliklerin ve düzeltmelerin yetkisi, Devlet Meteoroloji Đşleri
Genel Müdürlüğü Hava Tahminleri Dairesi Başkanlığına aittir. Ravinsonde ve pilot balon
rasadı yapan bütün birimler, istasyonlar, değişiklik ve düzeltme gibi isteklerini Hava
Tahminleri Dairesi Başkanlığına bildirmelidir.
1

1.3 EL KĐTABININ YETKĐ ALANLARI
El kitabı, Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde her türlü amaç için
ravinsonde ve pilot balon rasadı yapan istasyonlarda ve ilgili birimlerde yetkilidir.
1.4 EL KĐTABININ YETKĐSĐ DIŞINDAKĐ ALANLAR
Ülkemizde Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü dışında bazı alanlarda
ravinsonde ve pilot balon rasatları yapılmaktadır. Örnek olarak askeri birimler ve bazı sanayi
birimleri verilebilir. Bu birimler el kitabının yetkisi dışındadır.
1.5 GENEL ANLAMDA RAVĐNSONDE RASATLARI
Ülkemiz ve diğer WMO üyesi ülkeler, Dünya Hava Gözetleme Şebekesinin küresel
bir parçasıdır ve sinoptik ravinsonde rasatları, hava analiz ve tahmini amacıyla operasyonel
ihtiyaçları karşılamak için kurulmuşlardır. Bu istasyonlar belirli zamanlarda, aynı anda rasat
yaparlar ve Global Telekomünikasyon Sistemi (GTS) aracılığıyla rasatlarını küresel yayına
iletirler.
Elde edilen rasatlar, çeşitli matematiksel modellerde, öncelikle hava tahmin ve analizi
amacıyla kullanılır. Ayrıca, yukarı hava (atmosfer) araştırmaları, klimatolojik amaçlar, uçuş
araştırmaları ve askeri amaçlar için de bilgi bankası görevini yürütür.
WMO zaman programı dışında yapılan rasatlar ise özel amaçlı rasatlardır.
1.6 TÜRK RAVĐNSONDE ĐSTASYONLARI
Ülkemiz coğrafik konumundan dolayı çok farklı hava kütlelerinin etkisinde
kalmaktadır. Bu nedenden dolayı, ülkemiz çok farklı meteorolojik olayların etkisi altında
kalmaktadır. Farklı meteorolojik olayların daha iyi tanımlanabilmesi için, yer istasyonlarının
yanında gereği kadar ravinsonde istasyonuna ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, hava tahmin
ve analizi, klimatolojik ve her türlü araştırma faaliyetlerini de kapsamaktadır.
1.6.1 Türk Ravinsonde Đstasyon Şebekesi
Ülkemizde 7 adet ravinsonde istasyonu bulunmaktadır. Bunlar, SAMSUN (41.20 N,
36.15E), ĐSTANBUL (40.58 N, 29.05 E), ANKARA (39.57 N, 32.53 E), ĐZMĐR (38.26 N,
27.10 E), ISPARTA (37.45 N, 30.33 E), DĐYARBAKIR (37.55 N, 40.12 E), ADANA
(37.03 N, 35.21 E) dir. Bu istasyonlar, yukarıda açıklandığı üzere, Türkiye’ yi etkileyen hava
kütleleri ve ulusal ihtiyaçlar göze alınarak tesis edilmiştir. WMO, geniş kara bölgeleri
üzerinde ravinsonde istasyonlarının 250 km, sık nüfuslu olmayan yerlerde ve okyanuslarda ise
1000 km aralıklı olarak kurulmasını tavsiye eder. Bu kriterler dikkate alındığında, Türk
ravinsonde istasyonları aşağı yukarı bu kriterlere uymaktadır. Aradaki mesafe ortalama olarak
500 km civarındadır. WMO günde bu istasyonların 4 defa rasat yapmasını tavsiye eder. Fakat
istasyonlarımız bütün dünya genelinde uygulandığı gibi, 00 UTC ve 12 UTC olmak üzere
günde iki defa rasat yapmaktadır.
2

1.6.2 Rasatların Nakledilmesi
Elde edilen kodlanmış rasat bilgileri, bilgisayar yardımıyla, önce ulusal haberleşme
sistemine verilir, ulusal sisteme verilen bilgiler, Global Telekomünikasyon Sistemi (GTS)
aracılığıyla bütün dünyaya yayınlanır.
1.6.3 Rasatların Kaydı ve Korunumu
Rasatlar çeşitli yöntemlerle istasyonlarımızda bilgisayar ortamında kaydedilmeli ve
merkeze gönderilmelidir.
3

BÖLÜM 2 SĐSTEM VE EKĐPMAN
Resim 2.1 Yükselen bir balon
2.1 GĐRĐŞ
Bu bölümde, herhangi bir yüksek hava gözlem istasyonunda (ravinsonde
istasyonunda) uçuş için gerekli olan sistemlerden genel olarak bahsedilmiştir. En genel
anlamıyla, bir ravinsonde istasyonunda uçuş için gerekli olan sitemi, uçurulan sistem ve yerde
konuşlandırılmış sistem olarak ikiye ayırabiliriz. Gerek uçurulan sistem, gerekse yer konuşlu
sistem dünyada hızla gelişen teknolojilere bağlı olarak, ülkeden ülkeye ve firmadan firmaya
kapsamlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu yüzden, bu el kitabında, ülkemizde
kullanılmakta olan sistemler hakkında genel bilgiler verilmiştir ve ayrıntıya girilmemiştir.
2.2 UÇUŞ SĐSTEMLERĐ (UÇUŞ TAKIMI)
Uçuş sistemleri veya uçuş takımı, bir balon, uçuşa yardımcı birimler ve radiosonde
cihazından ibarettir. Balon, radiosondeyi serbest atmosferde istenilen bir yükselme oranında
istenilen yüksekliğe çıkarmak için kullanılır. Radiosonde cihazını balona bağlayan sistem,
paraşüt, ışıklandırma birimi, bazı radiosonde cihazlarıyla birlikte kullanılan reflökterler uçuşa
yardımcı birimler olarak adlandırılmaktadır. Radiosonde ise, istenilen meteorolojik
4

değişkenleri ölçebilecek birimlerden (sensörler) ve elde edilen bu bilgileri istasyona
gönderecek vericilerden ibarettir.
Şekil 2.1 de balon, paraşüt ve radiosonde cihazının uçuş için gerekli olan yerleştirme
ölçülerinin şeması görülmektedir.
2.2.1 Balonlar
Meteorolojik amaçlı balonlar, doğal kauçuk hammaddesinden (lateks) veya sentetik
kauçuktan (neopren) yapılmıştır. Lateks balonlar, neopren balonlara göre, şiştikleri zaman
daha küresel bir görünüm arzederler ve aşağı atmosferde daha süratli ve muntazam bir
yükselme oranına sahiptirler. Neopren balonlar şişirildiklerinde dikey gerilmeye müsaittir ve
serbest atmosferde yükselirken balonun tepesi yassılaşır. Bu yüzden balon yavaşlar ve
hantallaşır. Lateks balonlara oranla daha az muntazam yükselme oranına sahip olurlar.
Neopren balonları rüzgarlı havalarda fırlatmak oldukça zordur. Ayrıca kötü hava koşulları
için özel üretilmiş balonlar vardır.
Balonlar, gerek pilot balon rasatları gerekse ravinsonde rasatları için farklı hacim ve
ağırlıklarda yapılmıştır. Genel olarak, pilot balon rasatlarında, 30 ve 100 gramlık balonlar
kullanılır. Ravinsonde rasatları için de radiosonde cihazının ağırlığına göre, 600 ila 1500 gram
arasında balonlar kullanılmaktadır. Bu balonlar çeşitli boyutlarda olabilir. Pilot balon
rasatlarında, balonun 15-20 km ye kadar çıkması esastır. Ravinsonde rasatlarında ise balonlar
kullanılacak radiosonde cihazına göre tayin edilmelidir ve 30-35 km lik bir yükseklik bu
rasatlar için esastır. Balonun ağırlığı arttıkça, (belirli bir ağırlığa kadar) çıkabileceği yükseklik
de artar.
2.2.1.1 Şişirme Gazları
Balonların şişirilmesinde havadan hafif gazlar kullanılmaktadır. Bu gazlar, Hidrojen,
Helyum ve doğal gazdır. Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü’ nde ravinsonde
rasatlarında hidrojen gazı kullanılmaktadır. Pilot balon rasatlarında ise duruma bağlı olarak
bazen helyum gazı kullanılabilmektedir.
Genellikle ravinsonde yer istasyonlarında pratikliği ve bir parça ucuzluğu sebebiyle
hidrojen gazı kullanılmaktadır. Fakat hidrojen yüksek parlayıcılık oranına sahip bir gazdır. Bu
tarafı da hidrojenin dezavantajını oluşturmaktadır. Hidrojen gazı bir üretici tarafından imal
edilip tüpler vasıtasıyla kullanılmaktadır ya da hidrojen jeneratörü tarafından üretilip
kullanılmaktadır. Ülkemizde hidrojen, jeneratörler yardımıyla üretilmektedir.
Helyum hidrojenden daha hareketsiz yani durağan bir gazdır. Aynı zamanda
hidrojenden daha güvenli bir gazdır. Helyumun daha güvenli olası nedeniyle, dünyada
güvenlik açısından hassas bölgelerde, gemilerde ve mobil operasyonlarda helyum
kullanılmaktadır. Helyum genellikle tüplerde kullanılır. Bazen sıvı helyum da operasyon
özelliğine yer avantajı sağlamak amacıyla kullanılabilir.
Doğal gaz dünyada özellikle kutup bölgelerinde kullanılır. Çünkü kutuplarda hazır
elde edilebilirlik avantajı vardır ve uzak bölgelerde bu yüzden hidrojen ve helyuma göre daha
ucuzdur. Doğal gaz hidrojenden daha fazla yanıcılığı, parlayıcılığı ve birim hacim başına
düşen kaldırma kuvvetinin diğer iki gazdan daha az olması nedeniyle kutuplar dışında daha az
kullanılmaktadır.
5

2.2.1.2 Güvenlik Standartları
Hidrojen ve doğal gaz yanıcı ve parlayıcılık özelliklerinden dolayı, kullanımlarında
çok dikkatli olunmalıdır. Đstasyonlarımızda doğal gaz kullanılmadığı için bu konuya fazla
değinilmemiştir. Hidrojen kullanılırken mutlaka gaz güvenlik düzenlemelerine uyulmalıdır.
Gaz güvenlik düzenlemeleri Bölüm 6’ da verilmiştir.
2.2.2 Uçuşa Yardımcı Birimler
Uçuşun gerçekleştirilebilmesi ve rasat açısından uçuşun güvenli hale getirilebilmesi
için uçuşa yardımcı birimler tasarlanmıştır. Bunlar paraşüt, ışıklandırma birimidir.
2.2.2.1 Paraşütler
Balon patladıktan sonra serbest düşmeye geçtiği zaman yerde, özellikle yerleşim
yerlerinde hasara sebep olabilir. Đstasyonlarımız şehir merkezine yakın bölgelerde bulunduğu
için can ve mal emniyeti bakımından mutlaka paraşüt kullanılmalıdır. Kullanılacak paraşütler
gök yüzü fonlarından ayırt edilebilecek parlak renklerde olmalıdır.
2.2.2.2 Işıklandırma Birimleri
Antenin uçuş başlangıcında manuel olarak radiosondeye kilitlenmesi gereken
sistemlerde gece yapılan fırlatmalarda mutlaka ışıklandırma birimi kullanılmalıdır.
Salıvermenin 5. dakikasına kadar ışıklandırma birimi gece şartlarında operatöre büyük
kolaylık sağlayacaktır.
Şekil 2.1 Balon paraşüt ve radiosonde standart şeması.
6

2.2.3 Radiosonde Cihazları
Radiosonde cihazı, radyo dalgaları aracılığıyla, herhangi bir yer alıcı istasyonuna
basınç(P), sıcaklık(T) ve nem(U) değerlerini otomatik olarak gönderen ve balon yardımıyla
taşınan, enerji kaynağı olarak da pili kullanan meteorolojik ölçüm cihazıdır.
Radiosondeler dünyada pek çok ülke, firma ve acentalar tarafından üretilmektedir.
Fakat tıpkı otomobil üretiminde olduğu gibi radiosondelerde de belirli bir standart vardır ve
hepsinin çalışma prensibi aynıdır. Radiosonde cihazlarının temel parçaları, meteorolojik
sensörler, elektronik bilgi kodlayıcıları ve telemetrik (radyo dalgalarını kullanan) transmitter
(gönderici) dir. Ölçülen basınç, sıcaklık ve nem bilgileri kullanılarak, jeopotansiyel yükseklik
ve işba sıcaklığı değerleri elde edilir. Bazı radiosondelerde, bu parçalara ek olarak, rüzgar
elde etme metotlarında, VLF, LORAN-C Sistemi ve GPS Sistemi (Küresel Konumlama
Sistemi)gibi sistemleri desteklemek amacıyla NAVAID sensör ve translatör (çevirici)
kullanılmaktadır. Aşağıda radiosonde cihazlarının kısımları üzerinde ayrıntılı açıklamalar
yapılmıştır.
2.2.3.1 Meteorolojik Sensörler
Radiosonde cihazlarında kullanılan meteorolojik sensörler, atmosferde, yüksekliğin bir
fonksiyonu olarak, basınç, sıcaklık ve nispi nem değerlerini ölçerler. Sensörler fabrikalarda
kalibre edilmişlerdir. Kalibrasyon değerleri uçuş öncesi hazırlıkları yapılırken tamamen
kontrol edilmelidir. Böylece, salıverme öncesinde, tüm radiosonde parçalarının uygun şekilde
çalıştığı test ve kontrol edilmiş olur.
Basınç sensörü, uçuşun başlangıcından itibaren balonun patlamasına kadar geçen
sürede, yüksekliğin bir fonksiyonu olarak basınç değerlerini uçuş şartlarında ölçer. Bu sensör
genellikle içi boşaltılmış bir anaroid barometredir. Bu sensör basınçtaki değişmelerde esneyen
bir parça içerir. Parçadaki esneme, basınçta meydana gelen değişiklikle orantılıdır.
Esnemedeki bu değişiklik kapasidans olarak ya da bir elektronik düzeneği dengeleyecek
denge voltajı olarak rapor edilir. Buradan şu anlam çıkmaktadır; basınçtaki değişim bir
barometre tarafından, barometrenin basınca duyarlı parçası tarafından algılanır ve bir takım
elektronik birimler tarafından elektrik akımına çevrilir. Böylece basınç bilgilerine ait
elektronik işaretler (sinyaller) elde edilmiş olur. Basınç sensörleri genellikle +50 ve -90 0 C
arasındaki sıcaklık değerlerindeki basınç değerlerini ölçmek amacıyla dizayn edilmişlerdir.
Sıcaklık sensörü, uçuşun başlangıcından itibaren balonun patlamasına kadar geçen
sürede, yüksekliğin bir fonksiyonu olarak sıcaklık değerlerini uçuş şartlarında ölçer. Bu
sensör, resistans ve kapasitanstaki meydana gelen sıcaklık değişimlerini elektronik işarete
çevirir. Sıcaklık sensörleri kısa ve uzun boylu radyasyonlardan etkilenebilir.
Nem sensörü, uçuşun başlangıcından itibaren balonun patlamasına kadar geçen
sürede, yüksekliğin bir fonksiyonu olarak nem değerlerini uçuş şartlarında ölçer. Günümüz
radiosondelerinde, nem sensörü olarak karbon elemente ve ince zar kapasitansına sahip
elektriksel sensörler kullanılmaktadır.
2.2.3.2 NAVAID Sinyalleri Đle Rüzgar Elde Etme Metodu
Dünyada bazı radiosonde cihazları, daha önce bahsedildiği gibi, NAVAID sensörleri
ile yerde kurulu veya uydudaki sabit verici merkezleri yardımıyla rüzgar bilgilerini elde
etmektedir. Yeryüzünde kurulmuş bulunan sabit istasyonlardan LORAN veya VLF sinyalleri
ile radiosonde cihazlarında bulunan NAVAID sensörüyle bilgi alışverişi yapılarak rüzgar
değerleri elde edilmektedir. Uzayda bulunan uydulardan yararlanılarak GPS Sistemi (Küresel
Konumlama Sistemi) aracılığıyla yine radiosonde cihazında bulunan NAVAID sensörü ile
7

irlikte rüzgar değerleri elde edilmektedir. Gerek LORAN ve VLF sabit istasyonları gerekse
GPS uydularının kullanılma sebebi balonun serbest atmosferdeki pozisyonunun tespit
edilmesi içindir. Uydu, VLF, LORAN istasyonları ve ravinsonde istasyonu arasında, cihazdan
gelen sinyaller doğrultusunda açı değerleri elde edilmektedir. Aşağıda GPS, LORAN ve VLF
sistemlerinden bahsedilmiştir.
2.2.3.2.1 GPS (Küresel Konumlama) Sistemi
GPS Sistemi 24 adet uydu takımından oluşmaktadır. Bu uydu takımının her birisi
1575.41 (L1) ve 1227.60 (L2) MHZ lik frekanslara sahip olmak üzere sinyalleri
nakletmektedir. L1 Bandı, sivil konumlandırma amacıyla ayrılmıştır. 2 MHZ lik taşıyıcı
frekans genliğine sahiptir. GPS Sistemi yardımıyla 0.5 m/sn doğruluğunda rüzgar değerleri
elde edilmektedir.
2.2.3.2.2 LORAN-C Sistemi
LORAN-C istasyonları, sinyalleri 100 KHZ lik taşıyıcı frekans üzerinden nakleder.
Radiosonde cihazı üzerinde bulunan sensör yardımıyla LORAN sabit istasyonlarından bilgi
alışverişi olmaktadır ve bu işleme de LORAN çevrimi adı verilir. LORAN-C sistemi küresel
bazda değildir ve bölgesel olarak sınırlandırılmıştır. Ayrıca, nakletme güçlüğü, uzay dalgaları
kirliliği ve geometrik nedenler bir dezavantajdır. LORAN-C Sistemi yardımıyla 0.5 m/sn
doğruluğunda rüzgar değerleri elde edilmektedir.
2.2.3.2.3 VLF Sistemi
Dünyada çok yaygın olmayan bu sistem aracılığıyla 3 m/sn doğruluğunda rüzgar
değerleri elde edilmektedir.
2.2.3.3 Radiosonde Cihazında Bilgilerin Elektronik Olarak Şifrelenmesi
Radiosonde cihazında çeşitli sensörler yardımıyla elde edilen basınç, sıcaklık ve nem
bilgileri, radiosonde cihazı tarafından elektronik olarak şifrelenerek gönderilmektedir. Bu
olaya bilgi şifreleme elektroniği adı verilir. Bilgi şifreleme elektroniği, çeşitli sensörleri örnek
olarak dener, sensör sinyallerini elektronik işarete çevirir (şifreler) ve işaretleri radiosonde
cihazının taşıyıcı frekansı üzerinden alıcıya gönderir. Her ölçüm için örnekleme oranı,
gönderilecek bilgiden çıkarılabilen ve atmosferik şartları temsil eden bir oran olmalıdır. Genel
olarak radiosondelerin örnekleme oranları 1 den 6 ya kadar ikincil sıradadır. Elde edilen
bilgiler, digital veya analog formlarda, radiosondenin taşıyıcı frekansı üzerinden AM
(genliksel modül) veya FM (frekans modülasyonu) üzerinden gönderilebilir. Digital (sayısal)
radiosondede sensör sinyalleri digitize (sayısallaştırma) edilir. NAVAID sensör içeren
radiosondelerde ise, elektronik radiosondenin taşıyıcı frekansı ile NAVAID sinyalleri
birleştirilir.
8

2.2.3.4 Telemetrik Verici (Transmitter)
Yerden fırlatılan bir radiosonde cihazı, fırlatıldığı noktadan 200 km kadar uzağa
gidebilir. Bu sebepten dolayı, herhangi bir radiosonde, yer sisteminin radiosondeden gelen
sinyali 250 km uzaktan alabilmesi için, yeterli güçte, tipik olarak 250 miliwat civarında
taşıyıcı frekansla sinyalleri göndermelidir. Radiosonde, taşıyıcı frekansını, başlıca iki band
üzerinden vermelidir. Bu bandlara Meteorolojik Yardımlar Servisi Nakletme Bantları adı
verilir. Halihazırda frekanslar, 400.15-406.00 MHZ ve 1675-1700 MHZ ler civarındadır.
Tablo 2.1 de kullanılan çeşitli radiosondeler için frekans değerleri verilmiştir.
Temel
Sistem
Đzleme /
Konumlama
Nominal
Frekans(MHZ)
Maksimum
Alan(MHZ) *
RDF Standart 1680±4 1675-1700
RDF Serisine
Đlave
Transponder
1680±4
403 MHZ
1675-1700
NAVAID LORAN-C 403±1 400.15-406.00
NAVAID VLF 403±1 400.15-406.00
NAVAID GPS 403±1 400.15-406.00
Tablo 2.1 Radiosonde Telemetrik Frekansları.
* Maksimum Alan Haberleşme için ayrılmış maksimum ayarlama mesefesini referense eder.
Rasat frekans değerlerinin bu alan dışına çıkılmasına kesinlikle izin verilmemelidir.
2.3 ÖLÇÜMLERĐN DOĞRULUĞU VE KESĐNLĐĞĐ
Şimdiye kadar ölçülen bilgilerden bahsedildi, ölçülen çeşitli meteorolojik
değişkenlerin doğruluk ve kesinlik değerleri Tablo 2.2 de verilmiştir. Bu değerler
minumum standartlar göz önüne alınarak elde edilmiştir. Bu değerler teknik standartlara
göre elde edilmiştir. Bu teknik tanımlamalar hakkındaki iki önemli nokta göz ardı
edilmemelidir. Birincisi, rüzgar ölçümlerinin doğruluğu ve kesinliği kullanılan balonun
izleme tekniğine ve uçuş şartlarına bağlıdır. Đkincisi ise, jeopotansiyel yükseklik değerleri,
basınç, sıcaklık ve nem değerleri kullanılarak hesaplama yöntemiyle bulunmuştur ve ilgili
değişkenlerin doğruluk ve kesinlikleri jeopotansiyel yükseklik değerlerinin hesabında da
etkilidir. Đlgili değerler gerçek testlerden elde edilmiştir.
2.4 YER ALT SĐSTEMLERĐ
Ravinsonde rasatlarında, dünyada kullanılan farklı yer sistemleri bulunmaktadır. Bu
yüzden istasyonlarımızda bulunan yer sistemlerinin ayrıntılarına girilmemiştir. Çünkü bu
sistemler gelişen ve değişen teknolojiye göre hızla yenilenmekte ve gereksiz ayrıntılar yok
edilmektedir. Yer sistemleri tipik olarak izleme, bilgi alma, sinyal ve bilgi işleme
fonksiyonlarını yerine getirmektedir.
9

Meteorolojik
Değişkenler
Ölçüm Kabiliyet
Alanı
Ölçümlerin
Doğruluğu
Ölçümlerin
Kesinliği
Ölçümlerin
Kararlılığı
Hava
Sıcaklığı +50 - -90°C 0.5°C
Nispi (Bağıl)
Nem
%1 – %100 %5
Rüzgar Hızı 0 – 225 knot 3 knots
1.5 mps
1050 – 20 hPa
için 0.40°C
< 20 hPa için
1.00°C
%100 – %30
için
% 2.5
%29.9 – %1
için
%3.5
6 knot
3 mps
Rüzgar Yönü 360 derece 5 derece Rüzgar hızı ile
değişir.
Atmosferik
Basınç
1070 - 2 hPa P > 300 hPa için
2.0 hPa
1050 – 100 hPa
için
1.5 hPa
0.1°C
%1
1 knot
0.5 mps
1 derece
P > 50 hPa için
0.1 hPa
300 ≤ P < 50
için1.5 hPa
P ≤ 50 hPa
için1.0 hPa
99.9 - 50 hPa
için
1.5 hPa
49.9 - 2 hPa
için
1.5 hPa
P ≤ 50 hPa için
0.01 hPa
Basınç
Seviyelerinin
Jeopotansiyel
Yükseklikleri
1070-500 hPa
500-300 hPa
300-100 hPa
100-10 hPa
10-3 hPa
< 10 m
< 15 m
< 20 m
< 30 m
< 50 m
< 10 m
< 15 m
< 20 m
< 30 m
< 50 m
1 m
Tablo 2.2 Ölçülen Meteorolojik Değişkenlerin Doğruluk ve Kesinlikleri.
2.4.1 Antenler
Yer sistemlerinin antenleri, radiosonde cihazlarının sinyallerini arar, onun yardımıyla
sinyal amplifikasyonu sağlarlar ve antenler yönsel ise radiosondelerin izlenmesine olanak
sağlar. Eğer yön bulma rüzgar arama için faydalı ise, anten fonksiyonu sinyal şiddetinden çok
daha önemlidir.
2.4.1.1 RDF Rüzgar Anteni
Bir Radyo Sinyal Arama (RDF) anteni, 1680 MHZ lik Meteorolojik Yardımlar Bandında bilgi
nakleden bir radiosonde vericisini izlemek amacıyla tasarlanmıştır. Anten pozisyonu bilgisi,
(yani, azimut ve elivasyon açıları) uçuş sırasında radiosonde pozisyonundaki değişmeleri
belirlemek için, radiosondenin yükseklik hesaplamalarıyla birlikte elde edilmiştir. RDF
antenleri bu açı değerlerini saptar. Pozisyondaki bu değişmeler uçuş sırasındaki karşılaşılan
rüzgarın temsili olarak alınırlar. RDF anteni radioteodolit olarak ta adlandırılır. Bir parabolik
10

çanak anten, 0.05 dereceye kadar azimut ve elivasyon açılarını tespit edebilir. Daha yeni
jenerasyon RDF antenleri aynı doğrulukta açıları elde edebilir ve daha az hareketli parçaya
sahiptir. Elverişli anten yükselme (elevation) açılarıyla RDF sistemleri 1 m/sn ye doğrulukta
rüzgar unsuru sağlar.
Resim 2.2 Tipik Bir RDF Anteni
11

Resim 2.3 RDF Anteni Đle Takip
12

2.4.1.2 Diğer Antenler
RDF olamayan rüzgar bulma antenleri, radiosondenin telemetrik sinyalini yalnızca
sezmeye ve genişletmeye ihtiyaç duyarlar. Şimdiki NAVAID işlem üniteleri, LORAN-C,
VLF ve GPS sistemleri için kullanılmaktadırlar.
2.4.2 Alıcı ve Sensör Đşlem Birimleri
Yerde konuşlandırılmış alıcı, radiosondeden gelen çeşitli sinyalleri süzer, demodüle
eder (sinyalleri çözer) ve veri işlem birimine iletilmek üzere çıktı olarak verir. Alıcı aynı
zamanda en iyi faydayı temin etmek için, frekans alım işlemini ve ringleri (devreleri)
ayarlayarak, denetlemek üzere telemetrik sinyalleri takip eder ve meteorolojik sinyalleri,
sinyal işleme birimlerine geçirir.
Sinyal işleme üniteleri bu demodüle (çözülmüş) edilmiş sinyalleri alır ve onları basınç,
sıcaklık ve nem değerlerine dönüştürür. Eğer sistem uygun olursa, NAVAID sinyal işleme
birimleri, uydu bağlantısıyla değişik istasyonlardan çıktılar elde edilebilir. Đstasyonlar bu
değerleri işleyebilir, rüzgar değerlerini hesaplayabilir.
Meteorolojik ara işlem üniteleri, sensör ölçümlerini içine alan demodüle (çözülmüş)
radiosonde sinyallerini uygun ünitelerde ifade edebilen, kalibre edilmiş meteorolojik bilgiye
dönüştüren tipik radiosonde özel kara kutularıdır. Çıktıları depolama, gösterme veya daha öte
işlemler için bilgi işlem ünitesine (bilgisayarlara) digitize edilmiş sinyalleri gönderir.
2.5 VERĐ ĐŞLEME SĐSTEMLERĐ
Radiosonde cihazı aracılığıyla elde edilen sinyaller, elektronik ortamda bilgisayara
veri yani meteorolojik bilgiye dönüştürülür. Veri işleme üniteleri bilgisayarlar, uygun rasat
programları ve yardımcı donanımlardan oluşmaktadır. Bu sistemlerin, rasatları inceleme,
yayın yapma ve gözlem sonuçlarının kopyasını yapabilme gibi özelliklere sahip olması
gerekmektedir. Ayrıca veri işleme sistemleri, devam eden rasadın gidişatı hakkında
operatöre yardımcı olmalıdır. Bu amaca uygun olarak, SkewT-LogP diyagramı,
Termodinamik diyagramlar ve rüzgar diyagramları rasat programında yer almalıdır. Ayrıca
veri tabanı özelliğine de sahip olmalıdır.
2.5.1 Veri Kayıtları
Veri kayıtları, rasat başlangıcından itibaren başlar ve uçuşun bitişiyle sona erer.
Günümüzde balonun bırakılma zamanı ve uçuşun bitişi gelişmiş yazılımlar sayesinde
basınçtaki değişim dikkate alınarak otomatik belirlenmektedir.
Bilgisayara gelen bilgiler, saniyelik zaman ölçeğinde, basınç değerleri hPa cinsinden,
sıcaklık değerleri santigrat derece veya Kelvin cinsinden ve nem değerleri suya göre
hesaplanmış olarak nispi nem cinsinden bir dosyaya kaydedilmelidir. Rüzgar bilgileri de
hesaplanarak kaydedilmelidir.
2.5.2 Veri Kayıtları ve Format
Bilgisayar sistemi tarafından elde edilen meteorolojik bilgiler, tarih, zaman ve bilginin
özelliğine göre belirli ve uygun formatta kaydedilmelidir. Kaydedilen ayrıntılı bilgiler Genel
Müdürlüğümüz ravinsonde rasatları bilgi bankası olarak değerlendirilmektedir. Bu bilgiler
düzenli dosyalarda saklanarak Genel Müdürlüğümüze gönderilmelidir.
13

BÖLÜM 3 UÇUŞ ÖNCESĐ ĐŞLEMLERĐ VE BAŞARI KRĐTERLERĐ
3.1 GĐRĐŞ
Bu bölümde, uçuşun verimli ve güvenli bir şekilde yapılabilmesi için uçuşu etkileyen
faktörler ve bunların uçuşa olan etkileri incelenmiştir.
3.2 UÇUŞ GÜVENLĐĞĐNĐ ETKĐLEYEN FAKTÖRLER
Bir uçuşun gidişatı ve verimliliği, yerde alınan tedbirler ve kullanılan ekipmanın
verimliliğine bağlıdır. Burada, gerek uçuş öncesi, gerekse uçuş sonrası aktiviteler için rasat
kalitesinde rol oynayan bazı faktörlerden bahsedilmiştir. Aşağıdaki faktörler, uçuş ve rasat
kalitesini direkt olarak etkilemektedir.
• Đstasyon yakınlarında kurulu bulunan, antenlerin, her türlü direklerin ve bazı yüksek
gerilim hatlarının konumu.
• Radiosonde cihazı ve uçuş takımının uygun şekilde montajının yapılması.
• Balonun bırakılması sırasında hava koşullarının tetkiki ve balonun izleyeceği yolun
belirlenmesi.
• Elektriksel ve elektronik ekipmanın uygun şekilde çalışması.
• Şişirme gazının uygun şekilde kullanılması.
3.3 UÇUŞ ÖNCESĐ HAZIRLIKLAR
Rasat öncesinde, istasyon ve çevresinde beklenen ve mevcut hava şartlarından
haberdar olunmalıdır. Örneğin hava sıcaklığındaki ve rüzgar durumundaki değişimler
yapılacak rasat üzerinde çok etkilidir. Sarf malzemelerinin saklanması ve depolanması bu
malzemelerin kullanma kılavuzlarındaki öneriler dikkate alınarak yapılmalıdır. Đkinci uçuş
olduğu zamanlarda, ilk uçuşta kullanılan radiosonde cihazıyla frekans karışmalarına dikkat
edilmelidir.
3.3.1 Balon Yeterliliği ve Performansı
Ravinsonde rasatlarında kullanılan balonların patlama yüksekliği aşağıdaki
etmenlerden etkilenir.
• Serbest yükselme hızının koşullara uygun olması için, balon ekipmanı dikkate alınarak,
balonu uygun miktarda gazla şişirmek.
• Balonun yükseldiği atmosferik koşullar ve hava durumu.
• Balon kalınlığı, boyu ve balonun biçimi.
Balonun yükselme hızı, balonun serbest yükselmesinden ve sürüklenmesinden
etkilenir. Balon şişirilmeden önce deneyimler sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda
serbest yükselme hızının belirlenmesinde büyük yarar vardır. Balon performansı denildiğinde
akla, uygun koşullarda, rasat kalitesi bozulmaksızın, balonun yükselebileceği en yüksek
irtifaya çıkabilmesidir. Eğer bir balon uygun rasat koşullarında çıkabileceği maksimum
yüksekliğe yakın bir irtifaya çıkabiliyorsa o balonun performansı iyidir. Ortalama bir
yükselme hızında, yukarı seviyelerdeki rüzgar bilgilerini elde etmek ve radiosonde cihazı
sensörlerinin verimliliğini arttırmak için balon performansının yüksek olması gerekmektedir.
14

Uçuş sırasında mevcut yer koşullarından mümkün olduğu kadar az etkilenebilmek için balon
yeterli derecede şişirilmelidir.
Yukarıda bahsedilen faktörler de göz önünde bulundurularak bir balonun
performansının artmasında aşağıda belirtilen aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
• Açık hava koşullarında, 600-1200 gramlık balonlar için, hidrojen veya helyum gazından
800 ila 1300 gram, 300 gramlık balonlar için, hidrojen veya helyum gazından 800 ila 1000
gram ve 100 gramlık balonlar için, hidrojen veya helyum gazından 600 ila 800 gram
konulması en uygun performansı sağlamaktadır. Đstasyonlarımızdaki deneyimler
doğrultusunda, 800 gramlık balonlara mevsim şartları da dikkate alınarak, 16-18 psi, 600
gramlık balonlarda ise 14-15 psi basıncında gaz konulması uygun olacaktır. Ortalama
yükselme hızı dakikada 300 ila 360 metre arasında olmalıdır. Fakat en iyi performans için
dakikada 320 metrelik yükselme hızı çok idealdir. Bunlarla birlikte balonun nasıl
üretildiği, biçimleri ve kalınlık karakteristikleri performansı etkileyecektir.
• Kötü hava koşullarında, balonun yükselme performansı kötü olacaktır. Bu yüzden birinci
maddede önerilen gaz ağırlıklarının kötü hava koşullarında arttırılması gerekebilir. Yağış,
türbülans ve buzlanma koşullarında uçuş takımının ağırlığını karşılamak üzere normal gaz
miktarından 100 gram daha fazla gaz konulmalıdır. Orta şiddetli buzlanma, yoğun yağış
ve kuvvetli yüksek seviye rüzgarlarının meydana getirdiği saha türbülansı koşullarında
gaz miktarındaki artış, 200 ila 300 gram olmalıdır. Çok şiddetli hava koşullarında gaz
miktarındaki artış 500 grama kadar çıkabilir.
3.3.2 Uçuş Takımının Biraraya Getirilmesi
2. Bölümde uçuş takımının hangi bileşenlerden oluştuğu anlatılmıştı. Rasat veriminde,
uçuş takımının düzenli bir şekilde biraraya getirilmesinin rolü çok büyüktür. Bu düzen ölçülen
meteorolojik parametreleri çok yakından etkilemektedir. Uçuş takımı, balon, paraşüt, ip,
radiosonde cihazı ve ışıklandırma birimlerinden oluşmaktadır. Şekil 2.1 de uçuş takımının
şeması gösterilmiştir. Bu şema çarpışmayı, dolaşmayı ve hava şartlarından dolayı
oluşabilecek salınmaları engelleyecek şekilde tasarlanmıştır.
Normal koşullar altında balona bağlanacak ipin boyu 26 metre olmalıdır. Bu uzunluk
36 metrenin üzerinde olduğu zaman, radiosonde cihazı aşırı derecede sarkaç devinimine
maruz kalacaktır. Bu durum uçuşun erken bitmesine ve sürüklenmeden dolayı sinyal
kayıplarına sebep olacaktır. Kesinlikle 36 metrenin üzerinde ip uzunluğu kullanılmamalıdır.
Đp uzunluğu 21 metreden kısa olmamalıdır. Đpin kısa olduğu durumlarda, balon yukarı
seviyelere çıkarken radiosonde cihazı balonla çarpışabilir. Radiosonde cihazının riske
atılmaması için bu uzunluktan daha kısa ip kullanılmamalıdır.
3.4 RADĐOSONDE CĐHAZININ UÇUŞ ÖNCESĐNDE HAZIRLAMASI
Uçuş öncesinde radiosonde cihazı fiziksel olarak kontrol edilmelidir. Eğer uçuştan
önceki 12 saat içerisinde frekans kontrolü yapılmamışsa, frekans değerleri mutlaka kontrol
edilmelidir. Bu kontrol, 1680 MHZ lik radiosondelerde ± 2 MHZ, 403 MHZ lik
radiosondelerde ise ± 1 MHZ maksimum frekans kayması olacak şekilde yapılmalıdır.
15

3.4.1 Radiosonde Sensörlerinin Kalibrasyonları
Radiosonde cihazı fiziksel kontrollerden geçirildiğinde herhangi bir arıza ve ya
eksiklik görülmeyebilir. Meteorolojik sensörlerin verimliliğini ve arızalı olup olmadığını
anlamak için uçuştan önce, bilinen hava koşullarında (burada istasyonlar tarafından ölçülmüş
olan sıcaklık ve nem bilgileri kastedilmektedir) sensörler kontrol edilmelidir. Bu kontroller
sonucunda radiosonde cihazı tarafından yapılan ölçümler, aşağıda belirtilen kriterler dahilinde
olmalıdır. Uçuş bilgisayarına yer bilgileri girilmeden önce bu testler yapılmalıdır. Bu testler
yapılırken radiosonde cihazı test yapılacak ortamdaki hava koşullarına alıştırılmalıdır.
Örneğin istasyondaki sıcaklık ve nem ölçüm elemanlarıyla radiosonde cihazının test alanı
mümkün olduğu kadar birbirine yakın olmalıdır. Testlerde radiosonde cihazı asılı olmalıdır
veya iletken olmayan bir yüzey üzerinde olmalıdır. Kesinlikle metalik yüzeyler test
işlemlerinde kullanılmamalıdır.
Hava koşulları daha önceden belirlenmiş dış ortamla (test ortamı) ile radiosonde cihazı
arasındaki ölçümler arasındaki maksimum farklar, sıcaklıkta 1 °C ve nem değerlerinde %10
olursa radiosonde cihazı 5 dakika daha test ortamında tutulmalıdır. Eğer 5 dakikanın sonunda
herhangi bir değişiklik olmuyorsa o cihaz kullanılmamalıdır.
3.4.2 Yer Gözlemleri
Uçuşta kullanılacak yer bilgileri, bazı sistemlerde bilgisayara otomatik olarak
istasyonda bulunan otomatik yer istasyonundan, bazı sistemlerde ise manuel olarak operatör
yardımıyla girilmektedir.
Operatör tarafından ölçülerek bilgisayara girilen yer bilgilerinin sağlandığı mekan
uçuşun yapıldığı yere ve zamana çok yakın olmalıdır. Đstasyonda basınç değerleri, hPa
(hektopaskal) cinsinden ve ondalıklı olarak elde edilmeli ve salıverme noktasına göre
düzeltilmiş olmalıdır. Sıcaklık ve işba sıcaklığı (çiy noktası sıcaklığı) değerleri santigrat
derece cinsinden ondalıklı olarak elde edilmelidir. Rüzgar değerleri, uçuşa yakın bir anda,
saatte denizmili (knot) cinsinden elde edilmelidir. Bulutlar ve hava koşulları da gözlenerek
bilgisayara girilmelidir. Hava durumu uluslararası yayında kullanılmamaktadır.
3.4.3 Navaid Radiosonde
Rüzgar hesaplamalarında, GPS, LORAN ve VLF sistemlerinin kullanıldığı radiosonde
cihazlarının NAVAID sinyallerini uygun şekilde alabilmesi için üreticilerin direktiflerine
kesinlikle uyulmalıdır.
3.4.4 Uçuş Đhbarları
Yeni açılacak ravinsonde istasyonlarında veya program dışı yapılacak ravinsonde
rasatlarında, gerek sivil gerekse askeri amaçlı uçuşların balonlardan ve frekans değerlerinden
olumsuz şekilde etkilenmemesi için gerekli karar mercilerine ihbarlar yapılmalıdır.
Bu düzenlemeler, Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü ve ilgili sivil ve askeri
kuruluşlarla yapılan ek protokoller doğrultusunda yapılmaktadır. Bu yüzden her türlü
ravinsonde rasatlarından Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğüne mutlaka haber verilir.
16

3.5 UÇUŞA BAŞLAMA (BALONUN SALIVERĐLMESĐ)
Uçuşla ilgili hazırlıklar tamamlandıktan sonra hemen balon salıverilmelidir. Uçuşu
etkileyebilecek yerel faktörler ve hava koşulları dikkate alınmalıdır. Salıverme sırasında
radiosonde cihazı kol seviyesinde tutulmalıdır. Nem ve sıcaklık sensörleri radiosonde cihazını
üreten firmaların önerileri doğrultusunda kontrol edilmelidir. Hiç bir zaman Radiosonde
cihazı toprak üzerine konulmamalıdır.
Ravinsonde rasatları ülkemizde 24 saatlik rasat zamanı içerisinde günde iki defa
yapılmaktadır. Bu saatler 00 UTC ve 12 UTC dir. Rasata başlama zamanı, gerçek rasat
zamanından en fazla 45 dakika önce olmalıdır. Bu uygulama, ülkemizde 30 dakika olarak
uygulanmaktadır. Örneğin, 12 UTC rasatı için yaz saati uygulamasında yerel saatle rasata
başlama zamanı 14:30, kış saati uygulamasında ise 13:30 olarak uygulanmaktadır. Standart
olmayan gözlem zamanlarında da ülkemiz için aynı salıverme koşulları geçerlidir.
3.5.1 Orajda (Gökgürültülü Yağmur Fırtınasında) Salıverme
Uçuş güvenliği sebebiyle, çok şiddetli oraj zamanlarında uçuş dikkatli yapılmalıdır.
Bu yüzden halihazırdaki hava koşulları çok dikkatli değerlendirilmelidir. Fırtınalar radiosonde
cihazının sinyallerini zayıflattıkları için, uçuşun erken bitmesinde büyük rol oynamaktadır. Bu
tip hava koşullarında yapılan rasatlarda elde edilen bilgiler, mevcut sinoptik modeli temsil
etmeyebilir. Bu yüzden bu tip çok şiddetli hava koşullarında rasat yapılırken dikkatli
olunmalıdır. Eğer orajla kuvvetli ve hamleli rüzgar ve sağanak yağış varsa belirli bir süre
beklenilebilir. Bu süre 15 veya 30 dakika olabilir.
3.5.2 Gecikmiş Uçuşlar
Rasada mutlaka yukarıda belirtilen zaman limitleri içerisinde başlanılmalıdır. Eğer
herhangi bir nedenden dolayı bu zaman limitleri dışında, gecikmeye sebep olunmuş ise, uçuş
sırasında radiosonde cihazının enerjisini sağlayacak olan pilin durumu kontrol edilmelidir.
Gerekirse pil değiştirilmelidir. Gecikilen uçuşlar için Bölüm 3.4’ te açıklanmış olan işlemler
yeni baştan yapılmalıdır. Rasat bitiminde bu gecikme mutlaka kod grubuna dahil edilmelidir.
3.6 RASADIN SONA ERMESĐ
Normal şartlar altında başarılı bir uçuşun sona ermesinden kasıt, balonun patlaması
veya artık balonun yükselmesinin durmasıdır. Bazı dış sebepler de uçuşun bitmesine neden
olabilir.
3.6.1 Eksik Sıcaklık, Basınç ve Nem Bilgileri Sebebiyle Uçuşun Sonlandırılması
Uçuş devam ederken, herhangi bir sebepten dolayı, belirli bir yükseklikten itibaren
belirli bir tabaka kalınlığında sıcaklık bilgilerin kayba uğraması söz konusu olabilir. Herhangi
bir tabakada meydana gelen bu bilgi kaybı çok çeşitli nedenlerden dolayı meydana gelebilir.
Tablo 3.1 de eksik bilgilerin kabul edilebileceği maksimum tabaka kalınlığı ve bu tabaka
kalınlıklarına karşılık gelen süreler belirtilmiştir. Tabloda, eksik bilgilerin maksimum hoşgörü
sınırları gösterilmiştir. Örneğin, yerden itibaren 400 hPa sabit basınç seviyesine kadar 2 km
lik bir tabakada veya 6 dakika ya da 6 dakikayı aşan daha uzun bir sürede sıcaklık bilgi kaybı
olmuşsa kesinlikle bu uçuş sağlıklı olmayacaktır. Rasadın gidişatına göre rasat bitirilmeli
veya iptal edilmelidir.
17

Basınç bilgilerinde, jeopotansiyel yükseklik hesaplamalarında herhangi bir hataya
sebep olabilecek eksiklikler olmadığı sürece rasat devam ettirilmelidir. Bu limiti tabloya ve
deneyimlere göre operatörler belirlemelidir. Jeopotansiyel yükseklik hesaplamaları için basınç
değerlerindeki eksik bilgi, sıcaklık değerlerindeki eksik bilgiye göre daha az sınırlayıcıdır.
Bunun sebebi jeopotansiyel yükseklik değerlerinin hesap edildiği formüldür. Bu formüle
11. Bölümde değinilmiştir. 4. Bölüm 4.2.1.2. kısımda bu limitin koşullarını içermektedir.
Nem bilgilerindeki kayıptan veya eksiklikten dolayı rasadı sonlandırmaya veya rasadı
yenilemeye gerek yoktur.
Aşağıdaki tabloda belirtilen tabaka kalınlıklarında veya belirtilen zaman limitlerinde
sıcaklık bilgi kaybı olduğu sürece belirtilen zamanda ya da belirtilen tabakada rasat mutlaka
kesilmelidir. Şayet rasat, Genel Müdürlüğümüzün belirttiği basınç yüksekliğinin altında
kalmış ise rasat tekrarlanmalıdır.
Basınç Alanları
(hPa)
Tabaka Kalınlığı Limitleri
(km)
Eksik veya Kayıp Bilgilerin
Maksimum Zaman Limitleri
(dakika)
Yerden 700 hPa ya kadar 1 3
Yerden 400 hPa ya kadar 2 6 veya kabul edilen üzerinde bir
zaman aralığı
Yerden 100 hPa ya kadar 4 12 veya kabul edilen üzerinde
bir zaman aralığı
Yerden 70 ve 10 hPa ya kadar 5 16 veya kabul edilen üzerinde
bir zaman aralığı
Tablo 3.1 Eksik veya Kayıp Sıcaklık Bilgilerinden Dolayı Rasat Sonlandırma Limitleri.
Not : Tablodan anlaşılacağı üzere yükselme hızı 300 metre/dakikanın üzerindedir.
Rasatı sonlandımak için en yüksek tabaka kalınlığı kullanılmalıdır.
3.6.2 Zayıf Sinyal Sebebiyle Uçuşun Sonlanması
Zayıf ve kesikli sinyaller, radiosonde cihazının pilinin zayıf olmasından dolayı
kaynaklanabilir. Mevcut hava koşullarında, radiosonde cihazı çok uzaklara taşınmış olabilir
veya yer izleme antenleri radiosonde cihazına tam olarak kilitlenmemiş olabilir.
3.6.3 Diğer Sebeplerden Dolayı Uçuşun Sonlandırılması
Eğer radiosonde cihazından gelen bilgilerin kalitesi yukarıda açıklanan kriterlere
uymuyorsa veya sorunlu hale gelmiş ise operatör rasadı sonlandırabilir. Bununla ilgili olarak
4. Bölümde daha ayrıntılı bilgiler verilmiştir.
3.7 BAŞARILI VE BAŞARISIZ RASAT KRĐTERLERĐ
Bir ravinsonde rasadının kalitesinin ilk ve en önemli koşulu, radiosonde cihazını,
rasadın normal bir şekilde sona ermesine kadar izlemek ve olası en yüksek irtifaya kadar
18

gelen bilgilerin değerlendirilmesidir. Bir uçuş 400 hPa sabit basınç seviyesinin altında sona
ermiş ise hangi sebepten olursa olsun uçuş tekrarlanmalıdır. Daha önce açıklanmış olan rasat
zamanı ile ilgili açıklamalar ikinci uçuşta dikkate alınmalıdır. Önceki bölümlerde açıklanmış
olan kötü hava koşullarında yapılan herhangi bir rasat 400 hPa sabit basınç seviyesinin altında
kalmış ise, hava koşullarının şiddeti göz önüne alınarak ikinci uçuşun yapılmasına gerek
kalmayabilir. Fakat bu durum Genel Müdürlüğümüze bildirilmelidir.
Bir ravinsonde rasatında, başarısız uçuş gerçekleştiğinde tekrar edilebilecek uçuş
sayısı üç (3) tür. Eğer üç uçuş ta 400 hPa seviyesinin altında kalmış ise Tablo 3.1 deki
kriterlere uygun en yüksek irtifaya çıkan veya en çok bilgi içeren uçuş merkeze
gönderilmelidir. Tablo 3.1 deki kriterleri üçüncü uçuşta karşılamıyorsa bu durumda rasat
yapılamadığına dair mesaj Genel Müdürlüğümüze gönderilmelidir.
3.8 PROGRAMSIZ VEYA ÖZEL RASATLAR
Gerek Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğünün gerekse askeriye dahil diğer
kurumların sinoptik amaçlar dışında yaptıkları rasatlar özel rasatlar olarak tanımlanmaktadır.
Đstasyonlarımız yapacakları özel rasatları Genel Müdürlüğümüze haber vermelidirler veya
Genel Müdürlüğümüz direktifleri doğrultusunda özel rasatlar yapılmalıdır. Özel rasatlar
mutlaka Genel Müdürlüğümüze gönderilmelidir.
19

BÖLÜM 4 ĐSTASYONDA KALĐTE KONTROL
4.1 GĐRĐŞ
Ravinsonde rasatlarında kalite kontrol işlemi çok önemlidir. Bu bölümde özellikle
rasat yapılırken meydana gelebilecek hatalara ve bu hataların kaynaklarına değinilmiştir.
Rasat yapılırken, bilgisayara gelen yüksek atmosfer bilgilerinin kalite kontrolü alınan
ilk değerlerin ve bilgisayar programında bulunan çeşitli termodinamik diyagramların
yardımıyla yapılmalıdır. Bununla birlikte rasat sonunda, bilgilerin gönderilmesi ve
arşivlenmesinden önce rasat tecrübeli bir rasatçı tarafından mutlaka kontrol edilmelidir.
Bu bölümde, rasadın kendi içerisinde rasatçı tarafından analiz edilerek (subjektif
analiz) hata veya eksikliklerin saptanması konularına değinilmiştir. Herhangi bir rasadın hatalı
ya da şüpheli olup olmadığına mutlaka rasatçı karar vermelidir. Rasatçının, rasat hakkında
fikir yürütebilmesi için mevcut olan atmosfer koşullarını çok iyi değerlendirebilme
kabiliyetinde olması gerekir. Ayrıca radiosonde cihazından kaynaklanabilecek hataları da iyi
analiz etmelidir.
Burada basınç, sıcaklık, nem ve rüzgar ölçümlerinde meydana gelebilecek anomaliler
açıklanmıştır. Bu anomaliler, kesin hatalı veya şüpheli rasat olarak tanımlanmaktadır. Hatalı
olarak belirlenen yüksek atmosfer bilgileri rasatçı tarafından ayıklanmalıdır. Bu bilgiler kayıp
bilgiler olarak değerlendirilmelidir. Şüpheli rasatlar ise merkeze gönderildikten sonra Genel
Müdürlüğümüze mutlaka bildirilmelidir.
4.2 BASINÇ ANOMALĐLERĐ
Jeopotansiyel yükseklik, sıcaklık, nem ve rüzgar ölçümlerinin kodlandığı bir
ravinsonde rasadında, radiosonde cihazı tarafından ölçülen basınç, hesaplamalarda kullanılan
formül gereği jeopotansiyel yükseklik değerlerinde ifadesini bulur. Yani elde edilen
jeopotansiyel yükseklik değerleri, ölçülen basınç değerlerinin bir fonksiyonudur. Basınç
ölçümlerindeki hata, direkt olarak jeopotansiyel yükseklik değerlerini etkileyecek ve hataya
sebep olacaktır. Bu formül, Bölüm 11’ de verilmiştir.
Aşağıdaki bölümlerde, rasat sırasında basınç ölçümlerinde meydana gelebilecek
hataları tanımlayabilme, sebeplerini araştırma ve bu tip hatalarda nasıl bir yol takip edileceği
konularında bilgiler verilmiştir. Genellikle basınç ölçümlerindeki hatalar, yer sisteminden,
radiosonde cihazındaki sensör arızasından veya uçuş takımını ve yükselme hızını
etkileyebilecek kötü atmosfer koşullarından kaynaklanmaktadır.
4.2.1 Radiosonde Cihazındaki Arızadan veya Basınç Sensöründen Kaynaklanan
Anomaliler
4.2.1.1 Yer Basınç Uyuşmazlıkları
Balon atılır atılmaz, mümkün olan en kısa sürede, basınç sensörünün doğru çalışıp
çalışmadığının operatör tarafından belirlenmesi çok önemlidir. Bu denetleme yöntemlerinden
birisi, balon atılır atılmaz radiosonde cihazından alınan ilk birkaç basınç değeri ile radiosonde
cihazından başka bir aletten ölçülmüş olan yer basınç değerlerinin karşılaştırılmasıdır. Ayrıca
mutlaka yer basınç testi tam olarak yapılmalıdır. Bir diğer yöntem ise, uçuş başlangıcının ilk
dakikalarındaki basınç profilinin değişiminin termodinamik diyagramlar tarafından
izlenmesidir. Eğer operatör basınç değerlerinde radiosonde hata limitlerinin üzerinde bir
hatayı tespit etmiş ise derhal uçuş kesilmelidir.
20

4.2.1.2 Kayıp veya Eksik Basınç Bilgileri
Radiosonde cihazından gelen sinyaller herhangi bir sebepten dolayı kayba uğramışsa,
bu durum belirli bir miktarda basınç bilgisinin kaybına neden olur. Eğer operatör ardışık
basınç bilgilerinde, 10 dakikadan daha fazla sinyal kaybıyla karşılaşmış ise, bu durumda
standart seviye yükseklik hesaplarında kullanılan yükseklik değerlerinde çok büyük kayıplar
olacaktır. (Bakınız Bölüm 5.2) Bu durumda uçuş kesilmeli yada bitirilmelidir.
4.2.1.3 Sabit Basınç Değerleri
Bazen operatör rasat sırasında basınç profilini termodinamik diyagramda kontrol
ettiğinde, basınç değerlerinin zamanla değişmeyerek sabit kaldığını tespit edebilir. Bu durum,
sensörden ya da balondan kaynaklanabilir. Eğer 5 dakika kadar bir sürede basınç değişmemiş
ise, bu durumda basıncın sabit kaldığı noktada uçuş bitirilmelidir.
4.2.1.4 Hızlı Değişen Basınç Değerleri
Bazen basınç değerlerinde zamana göre kararsız bir durum meydana gelebilir.
Zamanla, hızla değişen basınç değerleri rapor edilebilir. Bu rasadın sağlığı açısından
istenilmeyen bir durumdur. Operatör bu durumu basınç-zaman ilişkisinden kolayca tespit
edebilir. Bu sorunla daha çok 100 hPa seviyesinin üzerindeki basınç seviyelerinde
karşılaşılmaktadır.
Eğer mevcut bilgisayar yazılımında basınç-zaman grafiği varsa basınç sıçramaları bu
grafikten tespit edilebilir. Hızla değişen basınç değerlerinin nedeni, mevcut hava koşulları,
balonun şekli ve kalitesi olabilir. Bu tip durumlarda elde edilen jeopotansiyel yükseklik
değerleri kesinlikle sağlıklı olmayacaktır. Operatör basıncın zamana göre hızla değişmeye
başladığı ilk noktada uçuşu bitirmelidir.
4.2.2 Balondan Kaynaklanan Anomaliler
4.2.2.1 Balon Patlaması
400 hPa seviyesinin altındaki basınç seviyelerinde 2 dakikadan, 400 hPa’ a eşit ve
daha yüksek basınç seviyelerinde ise 5 dakikadan daha fazla olan zaman aralıklarında, basınç
değerlerinde zamana göre azalma yerine artma tespit edilmiş ise, basınç değerlerinin artmaya
başladığı noktada balon patlamış demektir.
4.2.2.2 Sürüklenen Balonlar
Çok küçük bir delikten dolayı veya uygun olmayan atmosferik koşullarda (mesela
buzlanmadan dolayı) kendi ağırlığının etkisiyle balonlar yükselmeyi durdurup irtifa
kaybederek sürüklenmeye başlayabilirler. Sürüklenen bir balon, basıncın zamanla
değişmemesinden veya çok az değişmesinden kolayca anlaşılabilir. Eğer 5 dakikalık bir
periyotta basınç sabit kalmış ve yükselme hızı 100 m / dakika veya daha altına düşmüşse bu
durumun başlangıç noktasında uçuş bitirilmelidir.
21

4.2.3 Atmosferik Olaylardan Kaynaklanan Anomaliler
Balonun yükselme hızındaki büyük orandaki değişiklikler, oraj içerisindeki kuvvetli
düşey hareketlerden, jet stream gibi kuvvetli rüzgarlardan, balon üzerindeki buzlanmadan ve
kuvvetli yağmur gibi değişik atmosferik olaylardan meydana gelebilir.
Özellikle orajın hakim olduğu atmosferik koşullarda basınç-zaman grafiği
incelendiğinde çok ani değişikliklerin olduğu görülür. Bunun nedeni aşağı ve yukarı olan
keskin düşey hareketlerdir. Özellikle orajlı havalarda çok dikkatli olunmalıdır.
Hava koşullarının uçuşa etkisi, 400 hPa dan daha yüksek basınç seviyelerinde daha sık
meydana gelmektedir. Bu yüzden uçuş öncesinde hava çok iyi analiz edilmeli ve buna göre
tedbir alınmalıdır.
Balonun yükselme hızındaki değişikliklerin atmosferik koşullardan kaynaklandığı
tespit edilmiş ise uçuş bitirilmemelidir. Şayet hava koşullarının radiosonde cihazına
etkisinden dolayı cihazda herhangi bir anormallik olduğuna karar verilmiş ise, uçuş, rasatçı
tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda tatminkar bir seviyede bitirilmelidir.
4.3 SICAKLIK ANOMALĐLERĐ
Aşağıdaki bölümlerde, tipik sıcaklık anomalileri ve bu anomalilerde ne yapılması
gerektiğine dair açıklamalarda bulunulmuştur. Sıcaklık kayıtlarının herhangi bir bölümü
şüpheli olarak değerlendirildiğinde, 700 hPa basınç seviyesinin altındaki basınç seviyelerinde
3 dakikadan daha fazla süren şüpheli sıcaklık bilgileri varsa uçuş bitirilmelidir.
Nispi nem hesaplamalarında sıcaklık değerleri kullanıldığı için, eğer sıcaklık değerleri
şüpheliyse nispi nem değerleri de şüpheli olarak tanımlanmalıdır.
4.3.1 Radiosonde Cihazındaki Arızadan veya Sıcaklık Sensöründen Kaynaklanan
Anomaliler
4.3.1.1 Kayıp Sıcaklık Bilgileri
Sıcaklık sensörünün devreden çıkması veya sinyal kaybı olduğu zaman, yer sistemi,
sıcaklık sensörü yada radiosonde cihazı arızasından şüphe edilmelidir. Kayıp bilgilerin bir
kısmı tatmin edici bir kayıtta devam ediyorsa, Tablo 3.1 deki verilen kayıp bilgilere ait
limitler aşılmamış ise rasata devam edilmelidir. Eğer bu limitlerden herhangi biri aşılıyorsa,
uçuş kayıp bilgilerin başladığı yerde bulunan basınç değerinde bitirilmelidir.
4.3.1.2 Sabit Sıcaklık Bilgileri
Sıcaklık değerlerinin sabit kalmasından, 0.5 0 C den daha az sıcaklık değişiminin
olduğu durumlar kastedilmektedir. Bu durum, eğer sıcaklık sensörü arızalıysa uçuş başladığı
andan itibaren meydana gelebilir. Bazı fiziksel şartlar da sıcaklık sensörünün arızalanmasına
sebep olabilir. Örneğin, balonun bırakılması sırasında kuvvetli rüzgar etkisiyle radiosonde
cihazının herhangi bir yere çarparak hasar görmesi gibi. Radiosonde cihazında meydana
gelebilecek bu gibi arıza, eksiklik veya kusurlar uçuşun ilerideki aşamalarında da çeşitli
olumsuzluklara sebep olabilir.
Eğer sıcaklık değerleri, yer seviyesinden 400 hPa seviyesine kadar 5 dakikadan daha
fazla bir periyotta 0.5 0 C den daha az bir değişim gösteriyorsa hatalı olan sıcaklık değerleri
rasattan çıkarılmalı ve uçuşa son verilmelidir. 400 hPa dan uçuş sonuna kadar olan zaman
zarfında, sıcaklık değerleri, 10 dakikadan daha fazla bir periyotta 0.5 0 C den daha az değişim
22

gösteriyorsa, bu durumda sıcaklık değerlerinin sabit kalmaya başladığı noktadan itibaren
uçuşa son verilmelidir.
4.3.1.3 Đstikrarsız Sıcaklıklar
Sıcaklık sensöründe meydana gelen arızalardan, radiosonde cihazının işlevinde
meydana gelen arızalardan veya sinyal etkileşimi sonucu meydana gelen, bir sondaj
noktasından diğer sondaj noktasına olan ani sıcaklık kaymaları rasat kontrol edilerek rasattan
çıkarılmalıdır. Rasat sırasında elde edilen sıcaklık profili, sığ bir tabakada Süperadyabatik
Sıcaklık Gradyanı profiline göre (Bakınız Bölüm 4.3.2) değişebilir ayrıca bu değişim
enversiyona sebep olacak şekilde normal seyrinden daha yüksek olabilir. Sözü edilen bu
kaymalar çok ani olabilir. Bazı durumlarda kaymadan sonra ilgili orijinal sıcaklık profiline
dönüş olabilir. Böyle durumlarda hatalı sıcaklık ölçümü, sıcaklık sensörünün bir takım
özelliklerinin bilinmesiyle belirlenebilir. Radiosonde cihazının sinyalleri gönderme zamanı ve
birim zamandaki sıcaklık değişimini ölçebilme kapasitesi çok önemlidir. Eğer sıcaklık
bilgilerinin gelme zamanında bir düzensizlik varsa yada birim zamanda meydana gelen
sıcaklık değişimi sıcaklık sensörünün ölçme kapasitesinin dışındaysa ölçülen sıcaklık
değerleri hatalı olarak kabul edilmelidir. Bu hatalı değerler rasattan çıkarılmalıdır. Şekil 4 – 1
de hatalı ve kayıp sıcaklık bilgileri grafiksel olarak gösterilmiştir. Đstikrarsız sıcaklıkların
tespit edilmesinde rasatçının tecrübesi oldukça önemlidir. Rasatçı mevcut atmosferik şartları
çok iyi incelemiş ve tetkik etmiş olmalıdır. Eğer mevcut atmosferik şartlarda ani sıcaklık
değişimlerini gerektirmeyen bir durum varsa tespit edilen ani sıcaklık ölçümleri hatalı olarak
değerlendirilmelidir.
Şekil 4.1 Zamana Göre Gösterilmiş Hatalı ve Kayıp Sıcaklık Bilgileri Grafiği.
4.3.2 Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı
Süper Adyabatik Sıcaklık Gradyanı; yükseklikle 9.77 0 C / km den daha fazla meydana
gelen sıcaklık azalması yada artan yükseklikle birlikte potansiyel sıcaklıktaki herhangi bir
azalma olarak tanımlanmaktadır. Yukarıda tanımlanan yükseklikle sıcaklık azalmaları doğal
koşullar dışında, sıcaklık sensörü arızalarından, basınç sensörü arızalarından veya parazit
23

sinyallerden dolayı da meydana gelebilir. Süper adyabatik Sıcaklık Gradyanına yerden yüksek
seviyelerde pek rastlanılmaz. Daha çok yere yakın sığ tabakalarda meydana gelir. Bunun
nedeni ise güneş radyasyonunun yeri olabildiğince ısıtmasıdır. Süperadyabatik Sıcaklık
Gradyanı Orajlara, atmosferik gravite dalgalarının oluşmasına veya yukarı troposferik
cephelerin meydana gelmesine sebep olabilir.
Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı, radiosonde cihazının nemle kaplandığı zaman
meydana gelmektedir. Bu olaya, ıslak hazne etkisi adı verilir. Islak hazne etkisi sıcaklık
sensöründeki suyun veya buzun aniden buhar fazına geçerek süblimleştiği zaman
oluşmaktadır. Süblimleşme sırasında sıcaklık sensöründen çok büyük miktarda ısı
alınmaktadır. Bu ısı kaybı da sıcaklık sensörünün daha düşük sıcaklık ölçmesine neden
olacaktır. Yüksek oranlı nispi nen durumlarında ıslak hazne etkisi meydana gelebilir. Bunu
keskin bir kuruma eğilimi takip eder. Kurumanın olduğu seviyede karakteristik sıcaklık
enversiyonları görülmektedir. Enversiyon durumu Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı
durumunu çok daha belirli kılmaktadır.
Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı uçuşun hemen başında tespit edilebilir. Eğer
radiosonde cihazı dışında ölçülmüş olan yer sıcaklığı, radiosonde cihazının ilk göndermeye
başladığı sıcaklık değerlerinden daha yüksek ise bu durumda potansiyel bir Süperadyabatik
Sıcaklık Gradyanı durumundan şüphelenilebilir. Bu atmosferik profil yani Süperadyabatik
Sıcaklık Gradyanı durumu ya güneşlenmeden dolayı yer seviyesinin ısınması nedeniyle
oluşabilir ve aktüel durum radiosonde cihazının gönderdiği sıcaklık bilgileriyle bire bir
örtüşebilir yada radiosonde cihazından kaynaklanan bir arıza sebebiyle oluşabilir. Ayrıca yer
ölçüm cihazları kurallara uygun konuşlandırılmamış veya arızalı olabilir. Eğer rasat yapılan
yerde veya istasyonda yere yakın seviyelerde potansiyel sıcaklıkta 1 0 C den daha fazla bir
sıcaklık düşüşü çok sık olarak gözlemleniyorsa bu sıklık rasatçıda şüphe uyandırmalıdır. Bu
durumda yer cihazlarının eksikliği, arızası veya radiosonde cihazının arızasından
şüphelenilebilir.
Eğer herhangi bir tabakada, potansiyel sıcaklıktaki yükseklikle azalma varsa ve bu
azalma, 1 0 C yi aşmıyorsa, bu tabakada Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanından söz edilebilir.
Eğer bu değer 1 0 C den daha fazla ise bu tabakadaki sıcaklık artışı gerçekçi değildir. Anormal
olan sıcaklık değerleri rasattan çıkarılmalıdır. Potansiyel sıcaklıktaki bu düşüş zamanla
orijinal durumuna tekrar geri dönerse, Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı olan seviye iyice
incelenmeli ve bu seviyedeki sıcaklık bilgilerinden emin olunmalıdır. Rasatçı sıcaklık
bilgilerinden şüpheleniyorsa bu değerler rasattan çıkarılmalı veya sıcaklıkların şüpheli
olduğuna dair rasat evrakına not düşmelidir.
4.4 NĐSPĐ NEM ANOMALĐLERĐ
Nispi nem değerleri, basınç değerleri gibi yükseklikle düzgün olarak azalmaz. Ya da
sıcaklık değerlerinde olduğu gibi çok belirgin kurallar nispi nem değerleri için geçerli
olmayabilir. Bu nedenlerden dolayı nispi nem anomaliliklerini tespit etmek oldukça zordur.
Anomaliler genel olarak sensör arızalarından, hava şartlarına uygun olmayan sensör
seçimlerinden veya birtakım atmosferik olaylardan kaynaklanabilir.
4.4.1 Kayıp Nispi Nem Bilgileri
Radiosonde cihazındaki nem sensörününden dolayı veya radiosonde cihazındaki başka
arızalar nedeniyle nispi nem bilgilerinde kayıplar meydana gelebilir. Burada, şüpheli nispi
nem bilgileri olduğu zaman nelerin yapılması gerektiği konusunda bilgiler verilmiştir. Eğer
24

yapılan rasatta nispi nem bilgileri rasadın en önemli amacıysa, Tablo 3.1 deki limitleri aşan
kayıp veya şüpheli nispi nem bilgileri varsa bu durumda yeni bir uçuş yapılmalıdır.
Nispi nem hesaplamalarında sıcaklık değerleri doğrudan kullanıldığı için sıcaklık
bilgilerinde herhangi bir şüphe varsa aynı şüphe nispi nem bilgileri için de geçerlidir.
4.4.2 Hatalı Nispi Nem Bilgileri
Temelde aynı sebeplerden dolayı meydana gelmelerine rağmen, sıcaklık ve nispi nem
bilgilerindeki hataların tespiti, nispi nem bilgilerinde daha zordur. Hatalı nispi nem bilgilerine
özellikle sinyal bilgilerinin kalitesinin düşük olduğu durumlarda sıkça rastlanılır. Bununla
birlikte sinyal kalitesi iyi olsa bile bir alttaki ve bir üstteki nispi nem değerlerine bakılarak
sapma gösteren nispi nem bilgileri daima şüpheli olarak değerlendirilmelidir. Eğer
şüphelenilen sapma noktasında nispi nem değerleri belirli bir süre aynı kalıyor ve bir tabaka
oluşturuluyorsa bu durumda nispi nem değerlerine ait bir hatadan söz edilmemelidir. Hatalı
nispi nem bilgilerinin tespit edilmesinde önemli bir işlem de özellikle bilgisayarlı sistemlerde
kullanılan nem sensör kapasitesi değerlerinin test edilmesi metodudur. Eğer ölçülen nispi nem
değerleri sensör kapasitesinin tamamen dışında kalıyorsa bu nispi nem değerleri mutlak olarak
hatalıdır.
4.4.3 Nispi Nem Değerlerinde Meydana Gelen Anormal Sapmalar
Bazen, yükseklikle elde edilen nispi nem değerlerinde çok belirgin sapma ve
değişmelerin olduğu durumlara rastlanılabilir. Eğer rasatçı, nispi nem bilgilerindeki dağılımın
çok anormal olduğunu tespit etmişse bu değerler derhal rasattan çıkarılmalıdır. Meydana
gelen bu ani sapmaların nedenleri aşağıda açıklanmıştır. Nispi nem değerlerindeki sapmalar,
açıklanan bu maddelerin tek bir tanesi veya bu maddelerdeki nedenlerin birleşimi sonucunda
meydana gelebilir.
• Hasar görmüş nem sensörü : Nem sensörü, üretim, nakliye, depolama, uçuş öncesi
işlemler veya balonun bırakıldığı anda meydana gelen çarpmalar sonucunda hasar
görebilir. Rasatçılar uçuş öncesi işlemlerde nem sensörünün hasar görmemesi için bütün
tedbirleri tam olarak almalıdırlar. Kullanılmakta olan radiosonde cihazının tipine bağlı
olarak, hasar gören nem sensörü çok yüksek ve çok düşük nem değerleri ölçebilir.
Örneğin nem sensöründe bulunan karbon elementi üzerinde oluşabilecek bir çizik veya
parmak izi nispi nem profilinde çok önemli sapmaların meydana gelmesine neden olabilir.
• Nem sensörü eksikliği : Bazı radiosondelerde, nem sensörü, rasatçının monte edeceği
birtakım elemanlar sonucunda hazırlanmaktadır. Örneğin nem sensörü içerisindeki karbon
elementini bizzat rasatçının yerleştirmesini gerektiren nem sensörleri bulunmaktadır. Eğer
rasatçı bu işlemlerin bazılarını eksik yaparsa yada hatalı yaparsa bu durumda “açık devre”
durumu oluşacaktır. Böyle durumlarda nispi nem değeri belirli bir yükseklikte bile hatalı
olarak % 100 ölçülebilir.
• Nem sensörünün ıslanması veya buzlanması : Rasat esnasında balonun yağışlı bir alana
veya kalın bir bulut tabakasına girmesi sonucunda nem sensörü ıslanabilir. Aynı zamanda
uygun bir nem ortamında nem sensörü buz tutabilir. Böyle durumlarda nem sensörü
tekrardan normale dönmez ise aşırı nem sapmaları söz konusu olabilir. Bu durumda
rasatçıya çok büyük görev düşmektedir. Eğer rasatçı, mevcut rasatta, böyle bir durumu,
nem profilini inceleyerek tespit etmişse hatanın başladığı seviyeden itibaren nem
bilgilerini rasattan çıkarmalıdır.
• Düzgün kalibre edilmemiş nem sensörü durumu
• Radiosondede meydana gelen genel hata durumu.
25

Uçuş boyunca meydana gelen aşırı nispi nem sapmalarını saptamak zor olabilir. Eğer
30 dakikadan daha fazla bir sürede nispi nem değerleri %90 ı aşıyorsa veya 400 hPa
seviyesinden itibaren uçuş sonuna kadar olan süreçte, 15 dakikayı aşan bir sürede nispi nem
değerleri %80 den daha büyükse böyle durumlarda aşırı nispi nem sapması durumundan
şüphelenilmelidir. Elde edilen nispi nem bilgileri hatalıdır.
Gökyüzünde kalın bir bulut tabakasının gözlemlendiği bir günde eğer nem değerleri
%50 nin altında bir değeri gösteriyorsa bu durumda azalan yönde bir nem sapmasından söz
edilebilir. Bu durum 400 hPa seviyesinin altında yani bulutların çoğunun oluştuğu alt
troposferde meydana gelmiş ise bulut tavan yüksekliğinden itibaren elde edilen bütün nem
bilgileri rasattan çıkarılmalıdır.
4.4.4 Balonun Bırakılmasıyla Birlikte Nispi Nem Değerlerinde Hızlı Değişme
Çoğu zaman, yer seviyesinin üzerindeki tabakadaki nispi nem profili yerde ölçülen
nem değerlerine göre ani bir sapma gösterir. Bu anomali, radiosonde cihazının balonun
salındığı noktadaki meteorolojik durumdan farklı olan bir yerde kalibre edilmesi sonucunda
meydana gelir. Bu nedenden dolayı balon salınmadan önce belirli bir müddet balonu bırakma
noktasındaki meteorolojik şarların radiosonde cihazını etkilemesi beklenilmelidir. Böyle
durumlara karbon elementi kullanılan radiosonde cihazlarında uygun olmayan havalandırma
koşullarında sıkça rastlanılmaktadır. Bu sorun rasatçının radiosondeyi en az 30 saniye süreyle
dışarıda tutarak ve yukarı aşağı hareket ettirerek nem sensörü üzerinden hava geçirmesiyle
azaltılabilir.
Yerdeki nispi nem değerlerinin alındığı yer cihazlarındaki arızalardan dolayı da
yerden itibaren olan tabakada ani nispi nem değişmeleri olabilir. Eğer bu duruma çok sık
rastlanılıyorsa yer cihazları ve balonun salıverilme noktasındaki meteorolojik koşullar
incelenilerek karar verilmelidir.
4.5 RÜZGAR ANOMALĐLERĐ
Rüzgar bilgilerinin anomalilerini tespit etmek oldukça zordur. Bunu nedeni rüzgar hızı
ve yönünün zamana ve yüksekliğe bağlı olarak çok fazla değişiklik göstermesidir. Bununla
birlikte aşağıdaki bölümlerde yer izleme sistemi ve radiosondeden kaynaklanan sorunlar
nedeniyle rüzgar bilgilerinin nasıl kaybolduğu ve hatalı rüzgar bilgilerinin elde edilmesine
neden olunduğu anlatılmıştır. Yerde konuşlu bulunan balon takip sistemi cihazları ve çalışma
prensiplerine Bölüm 2’ de değinilmiştir.
4.5.1 Radyo Dalgalarıyla Yön Bulma (RDF) Sistemlerinde Meydana
Gelen Rüzgar Bilgileri Anomalileri
RDF sisteminden elde edilen rüzgar bilgilerinin anormal olması demek, balon
pozisyonunun izleme sırasında doğru bir şekilde belirlenmemesi demektir. Bilindiği üzere
balon pozisyonu, azimut ve elivasyon açıları yardımıyla belirlenmektedir. Dolayısıyla bu
açılar doğru olarak belirlenmezse sonuçta elde edilen rüzgar bilgileri hatalı olacaktır. Balonun
konumunun belirlenmesinde etkili olan faktörler aşağıda belirtilmiştir.
4.5.1.1 Sadece Anten Yan Loplarının Balonu Đzlemesi
RDF antenleri radyo sinyallerini iki ayrı şekilde almaktadır. Bunlardan bir tanesi ana
lopla, diğeri ise yan loplarla bağlantılıdır. Eğer radioteodolit sistemi ana lop yerine sadece yan
26

loplara kilitlenerek radyo dalgalarını alıyorsa bu durumda elde edilen konum bilgileri hatalı
olacaktır. Sadece yan loplar tarafından üretilen rüzgar değerleri hatalıdır ve rasattan
çıkarılmalıdır.
4.5.1.2 Gürültü veya Zayıf Sinyal
Anormal açısal bilgiler, sinyal etkilenmesinden (gürültü), zayıf veya fading sinyalden
ayrıca yer cihazlarının arızasından kaynaklanmaktadır. Bu anormal açısal bilgileri elivasyon
açısının 15 derecenin altında olduğu zamanlarda oldukça yaygındır. Ancak diğer açı
değerlerinde de benzer anomaliler meydana gelebilir. Azimut ve elivasyon açılarındaki bir
noktadan diğer noktaya olan değişim çok ani ve keskin değildir. Bu tip ölçülen açı değerleri
gerçekçi değildir. Bu durumlara yer sistemindeki alıcıların duyarsızlığından veya zayıf
sinyalden dolayı karşılaşılabilir.
Diğer bir elivasyon açısı kaynaklı anomali ise rasat başlangıcından itibaren 15
dakikalık zaman zarfında ve açı değerinin 12 dereceden daha büyük olduğu durumlarda
meydana gelmektedir. Bu durumda hatalı açı değerleri uygun olarak çalışmayan yer
sisteminden kaynaklanmaktadır. Bunun nedeni de ikincil loplarla takip yapılması ve zayıf
sinyaldir.
Gürültü veya zayıf sinyal sonucunda elde edilen rüzgar bilgileri, yer cihazlarının
üretici firmasının koyduğu kurallar çerçevesinde düzeltilebilir. Yada düzeltilmeyecek rüzgar
bilgileri rasattan çıkarılmalıdır.
4.5.1.3 Çok Yönlü Sinyal Alınımı ve Limit Açı Değerleri
Özellikle elivasyon açısının 15 derecenin altına indiği zamanlarda radioteodolit çok
yönlü yani farklı yönlerden sinyalleri algılamaya başlayabilir. Bu durumda radioteodolit alıcı
anteni belirli bir süre sabit bir konumda kalır. Eğer sinyal kalitesi tekrardan düzelir ve uygun
sinyal değerleri alınmaya başlanırsa, bu durum antenin ani hareketlenmesine yani sıçramasına
neden olacaktır. Rüzgar diyagramları incelendiğinde bu durum çok bariz bir şekilde
görülecektir. Zamana göre elde edilen elivasyon açısı değerlerinde dalgalanmalar ve
basamaklar diyagramdan çok açık bir şekilde görülebilir. Bu duruma elivasyon açısı
değerlerinin 0 a yaklaşması durumlarında sıkça rastlanılır. 0 dereceye yaklaşılırken artarak
devam eder ve belirgin bir hal alır. Bu durumda elde edilen rüzgar bilgileri rasattan
çıkarılmalıdır.
Limit açı değerleri, ufuk çizgisi boyunca radioteodolitin (RDF anteni) çok yönlü
sinyal alınımı sonucunda, sağlıklı olarak tespit edemediği açı değerleridir. Yani rüzgar
bilgilerinin açıların çok küçülmesi sonucunda güvenilirliğini yitirmeye başladığı açı
değerleridir. Genellikle limit açı değerleri 6 dereceden daha fazladır. Bu açı değerlerinin
oluşmasında ufuk çizgisi boyunca RDF antenine engel teşkil eden binalar ve doğal engeller
büyük rol oynar. Bu da ilgili yerin coğrafi konumuna bağlıdır. RDF sistemiyle rasat yapan
bütün bilgisayar sistemlerinde azimut ve elivasyon açılarının limitlendirildiği bir dosya
mevcuttur. Rüzgar hesaplamalarında ilgili limit açı değerleri kullanılır. Hesaplamalarda
kullanılan açı değerleri limit açı değerlerine eşit veya daha düşük olamaz. Eşit ve daha düşük
açı değerleri hesaplamalarda kullanılmaz.
4.5.1.4 Balonun Tam Tepede Olma Durumu
Balon, özellikle gündüz vakitlerinde ve yere yakın sakin hava koşullarında veya
yukarı seviyelerdeki rüzgarların saptırması sonucunda RDF anteninin tam üzerine gelebilir
yani elivasyon açısı 90 dereceye yaklaşabilir. Böyle durumlarda antene rasatçının müdahale
27

etmesi gerekebilir. Böylece yeniden takip olayına devam edilebilir. Aşağıdaki koşullar altında
açı değerleri hatalı olabilir ve kontrol edilmelidir.
Rasadın ilk 5 dakikasında elivasyon açıları 80 dereceden daha büyükse veya elivasyon
açılarından en azından birkaç tanesi 85 dereceden daha büyükken, dakikalık azimut açıları
dakikada 100 dereceden daha fazla değişiyorsa ilgili açı değerleri hatalı olarak
değerlendirilebilir.
Bilgisayarla otomatik rasat yapan sistemlerde RDF yazılımına yukarıdaki kontrol
sisteminin dahil edilmiş olması gerekmektedir. Yazılıma dahil edilen kontrol sistemi otomatik
olarak hatalı açı değerlerini siler.
4.5.2 NAVAID (LORAN veya GPS) Sistemlerinde Meydana Gelen Rüzgar
Bilgileri Anomalileri
RDF sistemlerinden farklı olarak, LORAN veya GPS sistemlerinde, kuvvetli rüzgarlar
sonucunda meydana gelen düşük elivasyon açısı değerleri rüzgar bilgilerinin elde edilmesini
etkilemez. Yer sistemleri ve balon arasında uygun bir telemetrik hatla bilgi alışverişi sağlanır.
Bu bilgi alışverişi uzaklığa bağlı değildir. Fakat bütün bunlara rağmen LORAN ve GPS
sistemlerinde aşağıdaki nedenlerden dolayı rüzgar bilgilerinin kalitesi olumsuz yönde
etkilenebilir.
• Yer cihazlarının bakımının aksatılması.
• Oraj ve kar düşüşü nedenlerinden dolayı radiosonde cihazının etrafında kuvvetli
elektriksel alanın oluşması sonucunda sinyal kalitesinin etkilenmesi. (özellikle LORAN ve
VLF sistemleri bu durumdan çok etkilenir)
• Özellikle 400 MHz frekans bandında çalışan radiosonde cihazlarında radyo parazitlerinin
oluşması. Yani sinyal etkilenmesi durumu.
• Rasat yapılan istasyona göre LORAN ve VLF vericileri uygun olarak yerleştirilmemiş
olabilir. LORAN ve VLF vericileri belirli bir açıda konuşlandırılmıştır. Bu konuşlandırma
açısı ilgili istasyon için uygun olmayabilir.
• Balonun bırakılmasıyla birlikte LORAN ve GPS sinyallerinin kaybolması durumu.
4.5.3 Şüpheli Rüzgar Bilgileri
RDF yada NAVAID sistemleri tarafından elde edilen ham rüzgar bilgileri işlemden
geçirildikten sonra elde edilen rüzgar değerleri mutlaka gerekli kontrollerden geçirilmelidir.
Rüzgar değerlerini etkileyen pek çok meteorolojik ve diğer dış sebeplerden dolayı rüzgar
değerlerinin tatminkar veya hatalı olduğunu tespit etmek oldukça zordur. Aşağıda şüpheli
rüzgar değerlerinin belirlenmesine ait bazı temel bilgiler verilmiştir.
4.5.3.1 Kayıp Rüzgar Bilgileri
Uçuş eksik, şüpheli veya hatalı rüzgar bilgileri miktarına bakılmaksızın bitime kadar
devam ettirilmelidir. Bununla birlikte özel bir takım ihtiyaçlar için ikinci uçuş yapılabilir.
4.5.3.2 Yere Yakın Seviyelerdeki Rüzgar Bilgilerinde Hızlı Değişme
Balonun bırakılmasından hemen sonra 300 metre yüksekliğe kadar olan mesafede
radiosondenin rapor ettiği rüzgar bilgileriyle yer rüzgar bilgileri karşılaştırılmalıdır. Eğer
balonun salındığı istasyonda, topoğrafya genellikle düz bir konumdaysa ve düşük seviyeli bir
enversiyon durumu yoksa, 15 knotun üzerindeki yer rüzgar hızlarında, 300 metreye kadar
ölçülen rüzgar hızının yer rüzgar değerlerinden 10 knot veya daha düşük olması pek olası
28

değildir. Eğer böyle bir düşüş gözlenirse yer cihazı kalibre dışı kalabilir, kalibresiz olabilir
veya 300 m ye kadar olan yükseklikteki elde edilmiş olan rüzgar bilgileri hatalı olabilir.
Uçuş sırasında yerden itibaren rüzgar hızında hızlı artışlar görülebilir. Çoğu durumda
hızdaki bu artış durumu normaldir. Fakat yer ila 300 m yukarısında elde edilen rüzgar hızında
40 knottan daha fazla artması olası değildir ve bu tip ölçümler hatalı olarak
değerlendirilmelidir.
Uçuşun ilk 300 metresindeki rüzgar yönü bu tabakada 180 dereceden daha fazla
değişebilir. Bununla birlikte, 300 metrelik tabakada rüzgar hızı 20 knotu aşarsa ve rüzgar
yönündeki sapma 90 dereceden daha fazla olursa ilgili rüzgar bilgileri hatalı olarak
değerlendirilmelidir.
4.5.3.3 300 Metrenin Üzerindeki Rüzgarlardaki Hızlı Değişim
Eğer bir rasatta rüzgar hızında ve yönünde hızlı değişiklikler meydana gelirse tüm
rüzgar profilinin çok yakından ve iyi bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. Burada mevcut
atmosfer koşullarının analizi ön plana çıkmalıdır. Mevcut atmosfer koşullarında rüzgar
bilgilerindeki hızlı değişimi gerektirecek durumların olup olmadığına bakılmalıdır. Bu
durumda doğal olarak rasatçının tecrübesi oldukça önemlidir ve ön plana çıkar. Hatalı rüzgar
bilgileri mutlaka rasattan çıkarılmalıdır.
300 metrenin üzerindeki tabakada rüzgar hızı ve yönünde ani değişimler olabilir ve bu
duruma sıkça rastlanılır. Eğer tabakadaki rüzgar hızı 20 knottan daha düşük ise rüzgar
bilgilerindeki hızlı değişimler normal olabilir ve geçerlidir. Bununla birlikte, 300 metreyi aşan
tabakada rüzgar hızındaki artış 40 knotu aşarsa ilgili rüzgar bilgileri hatalı olabilir. Özellikle
değişiklik, jet stream rüzgarlarına rastlanılmayan irtifalarda (8 km nin altında ve 15 km nin
üzerinde) olduysa ve rüzgar hızları 250 km yi aşıyorsa bu tip rüzgar değerleri hatalı olarak
değerlendirilmelidir ve rasattan çıkarılmalıdır.
300 metrelik tabakalarda, 20 knottan daha yüksek olan rüzgar hızlarında rüzgar
yönündeki değişim çok yavaş ve oldukça tedricidir. Bununla birlikte bu tabakalardaki rüzgar
hızının 20 knotu aştığı durumlarda, rüzgar yönü 90 dereceden daha fazla değişirse rüzgar
bilgileri hatalı olarak değerlendirilir.
4.5.3.4 Oraj Đçinde veya Yakınlarında Uçuşlar
Orajlar, balonun konum bilgilerini yani elde edilen açı değerlerinin geçerliliğini
etkileyebilir. Oraj içerisinde alışılmamış rüzgar değişimlerine rastlanılmaktadır. Rüzgar hız ve
yönünde çok ani değişimler görülebilir. Oluşan elektrik alanlar yüzünden RDF sistemlerinde
sinyal kayıpları yüzünden istikrarsız açı değerleri kaydedilebilir. Bu elektriksel alanlar
NAVAID sinyallerinin de kesilmesine sebep olabilir. Eğer ilgili hava koşullarında balon, oraj
yakınlarından yada orajın içerisinden geçiyorsa bu durumda rasatçı rüzgar değerlerinin hatalı
olması durumunu göz önünde bulundurmalıdır. Uçuş sonunda rüzgar bilgileri çok iyi kontrol
edilmeli ve istikrarsız bilgiler rasattan çıkarılmalıdır.
29

BÖLÜM 5 SONDAJ BĐLGĐLERĐNĐN ĐŞLENMESĐ
5.1 GĐRĐŞ
Uçuş sonunda elde edilen sondaj bilgilerinin işlenmesi, zamana göre etiketleme ve
kalite kontrol işlemleri sadece meteorolojik mesaj hazırlıkları için yapılmaz. Meteorolojik
mesajda kullanılmakta olan kod formuna 7. Bölümde değinilmiştir. Bu işlemler aynı zamanda
sondaj bilgilerinin düzenli olarak arşivlenmesi için de yapılmaktadır. Arşivlenen sondaj
bilgileri işlenmiş, zamana göre etiketlenmiş ve kalite kontrolden geçirilmiş olmalıdır. Yakın
bir gelecekte sondaj bilgilerinin tamamı ikili kod (binary) olarak hazırlanacaktır. BUFR kod
olarak tanımlanan bu işlem bilgilerin nakledilmesi ve arşivlenmesi için kullanılacaktır.
Bu bölümde, ravinsonde rasatları kod formunda, yani temp kodunda yer alması
gereken yüksek seviye bilgilerinin seçilmesine ait kriterler tanımlanmıştır. Meteorolojik
mesaja konulacak yüksek seviye bilgilerinin hangi tanım ve kriterler dahilinde işlenerek
mesaja konulacağı anlatılmıştır. Bu bölümdeki bütün tanım ve kriterlerin tamamı WMO
yayınlarından elde edilmiştir ve WMO’ nun kendi koyduğu tanım ve kriterlerdir. Bu tanımlar
sonucunda işleme tabi tutulmuş yüksek seviye bilgileri, ilgili atmosferik sondajı temsil edecek
şekilde meteorolojik mesaja konulmaktadır. Bu kriterlerin gerektiği gibi uygulanmasında
rasatçıların ve operatörlerin bilgi ve tecrübesi ön plana çıkmaktadır. Rasatçının fikir ve
tecrübesi bu işlemlerin tam anlamıyla uygulanmasını ve doğru olarak hayata geçirilmesini
sağlayacaktır.
5.2 TERMODĐNAMĐK DEĞĐŞKENLERE GÖRE SEVĐYE SEÇĐMĐ
Burada yer alan işlemler ve tanımlar, yüksek atmosfer bilgilerinin bir
telekomünikasyon merkezine transfer edilmesi veya arşivlenmesi amacıyla, atmosferik
seviyelerin seçilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Bu atmosferik seviyeler, basıncın yada
yüksekliğin fonksiyonu olarak, zamana göre elde edilmiş bilgiler arasından ilgili atmosferik
sondajdaki, sıcaklık, nem ve rüzgar profillerini temsil edecek şekilde seçilirler. Bu atmosferik
seviyeler, seçilmiş özel basınç seviyelerini (standart seviyeler) ve sıcaklık, nem ve rüzgar
bilgilerinde önemli değişikliklerin olduğu seçilmiş özel seviyeleri içermektedir. Aşağıdaki
seviye seçim kriterleri minimum standartlara göre hazırlanmıştır. Önemli rüzgar seviyelerine
ait seviyelerin seçim kriterleri, Bölüm 5.3’ te verilmiştir.
Sıcaklık ve nem bilgileri üç ana grupta sınıflandırılmaktadır. Bunlar, standart
seviyeler, verilmesi zorunlu önemli seviyeler ve ekstra seviyelerdir. Đlk önce, standart ve
verilmesi zorunlu önemli seviyelerin seçimlerinin tanımları yapılmıştır. Bölüm 5.2.3 te ise
ekstra seviyelerin seçimlerinin tanımları yapılmıştır. Bu tanımların ve açıklamaların tamamı
WMO kriterlerine tam olarak uygundur.
Seviye seçim işlemleri, zamana göre oluşturulmuş olan basınç, sıcaklık ve nispi nem
bilgilerine ait olan sinyal değerlerinin değerlendirilmesi sonucunda yapılmaktadır. Her bir
seviye için, jeopotansiyel yükseklik, işba sıcaklığı ve spreat değerleri hesaplanmalıdır.
Đstasyonun deniz seviyesinden yüksekliği jeopotansiyel metre cinsinden hesaplanarak ilgili
bölüme konulmalıdır. 1 dakikadan daha az periyotlarda kayıp olan sıcaklık ve nispi nem
bilgileri daha sonradan hesaplanılarak dahil edilebilir yani enterpole edilebilir. Kayıp
sıcaklık, nispi nem ve anormal balon yükselişlerinin olduğu tabakalar için özel yöntemler
uygulanılarak eğer mümkünse tamamlama yoluna gidilmelidir. Bu özel yöntemler, eksik
bilgilerin mevcut bilgilerden yararlanılarak tamamlanması yöntemleridir. Rasatçıların
uygulayacağı hesap yönteminde kullanacakları formüller ve bağıntılar 11. Bölümde
verilmiştir.
30

Seviye seçim işlemlerinde ilk önce standart seviyeler belirlenmelidir sonra verilmesi
zorunlu önemli seviyeler ve son olarak ta ekstra seviyeler belirlenmelidir.
5.2.1 Standart Basınç Seviyeleri
Standart seviyelerin seçiminde, seçilmiş izobarik özel basınç değerleri göz önünde
bulundurulur. Bu özel basınç değerleri, 1000, 925, 850, 700, 500, 400, 300, 250, 200, 150,
100, 70, 50, 30, 20, 10 hPa değerleridir. Standart basınç seviyesi değerleri temp kodunun A ve
C kısımlarında rapor edilir. Gerektiği taktirde verilen bu standart basınç seviyelerine, 7, 5, 3, 2
ve 1 hPa değerleri de ilave edilebilir. Standart seviyelere ait bilgiler zamana göre elde edilmiş
olan yüksek seviye bilgileri işlenerek elde edilir. Zamana göre elde edilmiş yüksek seviye
bilgilerinin içerisinde, yukarıda açıklanmış olan basınç değerlerine ait bilgiler varsa bu
bilgiler direkt olarak alınabilir. Eğer söz konusu değerlere ait bilgiler yoksa enterpolasyon
yoluyla bu bilgiler elde edilebilir.
5.2.2 Verilmesi Zorunlu Önemli Meteorolojik Seviyeler
Ravinsonde rasatlarında, önemli karakteristik özellikleri olan bilgileri içerecek
seviyeler mutlaka temp koduna konulmalıdır. Bu bilgiler başlı başına ilgili sondaja ait önemli
meteorolojik bilgileri içerir. Bu seviyeler aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır.
• Yer seviyesi
• Balonun patladığı yada bilgilerin sağlıklı olarak alındığı en son seviye
• 110 ila 100 hPa arasında herhangi bir seviye
• Tropopoz seviyesi
• 300 hPa basınç seviyesinin altında, kalınlığı 20 hPa’ dan daha büyük olan
enversiyon ve izotermal tabakanın taban ve tepe noktaları.
• 300 hPa basınç seviyesinin altında, 2.5 0 C lik sıcaklık değişimi olan bütün
enversiyon seviyeleri veya %20 nispi nemin değişiklik gösterdiği tabakaların taban
ve tepe noktaları.
• Bilgi kayıplarının olduğu yada muğlak bilgilerin olduğu seviyeler.
Bunlara ek olarak, WMO’ nun bölgesel ve ulusal ihtiyaçlar göz önünde
bulundurularak ek ve bütünleyici önemli meteorolojik seviyelere ihtiyaç duyulabilir.
Verilmesi zorunlu önemli meteorolojik seviyeler aşağıdaki kriterler göz önünde
bulundurularak rapor edilmelidir.
5.2.2.1 Son Seviye
Son seviye, kullanılabilecek açıklıkta ve doğrulukta olan en yüksek seviyedeki bilgiler
arasından seçilmelidir. Aşağıda herhangi bir noktanın son seviye olabilmesi için gerekli olan
sebepler belirtilmiştir.
• Balonun patlaması : Rasatçı balonun patladığı seviyeyi tespit ettikten sonra,
balonun patlamasından önce açık ve net olan en son seviye son seviyedir.
• Balonun sürüklenmeye başladığı nokta : Rasatçı balonun sürüklenmeye
başladığı noktayı tespit ettiğinde, balonun sürüklenmeye başlamasından bir önceki
seviye son seviyedir.
• Basınç sensörünün devreden çıkması durumu : Her ne olursa olsun basınç
sensörünün devreden çıktığı fark edildiği anda rasat bitirilmelidir. Basınç
sensörünün devreden çıktığı seviyeden bir önceki seviye son seviyedir. Eğer bir
rasatta özellikle basınç değerleri olmak üzere bilgi kayıpları ve ölçümün yarıda
kesilmesi gibi durumlar söz konusu ise basınç sensörünün devreden çıkmasından
31

mutlaka şüphelenilmelidir. Basınç sensörünün devreden çıkması performansıyla
çok yakından ilgilidir.
• Sıcaklık sensörünün devreden çıkması yada Tablo 3.1 de belirtilen limit
değerlerinden daha fazla sıcaklık bilgilerinin kayıp olması durumu.
• Zayıf sinyal : Uçuşun zayıf sinyalden dolayı sona erdirilmesi durumlarında, zayıf
sinyal alınmaya başlanmasından bir önceki seviye son seviyedir.
5.2.2.2 Alçalma ve Yükselme Seviyeleri
Balonun atmosferde serbest olarak yükselirken ilk defa alçalmaya başladığı seviye
alçalma seviyesi olarak seçilmelidir. Yükselme seviyesi ise, serbest olarak yükselen balonun
herhangi bir nedenden dolayı, alçalması veya sürüklenmesi sonucunda, tırmanmış olduğu en
üst seviyeyi geçerek yeniden yükselmeye başladığı seviye olarak seçilmelidir. Aşağıdaki
sebeplerden dolayı yükselme seviyesi balonun alçalması nedeniyle seçilmemelidir.
• Balon alçalıyorsa ve bir daha asla yükselemiyorsa bu durumda yükselme seviyesi
belirlenemez. Böyle durumlarda alçalma seviyesi son seviye olarak seçilmelidir.
• Balonun alçalmasıyla birlikte bilgi kayıpları oluyorsa ve balon tekrar
yükselmiyorsa bu durumda yükselme seviyesi belirlenemez. Yükselme seviyesinin
yerine bilginin yeniden alınmaya (görünmeye) başladığı seviye verilmesi zorunlu
önemli meteorolojik seviye olarak seçilmelidir.
• Eğer yükselme seviyesi standart seviyeye rastlıyorsa herhangi bir alçalma durumu
olsa bile ilgili standart seviye mutlaka seçilmelidir. Çünkü standart seviyenin
seçilme önceliği vardır.
5.2.2.3 Kayıp Sıcaklık Seviyeleri ve Son Kayıp Sıcaklık Seviyeleri
Seçilen bir seviyede bütün bilgilerin kayıp yada muğlak olduğu görülüyorsa bu seviye
“bilgi kayıp seviyesi” olarak adlandırılır. Daha doğrusu bu seviyeye, “sıcaklık kayıp seviyesi”
de denilir. Bilgilerin yeniden alınmaya başladığı seviyeye ise “son sıcaklık kayıp seviyesi”
denir. Aşağıdaki sebeplerden dolayı son sıcaklık seviyesi belirlenmeyebilir.
• Bilgilerin kayıp olmasından sonra, tekrar alınamıyorsa bu durumda son kayıp
sıcaklık seviyesi belirlenemez. Böyle durumlarda, sıcaklık bilgilerinin kaybolmaya
başladığı seviye son seviye olarak seçilmelidir.
• Bilgilerin kaybolmaya başlamasından sonra balon alçalıyorsa ve bilgilerin yeniden
alınmasına kadar yükselmiyorsa son kayıp sıcaklık seviyesi belirlenemez. Balon
belirli bir seviyede tekrar yükselmeye başlar ve bilgiler yeniden alınmaya başlarsa
son kayıp sıcaklık seviyesinin yerine balonun yükselmeye başladığı seviye
yükselme seviyesi olarak seçilmelidir.
• Eğer son kayıp sıcaklık seviyesi standart seviyeye rastlıyorsa ilgili standart seviye
mutlaka seçilmelidir. Çünkü standart seviyenin seçilme önceliği vardır.
5.2.2.4 Nispi Nem Bilgilerinin Kayıp Olduğu Seviyeler
Nispi nem bilgilerinin kayıp olduğu seviyeler, sıcaklık bilgilerinin kayıp olduğu
seviyelerden farklı olarak değerlendirilirler. Nispi nem bilgilerinin kaybolmaya başladığı
seviye ve tekrar nispi nem bilgilerinin alınmaya başladığı seviye diğer meteorolojik
değişkenler göz önünde bulundurularak kontrol edilebilir. Örneğin jeopotansiyel yükseklik
hesaplamalarında, basınç, sıcaklık ve nispi nem bilgileri kullanılmaktadır. Eğer nispi nem
bilgilerinde, düzensizlik ve kayıplar söz konusuysa bu durum jeopotansiyel yükseklik
hesaplamalarında kendini gösterecektir. Böyle durumlarda ilgili nispi nem bilgileri dikkate
32

alınmamalıdır. Nispi nem bilgilerinin elde edilmesi nem sensörünün performansıyla yakından
ilgisi vardır.
5.2.2.5 Kararsızlık Đndekslerinde Kullanılan Başlangıç Basınç Seviyeleri
Bilindiği üzere, kararsızlık indekslerinde, uygun adyabatik işlemin yapılarak, 500 hPa
seviyesinde hava parseli ve çevre atmosfer sıcaklık değerlendirilmesinin yapılabilmesi için
yer seviyesine yakın bir başlangıç seviyesi seçilmelidir. Seçilen bu noktadan uygun adyabatik
işlemler yardımıyla hava parseli oluşturulur ve 500 hPa seviyesinde değerlendirmeler yapılır.
Bu başlangıç seviyesi, istasyonun deniz seviyesinden olan yüksekliği dikkate alınarak
seçilmelidir. Tablo 5.1’ de istasyon seviyesinin deniz seviyesinden olan yüksekliğine bağlı
olarak kararsızlık indekslerinde kullanılan başlangıç seviyeleri verilmiştir.
Đstasyonun Deniz Seviyesinden
Yüksekliği (jpm)
Başlangıç Seviyesinin Basıncı
(Kararsızlık Đndeksi Đçin)
(hPa)
1000 jpm ve daha az. 850 hPa
1000 - 1400 jpm 800 hPa
1401 - 2000 jpm 750 hPa
Tablo 5.1 Kararsızlık Đndeksleri Başlangıç Basınç Seviyeleri.
5.2.2.6 Donma Seviyeleri
Özellikle havacılıkta donma seviyelerinin tespit edilmesi çok önemlidir. En basit
anlamda donma seviyesi, 0 derece izoterminin geçtiği seviye olarak tanımlanmaktadır.
Donma seviyesi iki türlü tespit edilebilir. Bunlardan birincisi ilgili rasattaki bütün seviyelere
bakılarak elde hesaplanan seviyelerdir. Diğeri ise, standart atmosfer yükseklik bilgilerinin
kullanılmasıyla, 100 er feet aralıklı olarak elde edilen seviyelerdir.
Yeterli derecede ve ihtiyaçları karşılayabilecek şekilde donma seviyesinin elde
edilmesinde, aşağıdaki kriterler doğrultusunda hareket edilmelidir.
• Yere en fazla yakın olan seviye belirlenmelidir.
• En yüksek ve en düşük basınç değerlerine sahip olan donma seviyeleri mutlaka
belirlenmelidir.
• Rasatta en yüksek nispi nem değerlerine sahip olan bir tabakaya donma seviyesi
rastlıyorsa mutlaka tespit edilmelidir.
Bu kriterlere ek olarak çeşitli kriterlere de rastlanılabilir.
33

5.2.2.7 Yer Seviyesinden Đtibaren 20 hPa lık Olan Tabakada Seviye Seçimleri
Yer seviyesinden itibaren 20 hPa yüksekliğindeki tabakada mutlaka birkaç seviye
seçilmelidir. Bunun nedeni, yer seviyesine yakın olan atmosferik tabakada meydana gelen
düşey sıcaklık gradyanının açık bir şekilde ortaya çıkarılmasıdır. Yer seviyesinden itibaren,
sıcaklık zamanla lineer olarak azalır. Basınç ise yükseklikle logaritmik olarak değişir. Bu
değişim, yer ila 20 hPa yüksekliğindeki tabakada çok daha belirgindir. Bu nedenden dolayı,
bu tabakada mutlaka seviyeler seçilmelidir. Eğer yer ila 20 hPa üzerindeki tabakada sıcaklık
bilgileri kayıp ise herhangi bir seviye seçim işlemi yapılmamalıdır.
5.2.2.8 Süperadyabatik Sıcaklık Gradyanı
Potansiyel sıcaklık gradyanı, ardışık iki seviye arasında 1 0 K yi aşıyorsa, bu durumda
bir üstteki seviye aşağıdaki nedenlerden dolayı seçilmemelidir.
• Bu seviyelerin arasındaki zaman aralığı 0.3 dakika ise,
• Bir üst seviye sıcaklık yada nem bakımından önemli seviye olarak seçilmiş ise,
• Yer ila yerden 20 hPa üzerindeki tabakada değilse.
5.2.2.9 Nispi Nemin Aşırı Sapma Gösterdiği Seviyeler
Herhangi bir basınç seviyesinde, nem değeri, nem sensörünün kapasitesi olan en düşük
değer olacak şekilde ölçülmüş ise ilgili seviye mutlaka önemli seviye olarak seçilmelidir. Bu
seçim doğrudan nem sensörüyle alakalıdır.
5.2.3 Ekstra Önemli Meteorolojik Seviyeler
Standart ve verilmesi zorunlu önemli meteorolojik seviyeler analiz edilerek gözden
geçirilmeli ve gerekiyorsa ekstra meteorolojik seviyeler temp kodunun B ve D kısımlarında
rapor edilmelidir. Ekstra seviyeler, sıcaklık ve nem profillerindeki meydana gelen sapmalar
değerlendirilerek seçilirler. Burada sıcaklık ve nem değerleri basınç değerlerinin logaritmik
değişimlerine karşılık gelir. Ekstra seviyeler seçilirken, ilk önce sıcaklık değerlerinin sapma
gösterdiği seviyeler seçilir. Eğer sıcaklık profilinden herhangi bir ekstra seviye
belirlenemiyorsa bunun yerine nem değerleri dikkate alınarak ekstra seviyeler seçilebilir.
5.2.3.1 Sıcaklık ve Nem Değerlerindeki Sapmalar (Uç Noktalar)
Sıcaklık ve nem bakımından belirlenen ekstra seviyeler, genel gidişata uygun olmayan
ve meteorolojik yönden oldukça büyük anlam taşıyan seviyeler dikkate alınarak
belirlenmelidir. Bu noktalara, sapma noktaları veya uç noktalar da denilir. Sapma noktaları,
sondaj sırasında ölçülen ve daha sonra lineer enterpolasyon yöntemiyle elde edilen sıcaklık ve
nem bilgilerindeki bir önceki seviyelere göre farklı olan noktalar olarak tanımlanmaktadır.
Seçilen ardışık iki noktadan farklı olanı, (yani sapma noktası) asla kendisinden önce
hesaplanan ve ölçülen noktalardaki sıcaklık ve nem değerlerinin özelliklerini göstermez.
Farklı olmayan noktanın sıcaklık ve nem bilgileri ise daha önceki bilgilerle uyumludur.
Sapma noktasına göre önceki seviyelerdeki bilgiler oldukça farklı karakterlere sahiptir. Böyle
durumlarda rasatçı, PTU (basınç, sıcaklık, nem) grafiklerini çok iyi değerlendirmelidir. Eğer
yukarıda sözü edildiği gibi bir durumla karşılaşılırsa derhal kod formunda ilgili seviyenin
verilip verilmediğine bakılmalıdır. Đlgili seviye verilmemiş ise derhal ekstra seviye olarak
koda dahil edilmelidir. Burada rasatçının inisiyatifi ön plandadır. Yukarıda belirtildiği gibi iki
seviye arasında farklı olanı sapma noktası olarak belirlenmelidir. Şayet iki nokta da aynı farklı
34

özelliği gösteriyorsa, bu durumda, yere yakın olan ilk nokta sapma noktasıdır. Belirlen sapma
noktaları mutlaka ekstra önemli seviye olarak seçilmelidir. Sapma noktalarının tespit edilmesi
işlemi, bütün bir sondaj profili değerlendirilerek, sondajın başlangıcından sonuna kadar
yukarıda anlatılan şekliyle yapılmalıdır. Bu işlem sapma olmayan ve birbiriyle aynı özelliği
gösteren noktalara kadar devam ettirilmelidir.
5.2.3.2 Seviye Seçim Kriterleri
Ekstra seviye belirleme ve seçme işlemleri sırasında, sapma noktalarının
belirlenmesinde aşağıdaki kriterler uygulanmalıdır.
• Yer basınç seviyesinden 100 hPa sabit basınç seviyesine kadar olan yükseklikte,
sıcaklık değerlerinde ± 1 0 C sapmanın olduğu seviyeler, sıcaklık bakımından
ekstra seviyelerdir.
• 100 hPa sabit basınç seviyesinden balonun patladığı seviyeye kadar olan
yükseklikte, sıcaklık değerlerinde ± 2 0 C sapmanın olduğu seviyeler, sıcaklık
bakımından ekstra seviyelerdir.
• Sondaj sırasında elde edilen bütün basınç seviyelerinde ± %10 luk nispi nem
değişimi olan seviyeler, nem bakımından ekstra seviyelerdir.
5.3 RÜZGAR BĐLGĐLERĐ
Termodinamik seviyelerin seçim işlemleri tamamlandıktan sonra, rüzgar seviyeleri
saptanır. Temp kodunda rüzgar yönü gerçek kuzey esas alınarak 5 er derece aralıklarla 360
derecelik yön ıskalasına göre verilir. Fakat rasat esnasında rüzgar hesaplamalarında bütün
yönler kullanılır. Rüzgar hızı ise knot cinsinden ondalıklı olarak saniyelik hesap edilir.
Sinyal işlemleri ve zamana göre rüzgar bilgilerinin elde edilmesi işlemleri, ilgili
istasyonda faal durumda bulunan rüzgar elde etme sistemine bağlıdır. Rüzgar işlemleri, en
asgari koşullarda dakikalık bilgiler göz önüne alınarak elde edilmektedir. Đstasyonda çalışan
sistem, en azından dakikalık bilgileri doğru bir şekilde elde edecek şekilde olmalıdır.
Standart seviyelere ait rüzgar yönü ve hızı bilgileri, temp kodunun A ve C kısmında
rapor edilir. Temp kodunun B ve D kısımlarında ise verilmesi zorunlu olan önemli
meteorolojik seviyeler ve ekstra seviyelere ait rüzgar bilgileri rapor edilir. Pilot balon
rasatlarına ait rüzgar bilgileri ise pilot balon kodunda rapor edilir. Bu konulara, 7. ve 10.
Bölümlerde değinilmiştir. Aşağıda, standart, ekstra ve sabit seviyelere ait rüzgar bilgilerinin
verilip verilmeyeceğine dair kriterleri verilmiştir.
• Standart Seviyeler : Bölüm 5.2.1 de tanımlanan standart seviye değerlerine göre
rüzgar bilgileri rapor edilmelidir.
• Ekstra Seviyeler : Rasat sırasında, rüzgar yön ve hızında önemli sapma ve
değişikliklerin olduğu seviyeler ekstra rüzgar seviyesi olarak seçilir.
Termodinamik seviyelerin belirlenmesi gibi rüzgar profili de dikkate alınarak
ekstra rüzgar seviyeleri belirlenir. Bu tespit ravinsonde rasatlarında olduğu gibi
pilot balon rasatları için de geçerlidir.
• Sabit Seviyeler : Pilot balon rasatlarında, tıpkı ravinsonde rasatlarındaki standart
izobarik basınç seviyelerine ait rüzgar bilgilerinin belirlendiği gibi, bazı sabit
yüksekliklerin rüzgar bilgilerinin belirlenmesi gerekmektedir.
35

5.3.1 Pilot Balon Rasatlarında Rapor Edilen Sabit Yükseklikler
Pilot balon rasatlarında, Tablo 5.2 de verilmiş olan sabit yüksekliklerdeki rüzgar yön
ve hız bilgileri elde edilerek pilot balon kodunda rapor edilmelidir. Bu yükseklik değerleri
WMO standartlarına uygundur.
Feet Metre Feet
Feet
Metre
Metre
1,000 300 12,000 3,600 70,000 21,000
2,000 600 14,000 4,200 80,000 24,000
3,000 900 16,000 4,800 90,000 27,000
4,000 1,200 20,000 6,000 100,000 30,000
6,000 1,800 25,000 7,500 110,000 33,000
7,000 2,100 30,000 9,000 * **
8,000 2,400 50,000 15,000
9,000 2,700 60,000 18,000
* . . . 10,000 er feet olarak arttırılır.
* *. . . 3,000 er metre olarak arttırılır.
Tablo 5.2 Pilot balon rasatlarındaki sabit yükseklik değerleri.
5.3.2 Ekstra Rüzgar Seviyeleri
Ekstra rüzgar seviyesi kriterleri, incelenen rüzgar seviyesinin bir önceki ve bir sonraki
rüzgar değerleriyle olan uyumunun incelenmesi temeline dayanmaktadır. Bu kriterlerin en
temel limit değerleri, rüzgar yönündeki 10 derecelik değişim, rüzgar hızında ise 5 m/sn lik
(10 knot) değişimdir. Ekstra rüzgar seviyelerinin sayısı çok fazla olmamalıdır.
36

Ekstra seviyelerin seçiminde bölgesel sabit yükseklikler ve seviyeler dikkate
alınmamalıdır. Diğer bir deyişle, herhangi bir ekstra rüzgar seviyesi aynı zamanda bölgesel
rüzgar seviyesi de olabilir.
5.3.2.1 Ekstra Rüzgar Seviyelerinin Seçilmesi Đşlemleri
Temp kodunun B ve D kısımlarında rapor edilen ekstra rüzgar bilgilerinin seçim
yöntemleri termodinamik seviye seçim yöntemleriyle benzerlik gösterir. Ekstra rüzgar
seviyelerinin seçim işlemleri rüzgar hızındaki ve rüzgar yönündeki genel ortalamadan sapan
rüzgar değerlerinin seçilerek rapor edilmesi esasına dayanır. Ekstra rüzgar seviyelerinin
seçimi işlemlerinde basınç değerlerinin yükseklikle logaritmik olarak değiştiği dikkate
alınmalıdır. Daha önce de belirtildiği üzere, en temel seçim kriterleri rüzgar yönü için 10
derecenin üzerindeki değişiklikler, rüzgar hızı için ise 5 m/sn nin (10 knot) üzerindeki
değişimler yada sapmalardır. Özellikle rüzgar hızındaki 10 knot’ un altındaki kalan sapmalar
kesinlikle dikkate alınmamalıdır. Herhangi bir tabakada rüzgar hızındaki değişim 10 knot’ un
altındaysa rüzgar yönündeki değişim ne olursa olsun bu tabakada ekstra rüzgar seviyesi
belirlenmemelidir.
Herhangi bir ekstra rüzgar seviyesinin seçilmesinde rüzgar hızının önceliği vardır.
Eğer bir seviyede rüzgar hızı, yukarıdaki limit değerini aşıyorsa ve bu değer genel rüzgar
profili ortalamasından bir hayli farklıysa, bu durumda rüzgar yönü kriteri dikkate alınmadan
ilgili seviye ekstra rüzgar seviyesi olarak seçilir. Bütün bunlara rağmen rüzgar yönü
değerlerinin de hesaba katılmasını gerektiren durumlar söz konusu olabilir ve rüzgar hızıyla
birlikte dikkate alınmalıdır.
5.3.3 Son Seviye Rüzgarı
Son seviyeye ait rüzgar bilgileri aşağıdaki kriterler göz önünde bulundurularak rapor
edilmelidir.
• Son seviyeye ait rüzgar hızı, bütün sondaj boyunca elde edilen diğer rüzgarların
hız değerlerinden daha yüksek olmalıdır.
• Son seviye rüzgar hız değeri 60 knot’ un üzerinde olmalıdır.
Temp kodunda maksimum rüzgar gibi kodlanır ancak farklı grup göstericisi kullanılır.
5.3.4 Maksimum Rüzgar
Maksimum rüzgar değerlerine ait bilgiler, temp kodunun A ve C kısımlarında rapor
edilir.
Maksimum rüzgar aşağıdaki kriterlere göre belirlenmelidir. Maksimum rüzgar
seçilirken bu kriterlerin tamamına uyulmalıdır.
• Rüzgar hızı 60 knot’ tan daha fazla olmalıdır.
• Maksimum rüzgarın aranacağı basınç seviyesi 500 hPa’ ın üzerinde olmalıdır.
• Maksimum rüzgar seviyesi, 60 knot’ tan daha düşük rüzgar hızına sahip olan
seviyeye kadar tespit edilebilir.
Aşağıdaki durumlarda ise maksimum rüzgar rapor edilmemelidir.
• Maksimum rüzgar seviyesi rüzgar bilgilerinin kayıp olduğu seviyeye çok yakınsa,
• Maksimum rüzgar seviyesi, 100 hPa’ a eşit veya 100 hPa’ a çok yakın olan daha
üst seviyede ise ve bu durum temp kodunun A ve C kısımlarının hangisinde rapor
edilmesi gerektiğine dair bir tereddüt yaratıyorsa,
37

• Ayrıca maksimum rüzgar, 100 hPa’ a çok yakın olan ve 100 hPa’ ın üzerindeki
seviyelerde çok geniş bir alana yaygınlaşmışsa ve bu durum da temp kodunun A
ve C kısımlarında maksimum rüzgarın rapor edilmesinde tereddüt yaratıyorsa.
Uyarı : Son seviye rüzgarı, yukarıdaki kriterlere uyan ve sondaj boyunca elde edilmiş
olan en yüksek rüzgar şiddeti değerine sahipse, bu durumda son seviye rüzgarı
maksimum rüzgar olarak belirlenebilir. Eğer belirlenen maksimum rüzgar seviyesi
100 hPa’ a çok yakın bir değere sahipse bu durumda maksimum rüzgar temp kodunun
A ve C kısımlarında tereddüt yaratmayacak bir şekilde rapor edilmelidir.
5.3.5 Birinci ve Diğer Maksimum Rüzgar Seviyeleri
Rasadın tamamında, yukarıdaki kriterlere uygun ve birden fazla maksimum rüzgar
bilgilerine rastlanmış ise bu seviyelerin tamamı maksimum rüzgar seviyesi olarak rapor
edilebilir. Birden fazla maksimum rüzgar belirleme işlemi kriterlere uymayan rüzgar
değerlerine rastlanılana kadar devam ettirilebilir. Maksimum rüzgar kriterlerine uymayan
rüzgar değerlerinden kasıt, rüzgar şiddetinin azalmaya başladığı seviyeler veya rüzgar
bilgilerinin kaybolmaya başladığı seviyelerdir. Bu seviyeye minimum rüzgar seviyesi de
denilir. Kriterlere uymayan seviyelere rastlanılır rastlanılmaz maksimum rüzgar belirleme
işlemine son verilmelidir. Minimum rüzgar seviyesi belirlendiği zaman, bu seviyenin rüzgar
değeri sıradaki maksimum rüzgarları belirleme amacıyla göz önünde bulundurulmalıdır.
Her hangi bir maksimum rüzgar genel rüzgar hızındaki artım dikkate alınarak tespit
edilebilir. Maksimum rüzgar tespit edildiği zaman devamında birden fazla maksimum
rüzgarla karşılaşılabilir. Bu noktada aşağıdaki durumların olup olmadığı araştırılmalıdır.
• Bir önceki maksimum rüzgar seviyesinden sonra kayıp rüzgar bilgileri
olmamalıdır.
• Birden fazla maksimum rüzgarın tespit edildiği durumlarda, maksimum rüzgar
şiddeti yakın olan iki adet minimum rüzgar şiddetinden 10 m/sn (20 knot) daha
yüksek olmalıdır.
• Birden fazla belirlenen maksimum rüzgar şiddeti en az ilk belirlenen maksimum
rüzgarın şiddetine eşit olmalıdır. Daha şiddetli de olabilir.
Hangi seviyede olursa olsun rüzgar şiddeti yüksek olan maksimum rüzgar seviyesi
daima ilk maksimum rüzgar seviyesi olarak değerlendirilir.
5.3.6 Rüzgar Şiiri
Rüzgar şiiri maksimum rüzgar seviyesinin 915 metre (3000 feet) altında ve 915 metre
(3000 feet) üzerindeki rüzgar bilgileri olarak tanımlanmaktadır. Rüzgar şiiri de temp kodunda
rapor edilmektedir.
5.3.7 Ortalama Rüzgar
Ortalama rüzgar hızı ve yönü rasat edilen mevcut rüzgar profiline göre, yerden 1525
metre (5000 feet) yükseklikte ve 1525 metre ila 3048 metre (5000 feet – 10000 feet) arasında
hesaplanılarak elde edilir. Ortalama rüzgar hızı ilgili yüksekliklere uygun olarak vektör
bileşenlerinin ağırlıklı ortalaması alınarak hesap edilir. Eğer rüzgar bilgileri 2500 feet
seviyesine kadar elde edilememiş veya kayıp olmuş ise bu durumda ortalama rüzgar bilgileri
de kayıp olacaktır. Ortalama rüzgar hesaplamalarıyla ilgili yöntemler 11. Bölümde verilmiştir.
38

5.3.8 Diğer Faktörler
Standart seviyelerdeki rüzgar seçimi ve bölgesel olarak seçilen sabit yüksekliklerdeki
rüzgarların seçim kriterlerinin yanında aşağıdaki durumlar da göz önünde bulundurulmalıdır.
• Yer seviyesi ve rüzgar bilgilerinin elde edildiği en son seviye, verilmesi zorunlu
önemli seviyeler grubuna dahil edilmelidir. Ayrıca bu bilgiler ekstra seviye olarak
ta rapor edilebilir.
• En son seviye yada en üst sondaj seviyesi, en son bilgilerin rasat edildiği seviyenin
305 metre (1000 feet) altındaki seviye olarak tanımlanır. Örneğin rasat esnasında
en son bilgilerin 29100 metre yükseklikte alındığını varsayalım. Bu durumda en
son sondaj seviyesi olarak 28795 metre yükseklik belirlenir.
• Herhangi bir seviyede ekstra rüzgar bilgilerinin tespit edildiği varsayılsın. Bu
seviyenin 150 metre (500 feet) altı veya 150 metre (500 feet) üzerindeki tabakada
başka bir ekstra rüzgar seviyesinin de belirlendiği varsayılsın. Bu durumda, 150
metre alt veya 150 metre üst olarak tarif edilen tabaka içerisinde kalan iki adet
rüzgar bilgisinden, rüzgar hızı değeri daha yüksek olan rüzgar bilgisi, tabakayı
ortalayacak şekilde, ekstra rüzgar bilgisi olarak belirlenir. Bu tabakadaki rüzgar
hızı değerleri eşitse daha üst seviyede olan rüzgar bilgisi ekstra rüzgar bilgisi
olarak belirlenir. Örneğin 8300 metre ila 8000 metreler arasında kalan tabakada iki
adet ekstra rüzgar değeri belirlenmiş olsun kriterlere uygun şekilde belirlenecek
rüzgar bilgisi 8150 metre yükseklikte rapor edilmelidir.
• Yukarıda sözü edilen seviyenin 150 metre altı ve 150 metre üstündeki tabakada,
ekstra rüzgar seviyesi, sabit bölgesel rüzgar seviyesine denk gelirse, bu durumda
ekstra rüzgar seviyesi olarak belirlenen rüzgar bilgileri, sabit bölgesel rüzgar
bilgileri olarak rapor edilmelidir. Bu kural sadece yer seviyesi üzerinde ihlal
edilebilir. Bu durumda sadece yer rüzgarı rapor edilir.
• Ekstra rüzgar bilgilerinin belirlenmiş olduğu seviye, verilmesi zorunlu olan,
standart, maksimum rüzgar ve tropopoz gibi seviyelere denk gelirse, bu durumda
ekstra rüzgar seviyesi olarak ilgili seviyenin rüzgar bilgileri rapor edilmelidir.
5.4 TROPOPOZUN TESPĐT EDĐLMESĐ
Bu bölümde tropopoz ile ilgili gerekli olan bilgiler en sona bırakılmıştır. Bunun
nedeni, termodinamik seviye tespit kriterleri ve rüzgar kriterlerinin tropopozun tespit
edilmesinde büyük ölçüde yardımcı bilgi olarak kullanılıyor olmasıdır. Tropopoz seçimindeki
en temel ve belirleyici olan kriter, düşey sıcaklık gradyanında beklenmedik değişimlerin
görülmesi ve rüzgar hızındaki ani yükselmedir. Bunun yanında diğer pek çok değişimler de
tropopoz seviyesinde meydana gelebilir.
5.4.1 Đlk Tropopoz Seviyesi
Radiosonde cihazının 200 hPa seviyesine ulaşmadığı durumlarda ve 200 hPa
seviyesine yakın olan tabakada sıcaklık bilgilerinde kayıp varsa tropopoz seviyeleri tespit
edilmemelidir.
Đlk tropopoz seçimi ile ilgili kriterler aşağıda verilmiştir.
A- 500 hPa ila 30 hPa arasındaki basınç değerlerinde tropopozun tespit edilmesi :
1- Düşey olarak, sıcaklığın kilometre başına 2 0 C veya daha az artmaya başladığı
basınç seviyesi tespit edilir.
2- Birinci maddede tespit edilen basınç seviyesinden itibaren 2 km’ lik
yükseklikteki tabaka kalınlığında, her noktada, ortama düşey sıcaklık artışı
39

2 0 C’ den daha fazla olmamalıdır. Yani söz konusu sıcaklık gradyanı
devamlılık göstermelidir.
3- Birinci maddeden sonra belirlenen basınç seviyesinden itibaren en az 2 km
daha uçuşun devam etmiş olması gereklidir.
Yukarıdaki şartlara uyan 1. maddedeki basınç seviyesi ilk tropopoz seviyesidir.
Ayrıca 30 hPa’ dan sonra tropopoz rapor edilemez.
B- 500 hPa seviyesinin altında tropopozun tespit edilmesi:
Not : Bu madde, A maddesinde tropopoz tespit edilmiş ise geçerlidir.
1- 500 hPa dan daha alt seviyede fakat 500 hPa’ a çok yakın olan seviyede düşey
sıcaklığın kilometre başına 2 0 C veya daha az artmaya başladığı basınç
seviyesi tropopoz seviyesidir.
2- Birinci maddede belirlenen basınç seviyesinden itibaren 1 km lik kalınlığa
sahip olan tabakada her noktada ortalama düşey sıcaklık artışı 3 0 C den daha
fazla olmamalıdır. Ayrıca bu 1 km’ lik tabakadaki bütün basınç değerleri
100 hPa’ nın altında olmalıdır.
Bilgisayar tarafından elde edilen tropopoz seviyeleri mutlaka rasatçılar tarafından
yukarıdaki kriterler kullanılarak kontrol edilmelidir. Yukarıdaki kriterlere uymayan tropopoz
bilgileri iptal edilmelidir.
5.4.2 Birden Fazla Tropopoz Seviyesi
Bölüm 5.4.1 de anlatılan kriterler doğrultusunda birden fazla tropopoz seviyesi tespit
edilerek rapor edilebilir.
5.4.3 Tropopoz Seviyelerinin Rapor Edilmesi
Tropopoz seviyelerinin basınç değerleri, jeopotansiyel yükseklik değerleri, sıcaklıkları
spreat değerleri, rüzgar yön ve hız değerleri temp kodunun A ve C kısımlarında rapor edilir.
5.5 BELĐRLENEN SEVĐYELERĐN KODLANMASI VE RAPOR EDĐLMESĐ
Belirlenen bütün meteorolojik seviyeler temp kodunda rapor edilir. Temp kodu, WMO
tarafından belirlenmiş kriterler doğrultusunda yüksek hava rasatlarının rapor edilme şeklidir.
Temp kodu ile ilgili ayrıntılı bilgiler Bölüm 7’ de verilmiştir.
Temp kodunun A ve B kısımlarının kodlanması balon 70 hPa a ulaşmadan
yapılmalıdır. Kodlama sırası aşağıdaki işlemler göz önüne alınarak yapılmalıdır.
Kodlama işlemi, özellikle bilgisayarlı sistemlerde her an yapılabilir. Ancak balon
100 hPa’ ın üzerine çıktığı zaman ilgili rasat kodlanarak mutlaka genel bir kontrol
yapılmalıdır. Uçuş sonunda ise yeniden kodlama işlemi yapılmalıdır. Böylece temp kodunun
C ve D kısımları da oluşturulur. Rasatçı kodlama işlemlerinde seviyeleri karşılaştırarak
mutlaka kodun doğru bir şekilde oluşup oluşmadığını kontrol etmelidir.
40

6.1 GĐRĐŞ
BÖLÜM 6 RASAT YERĐ ÖZELLĐKLERĐ VE GÜVENLĐK
STANDARTLARI
Ravinsonde rasatlarında, rasat yerinin özellikleri, rasat kalitesinin yüksek olmasında
belirleyici faktörlerin başında gelmektedir. Rasat yerinin topoğrafik ve diğer fiziksel
özellikleri standartlara uygun olduğu taktirde hem kolay hem de yüksek kaliteli rasatlar
üretilecektir. Uygun olmayan koşullar rasadı zorlaştıracak ve kalitesini düşürecektir.
Halihazırda rasat yapmakta olan Türk ravinsonde istasyonları kuruldukları günlerde
belirlenen ve uygulanan rasat yeri standartları doğrultusunda faaliyet göstermektedir. Zaman
içerisinde rasat tekniğinde ve rasat teknolojisinde pek çok değişimler olmuştur. Bu değişimler,
rasat yerinin özelliklerinde birtakım yeni gereksinmeleri ön plana çıkarmaktadır. Bu bölümde
günümüz teknolojisi ve rasat tekniklerinin gerektirdiği rasat yeri özelliklerinden
bahsedilmiştir. Bu kitapta açıklanmış olan rasat yeri standartları, faal durumda bulunan Türk
ravinsonde istasyonlarının mevcut şartlarında, örneğin rasat yeri değişikliği gibi çok köklü
değişikliklerin yapılmasını gerektirmemektedir. Ancak bu kurallara elden gelen bütün
olanaklar ölçüsünde uyulmalıdır. Yeni kurulacak veya yeri değiştirilecek olan istasyonlarda
ise bu standartlar eksiksiz olarak uygulanacaktır.
Bilindiği üzere pilot balon rasatlarında uygun rasat yerinden bahsedilmesi çok zordur.
Bunun sebebi rasat yerinin mevcut ihtiyaçlar doğrultusunda belirleniyor olmasıdır. Yani
ihtiyaç duyulan her yerde pilot balon rasatları yapılabilmektedir. Ancak burada pilot balon
rasatlarının yerleriyle ilgili sınırlı da olsa bazı konulara değinilmiştir.
Hidrojen çok sıkı güvenlik tedbirlerini gerektiren kullanılması oldukça riskli bir
gazdır. Bu yüzden, bu bölümde kapsamlı hidrojen güvenlik standartlarından bahsedilmiştir.
6.2 RASAT YERĐ STANDARTLARI
Ravinsonde rasatlarının yapıldığı yerde en önemli ve belirleyici faktör rasat yerinin
düz bir alana sahip olmasıdır. Düzlük mümkün olduğu kadar geniş olmalıdır. Düzlük içerinde
ağaç bina gibi doğal ve yapay engellerin olmamasına dikkat edilmelidir. Rasat yapılan yer
endüstriyel ve nüfus yoğunluğunun meydana getirdiği kirleticilerden uzakta ve ilgili bölgenin
temsili rüzgarının tam olarak alınabileceği özelliklerine sahip olmalıdır.
Yukarıda anlatılan standartlar tam olarak hayata geçirilemeyebilir. Böyle durumlarda
eldeki imkanlar değerlendirilerek bu standartlara en yakın olabilecek yerler rasat yeri olarak
tespit edilmelidir.
Ravinsonde rasatlarının sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için en azından aşağıdaki
şartların tam olmasına dikkat edilmelidir. Bunlar şu şartlardır:
• Rasat yapılan arazi balon takibinin rahat bir şekilde yapılabileceği bir arazi
olmalıdır. Arazinin yapısı yer sistemlerinin performansını etkilememelidir.
• Balonun bırakıldığı yer rasat ve rasatçının güvenliği açısından uygun olmalıdır.
Örneğin balonun yükselişini engelleyecek veya hidrojen kazalarına yol açabilecek
engeller olmamalıdır.
• Uçuş takımının serbest yükselişini ve yer sisteminin performansını etkileyebilecek
yüksek gerilim ve elektriksel alanların olmamasına dikkat edilmelidir. Ayrıca çok
yakında bina veya ağaç olmamalıdır.
Bütün bunların yanında yer takip ve alıcı sistemlerinin kurulmasında rasat yapılacak
yerin bütün özellikleri ayrıntılı bir şekilde dikkate alınmalıdır. Yer sistemleri, doğal ve yapay
engellerin mevcut durumuna bakılarak sinyal kayıplarının en az olacağı yerlerde kurulmalıdır.
Etrafında engeller bulunan bir yerde yansımalar çok fazla olacaktır ve alınan sinyal kalitesi
41

düşecektir. Yükseklik açısının düştüğü durumlarda doğal ve yapay engellerin etkileri daha
fazla belli olacaktır. Açı düştükçe balon – alıcı arasındaki haberleşme engellerden olumsuz
etkilenecektir. Böyle durumlar göz önünde tutularak yer sistemleri rasat yapılacak yerde
mümkün olan en yüksek noktaya kurulmalı yada kule gibi yapılar kullanılarak
yükseltilmelidir. Böylece engellerin etkileri en aza indirgenmiş olur. Rasat yerindeki bitki
örtüsü ve ufak tefek engebeler tesviye işleminden geçirilmiş olmalıdır. Bu işlem balon ve
rasatçının güvenliği açısından önemlidir. Rasat yerinin düzlük olması gerektiğinden daha önce
bahsedilmişti. Rüzgarlı havalarda düzlük olmayan rasat mevkilerinde yere çarpma yada
engellere çarpma gibi istenilmeyen durumlar olacağından rasat yerinin düz olması çok
önemlidir. Balon bırakılırken balon - radiosonde cihazı arasındaki mesafe (ki o mesafe 26-36
metre arasındadır) dikkate alınmalıdır. Aradaki bu mesafe çeşitli çarpma olaylarına neden
olabilir. Bu durumlar dikkate alınarak mümkün olan en uygun noktadan balon bırakılmalıdır.
Pilot balon rasatlarında ve mobil ravinsonde rasatlarında da bu durum dikkate alınmalıdır.
Đstasyon civarındaki engeller elivasyon açısı 6 dereceye düşse bile rahat bir takip
yapılabilecek şekilde olmalıdır. Engellerle ilgili en temel standartlardan birisi budur. Ayrıca
ravinsonde binaları takibi engelleyecek şekilde yapılmamalıdır.
Gerek pilot balon (izleme tekniği kullanılan) gerekse mobil ravinsonde rasatları
yapılırken yukarıdaki standartlar dikkate alınmalıdır. Mobil ravinsonde rasatlarının yapıldığı
yerin etrafında 18 metreden daha yüksek engeller olmamalıdır.
Alçak radyo frekanslarının kullanıldığı yer sistemlerinde (NAVAID ve GPS gibi)
yerden ve etraftan meydana gelen yansımalar çok önemlidir. Yansımaları en aza indirgemek
için istasyonlarda kullanılan yer sistemlerinin gerektirdiği bütün teknik tedbirler eksiksiz
olarak alınmalıdır. Ne olursa olsun yer sistemleri kurulurken etrafta engel olmamasına azami
özen gösterilmelidir. Ayrıca istasyonun 500 metrelik bir daire içerinde kalan alanda yüksek
gerilim veya elektromanyetik dalga yayacak verici yada kaynaklar olmamalıdır.
6.2.1 Rasat Yerinde Ölçme ve Haritalama Đşlemleri
Yer izleme sisteminin kurulması için rasat noktasında bazı ölçme ve haritalama
işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Ölçme ve haritalama işlemlerinin en temel amacı
istasyon yüksekliğini tespit etmek ve yer sistemini gerçek kuzeye yönlendirmektir.
Ölçmenin tam olması için pusuladan elde edilen referans noktası ve rasat noktasına en
yakın olan mihenk noktası kullanılabilir. Haritalama ve ölçme işlemleri kurumsal metotlar
kullanılarak uzman personelce yapılmalıdır. Ölçme ve haritalama işlemlerinde kullanılan
yöntemler ve metotlar mutlaka rapor edilerek istasyonda kayıt altına alınmalıdır. Ravinsonde
rasatlarında yer sistemleri gerçek kuzey referans alınarak tesis edilirler. Zaman zaman sapma
olup olmadığı kontrol edilmelidir.
6.2.2 Đstasyon Etrafındaki Engellerin Belirlenerek Krokisinin Çıkarılması
Yukarıda istasyon civarındaki doğal ve yapay engellerin rasat kalitesinde çok önemli
rol oynadığı açıklanmıştı. Hangi engelin nasıl ve ne türlü olumsuz rol oynayabileceğini
anlamak için bu engeller tanımlanmalıdır. Bu yüzden mobil istasyonlarda rasat noktası, sabit
istasyonlarda ise istasyon baz alınarak 200 metre yarıçapındaki bir daire içerisindeki elektrik
trafoları, elektrik direkleri ve telleri, her türlü antenler, binalar ve diğer önemli bütün engeller
belirlenerek belirgin bir krokide gösterilmelidir. Bu krokide engellerin risk düzeyi ve etkileri
kısaca ifade edilmelidir. Kroki istasyonda herkesin görebileceği bir yere asılmalıdır. Krokiyi
istasyondaki bütün rasatçılar çok iyi anlamış ve krokiye alışmış olmalıdırlar. Özellikle
istasyonun 200 metre civarındaki elektrikle ilgili engeller ve binalar balonun bırakılmasıyla
birlikte hidrojen kullanılan istasyonlarda yangın tehlikesine neden olabilir. Rüzgarlı havalarda
42

alon bırakılırken tecrübeli elemanlardan yararlanılmalı ve çok dikkatli olunmalıdır.
Đstasyondaki bütün personel eğitimden geçirilerek böyle durumlara hazırlıklı olmaları
sağlanmalıdır.
6.2.3 RDF Anteni Limit Açı Değerleri
Đstisnai durumlar dışında, istasyon civarında doğal veya yapay engellerin
bulunmaması çok nadirdir. Radiosonde cihazı RDF anteni ile takip edilirken elivasyon
açısındaki kritik düşüşler sonucunda söz konusu engellerin etkilerini ortaya çıkaracaktır.
Kritik düşüş ne demektir? Bunun iyi anlaşılması gerekir. Kritik değerler istasyon etrafındaki
engellerin tipine ve dağılım durumuna bağlıdır. Bütün bunların sonucunda, sinyal sıçramaları,
sinyal karışmaları, düzensiz sinyal ve takip sorunu gibi olumsuzluklar ortaya çıkmaktadır. Her
ne olursa olsun elivasyon açısı 6 derecenin altına düştüğünde mutlaka bu tip sorunlarla
karşılaşılacaktır. Bu yüzden 6 derece genel olarak her yer için limit açı değeridir.
RDF anteninin verimliliğini etkileyen limit açı değerleri, 0 – 360 derecelik azimut
açısı aralığında her noktada, elivasyon açısının düşmesiyle birlikte yukarıdaki sinyal
sorunlarının yaşanmaya başlandığı elivasyon ve azimut açısı değerleridir. Azimut açısı yön
bakımından önemlidir. Ama temel rolü elivasyon açısı oynar. Örneğin hangi elivasyon açı
değerinde ve hangi azimut yönünde sinyal sorunlarıyla karşılaşılıyorsa sorunun karşılaşıldığı
azimut ve elivasyon değerleri limit açı değerleridir. Limit yani kritik açı değerlerini tespit
etmek için tecrübelerin yanında şüphelenilen durumlarda gerekli ölçümlerin de yaptırılması
gerekebilir. Testlerde istasyon çevresindeki engellerin radyo dalgalarını nasıl ve ne düzeyde
etkilediği belirlenmelidir. Limit açı değerleri belirlenirken RDF anteninin üretici firmasıyla
bilgi alışverişinde bulunmak yararlıdır. Tecrübe ve testler sonucunda belirlenen limit açı
değerleri bir kroki üzerinde gösterilerek istasyona asılmalı ve personele gerekli bilgiler
verilmelidir. Limit açı değerlerinin etkileri için Bölüm 4.5.1.3’ e bakınız.
6.2.4 Yer Basıncı Düzeltmesi
Ravinsonde rasatlarında yer basıncının doğru bir şekilde okunması çok önemlidir.
Özellikle yükseklik hesaplarında yer basıncında yapılacak bir hata bütün seviyelerin
yüksekliklerini etkileyecektir. Bu yüzden istasyon basıncındaki olası bütün düzeltme işlemleri
tam ve eksiksiz olarak yapılmalı ve ondan sonra yer basıncı dikkate alınmalıdır. Burada
barometrenin düzeltme faktörleri ve yerel basınç düzeltme faktörleri ön plana çıkar.
6.3 RDF ANTENĐNĐN GERÇEK KUZEYDEN SAPMASININ KONTROLÜ
Bilindiği gibi rüzgar hesaplamalarında referans noktası gerçek kuzeydir. RDF
antenleri çeşitli sebeplerden dolayı gerçek kuzeyden sapabilirler. Sapma durumunda rüzgar
değerleri hatalı olacaktır. Bu yüzden her 3 ayda bir antenin gerçek kuzey doğrultusundan
sapma yapıp yapmadığı kontrol edilmelidir. Sapmanın kontrolü RDF anteni ile birlikte
herhangi bir optik teodolit kullanılarak yapılabilir. Bunun için sabit bir nokta belirlenir ve bu
noktanın açı değerleri hem RDF hem de optik teodolitten elde edilir ve karşılaştırılarak test
işlemi yapılabilir.
Mümkünse RDF anteninde sapma kontrol işlemi her gün yapılmalıdır. Günlük test
işlemi de yukarıdaki yöntemlerle kolayca yapılabilir. Yalnız burada belirlenecek sabit nokta
önemlidir. Sabit nokta en fazla 20 metre uzaklıkta olmalıdır. Eğer azimut açısında 0.05
derecelik bir sapma varsa bu durumda RDF anteni yeniden gerçek kuzeye yönlendirilmelidir.
Meteorolojik amaçlı bütün rüzgar ölçümleri gerçek kuzey referans alınarak
yapılmaktadır. Ravinsonde antenleri, pilot balonda kullanılan her türlü takip ekipmanı ve limit
43

açıları diyagramlarında referans noktası gerçek kuzeydir. Gerçek kuzeyin tespitinde pusula
kullanılıyorsa gerçek kuzeyle manyetik kuzey arasındaki yerel fark mutlaka göz önünde
tutulmalıdır. Bu değerler doğru bir şekilde hesaba katılmalıdır.
Pusuladan manyetik kuzey elde edilmektedir RDF antenini doğru bir şekilde gerçek
kuzeye yönlendirmek için manyetik kuzey ile gerçek kuzey arasındaki fark hesaba katılarak
aşağıdaki işlemler yapılır.
1- RDF anteni optikteodolit ve pusula kullanılmak suretiyle manyetik kuzeye
yönlendirilmelidir.
2- a- Manyetik kuzey ila gerçek kuzey arasındaki sapma bir X değeri kadar doğuya
doğruysa RDF anteni optik teodolit kullanılarak X değeri kadar doğuya doğru
yönlendirilmelidir.
b- Manyetik kuzey ila gerçek kuzey arasındaki sapma bir X değeri kadar batıya
doğruysa RDF anteni optik teodolit kullanılarak X değeri kadar batıya doğru
yönlendirilmelidir.
Yukarıdaki X sapma değerleri ülkemizdeki her nokta için Harita Genel Komutanlığı’
ndan elde edilebilir.
6.4 BALON ŞĐŞĐRME GAZLARI
Daha önce Bölüm 2.2.1.1 de anlatıldığı üzere, ravinsonde rasatlarında, balon şişirme
gazları olarak hidrojen ve helyum kullanılmaktadır. Hidrojen, ekonomik ve pratik olarak
kullanılabilen bir gazdır. Ekonomikliği ve üretiminin kolaylığı açısından ravinsonde
istasyonlarında yaygın olarak hidrojen kullanılmaktadır. Bütün bunların yanında hidrojen
yanıcı bir gaz olduğu için özel güvenlik standartlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bölümde
hidrojenin istasyonda kullanımı ile ilgili standartlardan ve hidrojen güvenlik standartlarından
ağırlıklı olarak bahsedilecektir.
Helyum genellikle hidrojenin kullanımının riskli olduğu durumlarda ve hidrojenin
yedeği olarak kullanılmaktadır.
6.4.1 Hidrojen Tüpleri
Hidrojen tüpleri ülkemizde rutin rasat faaliyetleri için sürekli olarak
kullanılmamaktadır. Bunun yerine, rasatlarda daimi olarak hidrojen jeneratörü
kullanılmaktadır. Bununla birlikte hidrojen tüpleri gaz yedeklemek ve çeşitli amaçlar için
yapılan mobil rasatlar amacıyla kullanılmaktadır. Bu bölümde hidrojen tüpleri ve güvenlik
önlemleri hakkında bilgiler verilmiştir.
Hidrojen tüpleri mutlaka hidrojen gazı depolama amacıyla özel olarak üretilmiş
olmalıdır. Hidrojen tüplerinin nakledilmesi ve depolanması aşamalarında özel güvenlik
önlemleri alınmalıdır. Nakliye ve depolama aşamalarında hidrojen tüpleri metal olmayan
raflarda veya yerlerde muhafaza edilmelidir. Ayrıca metal olmayan ip gibi araçlar kullanılarak
belirli bir yere sabitlenmelidirler.
Hidrojen tüplerinde ne olursa olsun emme borusu (kollektör) kullanılmamalıdır.
Bunun yerine uluslararası standartlara uygun olan vanalar kullanılmalıdır. Vanalar normal
diyaframlı ve çelikten imal edilmiş olmalıdır. Hidrojen gazının depolandığı ve taşındığı
yerlerde malzeme olarak çelik kullanılmalıdır. Örneğin vanalar, hidrojen tüpleri, taşıma
boruları ve bağlantı aparatları çelikten imal edilmiş olmalıdır.
Hidrojen tüpleri yapılarına ve tiplerine göre 5 ila 10 yıl arası periyotta mutlaka basınç
testinden geçirilmelidir. Kullanılan her tüpün basınç testinden geçirilmiş olmasına özen ve
dikkat gösterilmelidir. Đstasyonlarda kullanılmakta olan her tüpün özelliği ve test periyotları
kayıt altına alınmalıdır.
44

6.4.2 Basınç Ayarlayıcıları (Regülatörler)
Đstasyonlarda kullanılmakta olan basınç düzenleyicileri (regülatörler) mutlaka
uluslararası ve milli standartlara uygun olmalıdır. Ayrıca kullanılan basınç regülatörleri
mutlaka karşılaştırılmalı olarak test edilmiş olmalıdır.
6.4.3 Sıcaklık ve Gaz Sızma Kontrolü (Dedektörler)
Hidrojen tüplerinde ve hidrojen jeneratörlerinde sıcaklık artmasıyla birlikte çeşitli
riskli durumlar meydana gelebilmektedir. Bu yüzden kritik sıcaklıkların oluşabileceği
şartlarda sıcaklık dedektörleri yardımıyla gerekli kontroller yapılmalıdır. Eğer öngörülen
sıcaklık değerlerinin aşıldığı tespit edilirse hidrojenle ilgili operasyona derhal son
verilmelidir. Kritik sıcaklıklar, kullanılan alet ve cihazların kılavuzlarında yer almaktadır.
Sıcaklık kontrolünün önemi yanında, istasyonda kullanılan hidrojenin taşınmasıyla
ilgili kullanılan her türlü alet ve cihazın gaz sızdırıp sızdırmadığı rutin olarak kontrol
edilmelidir. Hidrojen yanıcı bir gaz olduğu için çok küçük sızıntılar bile çok önemlidir. Bu
yüzden hidrojenle ilgili operasyonlardan önce mutlaka sızma dedektörleriyle gerekli
kontroller yapılmalıdır.
6.4.4 Hidrojen Tüpleri Yardımıyla Balon Şişirme
Hidrojen tüpleriyle balon şişirileceği zamanlarda aynı anda birden fazla tüp
kullanılmamalıdır. Sadece tek bir tüp kullanılarak balonlar şişirilmelidir. Balon şişirme
sırasında hidrojen tüpü iyi bir şekilde sabitlenmeli ve kesinlikle hareket ettirilmemelidir.
Şişirme sırasında tüpün hareketinden dolayı oluşabilecek kıvılcım yangına neden olabilir.
Standartlara uygun vanalar kullanılmak suretiyle alçak basınç altında yine standartlara uygun
özel borular kullanılarak şişirme işlemleri yapılmalıdır. Tüpler kullanılmadığı zamanlarda
vanalar sıkıca kapatılmalı ve koruyucu başlıklar mutlaka takılmalıdır. Basınç regülatörlerinin
çıkarılıp takılması esnasında vana mutlaka kapalı tutulmalıdır. Vana açılarak dışarıya hidrojen
verilmemelidir.
6.4.5 Hidrojen Jeneratörlerinde Balon Şişirme
Modeli ne olursa olsun hidrojen jeneratörleri çok pratik ve teknik araçlardır. Bu
yüzden hidrojen jeneratörleri akıllı makineler olarak adlandırılabilir. Hidrojen jeneratörlerini
kullanan personel mutlaka operatörlük eğitimi almış olmalıdır. Sorumlusu olmayan kişiler
jeneratörleri kullanmamalıdır. Her istasyonda hidrojen jeneratörünün kullanımına ait
açıklamalar ve prosedürler hazırlanmalı ve jeneratörün yanına asılmalıdır. Tecrübeli
kullanıcıların yanında her ekipte acil durumlar için jeneratörü kullanabilecek personelin
olmasına gayret edilmelidir.
6.5 HĐDROJEN GAZI GÜVENLĐK STANDARTLARI
Bilindiği üzere hidrojen gazı yanıcı bir gazdır. Bu özelliğinden dolayı hidrojen
kullanılırken birtakım güvenlik kurallarına tam olarak uyulmalıdır. Yangın güvenliği
açısından gerekli olan bütün tedbirler eksiksiz alınmalıdır. Hidrojen gazının üretildiği ve
depolandığı yerler yangın bakımından güvenli ve özel olmalıdır. Bu yüzden binalar yapılırken
bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. Devam eden bölümlerde hidrojen gazının
oluşturabileceği riskleri en aza indirgeyebilmek için alınacak önlemlerden bahsedilmiştir. Bu
önlemler tam olarak alınmalı ve bunun için gerekli talimatlar hidrojenin kullanıldığı ve risk
45

oluşturduğu yerlere asılmalıdır. Gereken durumlarda en yakın itfaiye teşkilatından alınacak ek
önlemlerle ilgili bilgiler de alınmalıdır.
6.5.1 Ana Bağlantı Đşlemleri
Hidrojen jeneratörlerinde ve hidrojen tüplerinde, hortum, vana ve regülatör gibi ana
bağlantılar balon şişirme için özel olarak ayrılan yerlerde ve uzman personel tarafından
yapılmalıdır. Bağlantı işlemleri ve balon şişirme sırasında mevcut yerdeki bağıl nem oranının
% 50’ yi geçmemesine dikkat edilmelidir.
Balon bağlantı aparatları her altı ayda bir defa genel bir kontrolden geçirilmelidir.
Balon şişirme öncesinde ve sonrasında gözle kontroller yapılmalıdır.
6.5.2 Hidrojen Üretim Yeri ve Hidrojen Depolama Koşulları
Hidrojen üretilen ve depolanan yerler yeterli genişlikte ve havadar yerler olmalıdır. Bu
özellikler hidrojenin havada daha kolay yayılarak birim alanda daha az hidrojen
konsantrasyonunun olmasını sağlayacaktır. Bunun sonucunda, hidrojenin tutuşma riski
azalacaktır. Hidrojen üretimi, depolama ve balon şişirme aşamalarında operasyon yeri
mutlaka pencere açılmak suretiyle havalandırılmalıdır.
6.5.3 Yanıcı Maddelerin Depolanması
Türü ne olursa olsun hidrojen gazının depolandığı ve kullanıldığı yerlerde yanıcı ve
yakıcı maddeler depolanmamalıdır. Eğer yanıcı ve yakıcı maddelerin depolama zorunluluğu
varsa, depolanacak maddeler hidrojen kullanılan ve depolanan yerden en az 16 metre uzakta
depolanmalıdır. Yanıcı ve yakıcı maddelerin yanı sıra hidrojen kullanılan yerlerde çöp ve
bunun gibi atık maddeler de bulunmamalıdır. Söz konusu maddeler her an tehlike
oluşturabilir.
6.5.4 Yangın Söndürücüleri
Orta büyüklükte veya istasyonun durumuna göre büyük bir yangın söndürücü hidrojen
sistemlerinin kullanıldığı yerlerde bulundurulmalıdır. Kullanılan yangın söndürücü sıvı ve
elektriksel kaynaklı yangınları söndürebilecek kapasitede olmalıdır. Herhangi bir ravinsonde
istasyonunda kullanılan yangın söndürücüler, başta hidrojen kullanılan ve depolanan yerler
olmak üzere risk taşıyan bütün birimlerde bulundurulmalıdır.
Yangın söndürücünün üzerinde veya yakınında statik elektriklenme riski
oluşturabilecek maddeler kullanılmamalıdır. Bununla birlikte yangın söndürücüler statik
elektriklenmenin bulunduğu yerlerden uzak tutulmalıdır. Yangın söndürücüler verimlilikleri
bakımından –17 0 C’ nin altındaki sıcaklıklarda muhafaza edilmemelidirler. Hidrojen kaynaklı
yangınlar kaynaktaki gaz çıkışı engellenmediği taktirde çok zor söndürülür. Bu yüzden
hidrojen çıkışı mümkünse ayrı bir odada olacak şekilde izole edilmelidir.
6.5.5 Ekstra Malzemeler ve Diğer Ekipmanlar
Balonun şişirildiği ve hidrojenin aktif olarak kullanıldığı yerde istasyonda kullanılan
bazı malzeme ve ekipmanlar depolanabilir. Ancak yukarıda anlatılan yanıcı ve yakıcı
maddeler kesinlikle depolanmamalıdır. Söz konusu malzemeler ve ekipmanlar hidrojen
kaynağına çok yakın olacak şekilde depolanmamalı ve mümkünse yanıcı olmayan küçük bir
depoda muhafaza edilmelidir.
46

6.5.5.1 Isıtıcılar
Balon şişirilen ve hidrojen kullanılan yada istasyonda başka bir yerde çeşitli amaçlar
için ısıtıcılar kullanılabilir. Isıtıcı kullanılırken kapasitesi dikkate alınmalıdır. Yüksek
kapasiteli ısıtıcılar özellikle hidrojen kullanılan mekanlarda tehlike oluşturmaktadır. Bu
yüzden ısıtıcılar kapasitesi oranınca yanıcı ve yakıcı kaynaktan uzak tutulmalıdır.
6.5.5.2 Radomlar ve Konteynerler
Đstasyonlarımızda hidrojen üretimi amacıyla radom ve konteynerler
kullanılmamaktadır. Sadece radom yer alıcı sistemini korumak amacıyla kullanılmaktadır.
Radomlar hidrojen depolama veya hidrojen üretim yeri olarak kullanılırsa çok iyi
havalandırılmalıdır.
6.6 YER SĐSTEMLERĐNĐN ĐŞLEYĐŞĐ
Balon şişirilirken yada uçuş hazırlıkları yapılırken yer takip elemanları üzerinde son
kontroller veya gerekiyorsa bazı acil bakımlar yapılabilir. Eğer bu işlemler balon şişirme
esnasında yapılacaksa derhal balon şişirme işlemleri kesilmeli ve hidrojen jeneratörü
kapatılmalıdır. Yer takip sisteminde yapılacak olası bir kontrol sistemin ihtiyacına göre belirli
bir sıra takip edilerek yapılmalıdır.
6.7 HĐDROJEN JENERATÖRÜ BAKIMI
Hidrojen jeneratörünün basit güvenlik kontrolleri ve istasyonda yapılabilecek günlük
rutin bakımları mutlaka belirli bir düzen dahilinde yapılmalı ve mutlaka kayıt altına
alınmalıdır. Bakım işlemleri ve günlük güvenlik kontrol standartları oluşturulurken,
istasyonda kullanılan hidrojen jeneratörünün özellikleri ve daha önceki deneyimler göz
önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca her istasyonun içerisinde bulunduğu şartlar da dikkate
alınmalıdır. Bu yüzden her istasyonun güvenlik ve bakım işlemleri sadece ilgili istasyona ait
olmalıdır.
Hidrojen jeneratörünün güvenlik ve bakım standartları oluşturulurken Genel
Müdürlüğümüzden ilgili birimden teknik destek alınmalıdır. Đstasyonlarda oluşturulan
güvenlik ve bakım standartları Genel Müdürlüğümüz ilgili birimin denetiminden geçirilerek
yürürlüğe konulmalıdır. Bunun yanında her istasyonda bu işlerden sorumlu bir kişi tayin
edilmelidir. Böylece güvenlik ve bakım işlemleri tek elden sağlıklı bir şekilde takip edilebilir.
6.8 GENEL GÜVENLĐK ÖNLEMLERĐ
Đstasyonlardaki her türlü güvenlik önlemleri sürekli olarak gözden geçirilmeli ve takip
edilmelidir. Yukarıda oluşturulan standartlar doğrultusunda gerekli değerlendirmeler rutin
olarak yapılmalıdır. Güvenlik ve bakım işleri için tayin edilecek personel denetim ve takip
işlerini yapmalıdır. Değişen şartlarda, durumlarda ve mekanlarda Genel Müdürlüğümüz
tarafından oluşturulacak idari, teknik, güvenlik ve bakım önerileri ve bu işlerin takibi de ilgili
personel tarafından yürütülmelidir.
47

6.8.1 Sigara Yasağı
Đstasyonda rasat takibi yapılan yerlerde, hidrojen üretilen ve depolanan yerlerde, balon
şişirilen yerlerde ve buraları çevreleyen 10 metrelik mesafe içerisinde kesinlikle sigara
içilmemelidir. Đlgili yerlere sigara içilmeyeceğine dair gerekli uyarı levhaları asılmalıdır.
6.8.2 Güvenlik Talimatları
Hidrojen yangınlarından korunmak amacıyla bölüm 6.8.5 te verilen talimatlar
istasyonlarca yazılarak ilgili yerlere asılmalıdır.
6.8.3 Balon Şişirme Yerinin Denetlenmesi
Balon şişirme yerleri bölüm 6.8.5 te verilen talimatlar doğrultusunda denetlenmelidir.
Bu talimatların uygun şekilde uygulanıp uygulanmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.
6.8.4 Günlük Denetimler
Balon şişirilen, hidrojen üretilen ve depolanan yerlerde yanıcı ve yakıcı maddeler
bulundurulmamalıdır. Risk oluşturabilecek her türlü maddeler göz yada alet kullanılmak
suretiyle günlük olarak tespit edilmeli ve denetlenmelidir.
6.8.5 Hidrojen Yangınları Güvenlik Talimatları
Bu bölümde hidrojen yangınlarından korunmak için çeşitli araştırmalar ve deneyimler
sonucunda oluşturulmuş talimatlar yer almaktadır. Bu talimatlar balon şişirme yeri, hidrojen
tüpleri ve genel hidrojen yangınlarını engelleme başlıkları altında toplanmıştır.
6.8.5.1 Balon Şişirme Yeri Güvenlik Talimatları
Aşağıda balon şişirme yerlerinde uygulanmak üzere oluşturulmuş olan talimatlar yer
almaktadır. Gerektiği taktirde bu talimatlara istasyonlar tarafından eklemeler yapılabilir. Bu
talimatlar istasyonda ilgili balon şişirilen yere asılmalıdır.
1- Türü ne olursa olsun, balon şişirme yerinde kullanılan ısıtıcıların güvenli uzaklıkta
olmasına dikkat ediniz.
2- Çöp güvenliğini sağlayınız. Atık maddeleri ortada bırakmayınız depolayınız. Çöp
depolaması için uygun mekan seçiniz.
3- Bütün elektriksel donanımı, elektrik açma kapama anahtarlarını, sabit ışık
kaynaklarını, balon şişirme yerindeki depoları, hidrojen güvenlik vanasını ve risk
yaratabilecek her şeyi balon şişirme operasyonundan önce kontrol ediniz. Şüpheli
durumlarda balon şişirme esnasında da kontrol ediniz.
4- Balon şişirme esnasında kıvılcım çıkarabilecek riske sahip bütün alet ve edevatları
depolarına koyunuz. Olası kıvılcım riskine karşı dikkatli olunuz.
5- Bütün kablo bağlantılarının yerlerini tam olarak tespit ediniz. Kablo bağlantılarını
risklere karşı her şişirme operasyonundan önce kontrol ediniz.
48

6- Hidrojenle ilgili yerlerdeki elektriksel cihazların risk durumuna karşı tedbir alınız.
7- Balon şişirme yerinde kullanılan her türlü deponun yanmaz maddelerden yapılmış
olduğunu ve yapılması gerektiğini kontrol ediniz.
8- Balon şişirme yerinde sigara içilmez levhasını asınız yada levhanın asılı olup
olmadığını kontrol ediniz.
9- Yangın söndürücülerinin var olup olmadığını kontrol ediniz. Yangın
söndürücülerin periyodik kontrollerinin yapılıp yapılmadığını olmadığını
denetleyiniz.
10- Acil yardım araç ve gereçleri her hidrojen operasyonundan önce denetleyiniz ve
eksikleri tamamlayınız.
11- Hidrojen güvenlik talimatlarının asılı olup olmadığını kontrol ediniz.
12- Hidrojen operasyonlarıyla sadece ilgili kişiler ilgilenmelidir.
13- Hidrojen operasyonlarında kullanılan her türlü aparat, araç ve gereçlerin
standartlara uygunluğunu kontrol ediniz.
14- Hidrojen operasyonlarının yapıldığı yerlerde izole edilmemiş metal yüzeylerin ve
kabloların durumunu kontrol ediniz.
15- Hidrojen tüplerinin gaz kaçırıp kaçırmadığını kontrol ediniz.
16- Balon şişirilen ortamda hidrojen tüplerine ait güvenlik talimatını asınız.
17- Balon şişirilen ortamda hidrojen jeneratörüne ait güvenlik talimatlarını asınız.
(Bölüm 6.8.5.3)
18- Balon şişirme yerinde meydana gelebilecek buzlanmalara karşı gerekli kimyasal
maddelerin ve tuzun bulunmasını sağlayınız.
19- Đzolasyon açısından hidrojen operasyonlarının olduğu yerlerdeki kapıların eksiksiz
ve yanmaz maddelerden olmasını sağlayınız.
20- Her operasyon öncesinde hidrojen taşınan hortumları ve bağlantıları kontrol
ediniz.
6.8.5.2 Hidrojen Tüpleri Güvenlik Talimatları
Halihazırda istasyonlarımızda hidrojen tüpleri kullanılmamasına rağmen olağan dışı
ve mobil rasatlarda tüpler kullanılabilmektedir. Bu bölümde hidrojen tüpleri ile ilgili
talimatlar verilecektir.
1- Hidrojen tüplerinin yanında sigara içmeyiniz.
49

2- Hidrojen vanasının elle açılmadığı yada zor açıldığı tüpler arızalı olarak
değerlendiriniz.
3- Aynı şekilde başlığı çıkmayan ve çıkarmak için alet kullanılan tüpleri de arızalı
değerlendiriniz.
4- Hidrojen tüplerini elle ve sarsmadan tek tek taşıyınız.
5- Tüplerin dışına darbe gelmesini engelleyiniz.
6- Hidrojen tüplerini kullanmadığınız zamanlarda ve boşaldığı zamanlarda mutlaka
başlığını takarak muhafaza ediniz.
7- Ne olursa olsun balon bağlantısı olmadan serbest atmosfere hidrojen salmayınız.
Kullanılan alet ve cihazlarda kaçak olup olmadığını kontrol ediniz.
8- Hidrojen taşıyan hortumların operasyon sırasında kırılıp kırılmadığını ve eksiksiz
olup olmadığını kontrol ediniz.
9- Biten tüpleri tamamen kapatarak üzerine boş olduğu ibaresini yazınız.
10- Ezilmiş yıpranmış ve hasar görmüş tüpler yeniden test edilmek için fabrikaya yada
ilgili yere yollanmalıdır.
6.8.5.3 Genel Hidrojen Güvenlik Talimatları
Bu bölümde hidrojen yangınlarının çıkmaması için uygulanması gereken talimatlar yer
almaktadır. Bu talimatlar aynı zamanda hidrojen jeneratörü için de uygulanmalıdır.
1- Balonu yavaş bir şekilde ve kurallara uygun aparatlar kullanarak şişiriniz.
2- Hidrojen operasyonları sırasında kesinlikle sigara içmeyiniz.
3- Sadece onaylanmış ısıtıcıları kullanınız ve mesafeye dikkat ediniz.
4- Hidrojen operasyonlarının yapıldığı yerlerde yanıcı ve yakıcı maddeler
depolamayınız.
5- Hidrojen kullanılan mekanlarda kesinlikle çok güçlü alet ve makine kullanmayınız
herhangi bir sızıntı veya kıvılcım büyük yangınlara neden olabilir.
6- Elektrikle ilgili her türlü operasyonlarda mutlaka anahtar veya şalteri kapayınız.
7- Hidrojen kullanılan yerlerde kesinlikle pil ıslatma ve bağlama işlemleri
yapmayınız.
50

7.1 GĐRĐŞ
BÖLÜM 7 RAVĐNSONDE RASATLARININ
RAPOR EDĐLMESĐ
Günümüzde ravinsonde rasatları çok çeşitli faaliyet ve amaçlar için
kullanılmaktadır. Örneğin sadece meteorolojik ve askeri amaçlar için kullanılan
ravinsonde rasatlarının bilgi içeriği ve rapor tekniği biri birinden farklıdır. Bu
kitapta sadece meteorolojik amaçlı günlük rutin ve operasyonel amaçlar için
kullanılan rasatlardan bahsedilmiştir. Bu yüzden ravinsonde rasatlarının sadece
meteorolojik yönden rapor tekniğinden bahsedilmiştir.
7.2 RAVĐNSONDE RASATLARININ RAPOR EDĐLMESĐ
Ravinsonde rasatlarının esası atmosferi dikey olarak sondajlama esasına
dayanmaktadır. Zamana göre oluşturulan sondaj bilgileri, yükseklik, basınç,
sıcaklık, rüzgar ve nem bilgilerini içermektedir. Bu ham bilgiler 5. Bölümde
anlatılan yöntemler yardımıyla işlenerek WMO standartlarına göre önemli
meteorolojik değişimlerin olduğu seviyeler saptanır. Standart izobarik basınç
seviyelerine ait bilgiler de elde edildikten sonra bütün bilgiler rapor edilir. Rapor
tekniği, WMO standartları doğrultusunda elde edilen sabit rasat formatıdır.
WMO standart rasat formatı rasat sonucunda elde edilen bilgilerin belirli bir kod
formuna göre kodlanması esasına dayanmaktadır. WMO standartlarına göre elde
edilen ravinsonde raporları küresel bazda bütün dünya ülkeleri tarafından
kolayca çözümlenebilecek durumdadır.
WMO standartlarına göre hazırlanan ravinsonde rasatları küresel olarak
bütün dünya ülkeleri tarafından değiş tokuş edilir. Ayrıca, World Weather
Watch (WWW, Dünya hava gözetleme sistemi) ve Global Data-processing
System (Küresel hava izleme sistemi) gibi sistemler tarafından kullanılarak
dünya hava durumu takip edilir.
7.3 WMO KOD FORMU
Dünya Meteoroloji Teşkilatının (WMO) Temel Sistemler Komisyonu
(CBS) bütün meteorolojik bilgilerin değiş tokuş edilmesinde standart bir
formatın kullanılması gerekliliğini emretmektedir. Bu standart format, WMO
Manual on Codes Volumes I and II (WMO No: 306) isimli yayınında ayrıntılı
olarak açıklanmaktadır. Bu kitapta WMO’ nun söz konusu yayınının ravinsonde
rasatları ile ilgili olan bölümü tam olarak Türkçeleştirilmiştir.
Bütün WMO kod formları FM kısaltmasıyla tanımlanmaktadır. FM den
sonra gelen 10 lu kod serileri yer rasatlarını, 20 li seriler radar rasatlarını 30 lu
seriler ise yüksek hava gözlemlerini anlatmaktadır. 30 lu gruplarda yüksek hava
gözlemlerinin rapor edilmesine ait bütün kurallar, talimatlar ve öneriler yer
51

almaktadır. Ravinsonde rasatlarının rapor edilmesine ait 30 lu gruplarda, FM 35
TEMP ile kara ravinsonde istasyonlarına ait rapor kuralları, FM 36 TEMP SHIP
ile deniz ravinsonde istasyonlarına ait rapor kuralları, FM 37 TEMP DROP ile
dropsonde rasatlarına ait rapor kuralları, FM 38 TEMP MOBIL ile mobil
ravinsonde rasatlarına ait rapor kuralları verilmiştir. Đlerleyen bölümlerde söz
konusu bütün raporlara ait açıklamalar yapılmıştır. Dropsonde rasatlarına ait
kitapta ayrıntılı açıklamalar yapılmamasına karşın rapor edilme tekniği bu
bölümde açıklanmıştır.
Bu bölümde, ravinsonde rasatlarının rapor edilmesine ait kod formu, kod
formuna ait açıklamalar ve rapor etme tekniği, kod formunda kullanılan
sembollerin açıklamaları, kod tabloları açıklanmıştır. Bunlara ek olarak
kodlanmış bir rasat dekod edilmiştir. Son olarak ta ülkemizde kullanılan
ravinsonde kod formatına ayrıntılı olarak değinilmiştir.
7.4 TEMP, TEMP SHIP, TEMP DROP VE TEMP MOBĐL KOD
FORMU VE AÇIKLAMALARI
FM 35 TEMP : Sabit Kara Ravinsonde Đstasyonları
Đçin Yüksek Seviyelere Ait Basınç, Sıcaklık,
Nem ve Rüzgar Raporu.
FM 36 TEMP SHIP : Deniz Ravinsonde Đstasyonları
Đçin Yüksek Seviyelere Ait Basınç, Sıcaklık,
Nem ve Rüzgar Raporu.
FM 37 TEMP DROP : Dropsonde Rasatları Đçin Yüksek
Seviyelere Ait Basınç, Sıcaklık,
Nem ve Rüzgar Raporu.
FM 38 TEMP MOBĐL :
Mobil Kara Ravinsonde Đstasyonları
Đçin Yüksek Seviyelere Ait Basınç, Sıcaklık,
Nem ve Rüzgar Raporu.
52

KOD FORMU
Kısım A
BÖLÜM 1 M i M i M j M j D. . . . . . D ** YYGGI d
IIiii *
veya
99L a L a L a Q c L 0 L 0 L 0 L 0
***
MMMU La U Lo
****
h 0 h 0 h 0 h 0 i m
BÖLÜM 2 99P 0 P 0 P 0 T 0 T 0 T a0 D 0 D 0 d 0 d 0 f 0 f 0 f 0
P 1 P 1 h 1 h 1 h 1 T 1 T 1 T a1 D 1 D 1 d 1 d 1 f 1 f 1 f 1
....... ....... .......
....... ....... .......
P n P n h n h n h n T n T n T an D n D n d n d n f n f n f n
BÖLÜM 3 88P t P t P t T t T t T at D t D t d t d t f t f t f t
veya
88999
BÖLÜM 4 77P m P m P m
veya d m d m f m f m f m (4v b v b v a v a )
66P m P m P m
veya
77999
BÖLÜM 7 31313 s r r a r a s a s a 8GGgg (9s n T w T w T w )
53

BÖLÜM 9 51515
52525
....... Bölgesel olarak geliştirilecek kod grupları.
59595
BÖLÜM 10 61616
62626
....... Milli amaçlar için geliştirilecek kod grupları.
69696
Kısım B
BÖLÜM 1 M i M i M j M j D. . . . . . D ** YYGGa 4
IIiii *
veya
99L a L a L a Q c L 0 L 0 L 0 L 0
***
MMMU La U Lo
****
h 0 h 0 h 0 h 0 i m
BÖLÜM 5 n 0 n 0 P 0 P 0 P 0 T 0 T 0 T a0 D 0 D 0
n 1 n 1 P 1 P 1 P 1 T 1 T 1 T a1 D 1 D 1
....... .......
n n n n P n P n P n T n T n T an D n D n
BÖLÜM 6 21212 n 0 n 0 P 0 P 0 P 0 d 0 d 0 f 0 f 0 f 0
n 1 n 1 P 1 P 1 P 1 d 1 d 1 f 1 f 1 f 1
....... .......
n n n n P n P n P n
d n d n f n f n f n
54

BÖLÜM 7 31313 s r r a r a s a s a 8GGgg (9s n T w T w T w )
BÖLÜM 8 41414
N h C L hC M C H
BÖLÜM 9 51515
52525
....... Bölgesel olarak geliştirilecek kod grupları.
59595
BÖLÜM 10 61616
62626
....... Milli amaçlar için geliştirilecek kod grupları.
69696
Kısım C
BÖLÜM 1 M i M i M j M j D. . . . . . D ** YYGGI d
IIiii *
veya
99L a L a L a Q c L 0 L 0 L 0 L 0
***
MMMU La U Lo
****
h 0 h 0 h 0 h 0 i m
BÖLÜM 2 P 1 P 1 h 1 h 1 h 1 T 1 T 1 T a1 D 1 D 1 d 1 d 1 f 1 f 1 f 1
....... ....... .......
P n P n h n h n h n T n T n T an D n D n d n d n f n f n f n
BÖLÜM 3 88P t P t P t T t T t T at D t D t d t d t f t f t f t
veya
88999
55

BÖLÜM 4 77P m P m P m
veya d m d m f m f m f m (4v b v b v a v a )
66P m P m P m
veya
77999
BÖLÜM 7 31313 s r r a r a s a s a 8GGgg (9s n T w T w T w )
BÖLÜM 9 51515
52525
....... Bölgesel olarak geliştirilecek kod grupları.
59595
BÖLÜM 10 61616
62626
....... Milli amaçlar için geliştirilecek kod grupları.
69696
Kısım D
BÖLÜM 1 M i M i M j M j D. . . . . . D ** YYGGa 4
IIiii *
veya
99L a L a L a Q c L 0 L 0 L 0 L 0
***
MMMU La U Lo
****
h 0 h 0 h 0 h 0 i m
BÖLÜM 5 n 1 n 1 P 1 P 1 P 1 T 1 T 1 T a1 D 1 D 1
....... .......
n n n n P n P n P n T n T n T an D n D n
56

BÖLÜM 6 21212 n 1 n 1 P 1 P 1 P 1 d 1 d 1 f 1 f 1 f 1
....... .......
n n n n P n P n P n
d n d n f n f n f n
BÖLÜM 7 31313 s r r a r a s a s a 8GGgg (9s n T w T w T w )
BÖLÜM 9 51515
52525
....... Bölgesel olarak geliştirilecek kod grupları.
59595
BÖLÜM 10 61616
62626
....... Milli amaçlar için geliştirilecek kod grupları.
69696
7.4.1 Genel Notlar
(1) TEMP, sabit kara ravinsonde istasyonları için hazırlanan yüksek
seviyelere ait basınç, sıcaklık, nem ve rüzgar raporlarının kod
ismidir.
TEMP SHIP, deniz ravinsonde istasyonları için hazırlanan yüksek
seviyelere ait basınç, sıcaklık, nem ve rüzgar raporlarının kod
ismidir.
TEMP DROP, taşıyıcı bir balondan veya hava taşıtından bırakılan
dropsondelerin ölçmüş olduğu yüksek seviyelere ait basınç,
sıcaklık, nem ve rüzgar raporlarının kod ismidir.
TEMP MOBIL, sabit olmayan (mobil) kara ravinsonde istasyonları
için hazırlanan yüksek seviyelere ait basınç, sıcaklık, nem ve rüzgar
raporlarının kod ismidir.
Yukarıda kod formunda sonunda * kullanılan semboller sadece FM
35’ te, ** kullanılan semboller sadece FM 36 ve FM 38’ de, ***
kullanılan semboller sadece FM 36, FM 37 ve FM 38’ de ve ****
kullanılan semboller ise sadece FM 38’ de kullanılmaktadır.
57

(2) TEMP raporları M i M i ’ nin TT olması yardımıyla, TEMP SHIP
raporları M i M i ’ nin UU olması yardımıyla, TEMP DROP raporları
M i M i ’ nin XX olması yardımıyla ve TEMP MOBIL raporları M i M i ’
nin II olması yardımıyla tanınırlar ve biri birilerinden ayırt edilirler.
(3) Kod formu genel olarak dört kısımdan meydana gelir. Bu
kısımların her biri aşağıda gösterildiği gibi M j M j ile tanıtılırlar.
Kısımlar Tanıtıcı Harfler (M j M j )
A
AA
B
C
D
BB
CC
DD
Kısım A ve kısım B’ de yerden 100 hPa’ a kadar olan
bilgiler, kısım C ve kısım D’ de ise 100 hPa dan uçuşun bittiği
seviyeye kadar olan bilgiler rapor edilmektedir. Rapor hazırlanırken
her kısım ayrı ayrı hazırlanıp gönderilebilmektedir.
(4) Kod formundan da görüleceği gibi her kısım kendi içerisinde alt
bölümlere ayrılmıştır. Bu bölümler, sıra numarası ve içerikleri
aşağıda gösterilmektedir.
Sıra No Bölüm Tanıtıcı Rakamlar Đçerik
1 --- Rasadın tanıtılması ve
rasat noktasının
pozisyon bilgisi.
2 --- Standart izobarik
basınç seviyelerine ait
bilgiler.
3 88 Tropopoz seviyelerine
ait bilgiler.
4 66 veya 77 Maksimum rüzgar
seviyeleri ve düşey
rüzgar şiiri bilgileri.
58

Tablonun devamı...
Sıra No Bölüm Tanıtıcı Rakamlar Đçerik
5 --- Düşey olarak nispi
nem ve sıcak
değerlerindeki
değişimler dikkate
alınarak belirlenmiş
olan basınç
seviyelerine ait
sıcaklık ve nem
bilgileri
6 21212 Düşey olarak rüzgar
değerlerindeki
değişimler dikkate
alınarak belirlenmiş
olan basınç
seviyelerine ait
rüzgar bilgileri.
7 31313 Deniz suyu sıcaklığı
ve Sondajda kullanılan
rasat sistemlerine ait
bilgiler.
8 41414 Bulutlara ait bilgiler.
9 51515 Bölgesel olarak
52525 geliştirilecek kod
.......... grupları.
59595
10 61616 Milli amaçlar için
62626 geliştirilecek kod
.......... grupları.
69696
Not
: Bölüm 10’ da 66666 hiçbir suretle kullanılmamalıdır.
59

7.4.2 Genel Kurallar
(1) TEMP, TEMP SHIP, TEMP DROP ve TEMP MOBĐL kod isimleri
hiçbir suretle raporlara konulmaz.
(2) Kısım A ve Kısım B’ de 100 hPa sabit basınç seviyesine kadar olan
yüksek atmosfer bilgileri rapor edilir.
(3) Kısım C ve Kısım D’ de 100 hPa sabit basınç seviyesinden uçuşun
sona erdiği seviyeye kadar olan yüksek atmosfer bilgileri rapor
edilir.
(4) 100 hPa basınç seviyesinin üzerinde hiçbir yüksek atmosfer bilgisi
elde edilememişse Kısım C ve Kısım D rapor edilmez. Temp
raporu gönderilirken Kısım C ve Kısım D NIL olarak kodlanır.
(5) Balon yükselirken, belirli bir basınç seviyesinden itibaren, basınç
bilgileri herhangi bir nedenden dolayı elde edilememişse yada
muğlaksa, bununla birlikte, söz konusu rasatta, rüzgar bilgileri elde
edilmişse, elde edilen rüzgar bilgileri TEMP, TEMP SHIP ve
TEMP MOBĐL raporlarında rapor edilmez. Ancak söz konusu
rüzgar bilgileri, PĐLOT, PĐLOT SHIP ve PĐLOT MOBIL
raporlarında yüksekliğe bağlı olarak rapor edilebilir.
(6) Rasatlarda, sadece radiosonde cihazının elektronik olarak takip
edilmesi sonucunda elde edilen rüzgar bilgileri TEMP, TEMP SHIP
ve TEMP MOBĐL raporlarında rapor edilir. Başka yöntemlerle elde
edilen rüzgar bilgileri TEMP, TEMP SHIP ve TEMP MOBĐL
raporlarında kesinlikle rapor edilmez.
(7) TEMP DROP rasatlarında dropsonde cihazının elektronik olarak
takip edilmesi sonucunda elde edilen rüzgar bilgileri TEMP DROP
raporlarında rapor edilir. Başka yöntemlerle elde edilen rüzgar
bilgileri TEMP DROP raporlarında kesinlikle rapor edilmez.
60

7.4.3 Kısım A ve Kısım C
7.4.3.1 Bölüm 1 Rasat Yeri veya Đstasyona Ait Özel Bilgiler ve
Yer Yüzündeki Konum Bilgileri
Deniz ve kara mobil ravinsonde istasyonları kod formunda belirtildiği
üzere D. . . . . . D belirticisi ile tanımlanmaktadır. D. . . . . . D rasat yapılan
yerin kimliğini belirtir. Sabit istasyonlar ise IIiii belirticisi ile tanımlanır ve
tanınır. Diğer mobil kara istasyonları, deniz istasyonları ve dropsonde rasatları,
99L a L a L a Q c L 0 L 0 L 0 L 0 MMMU La U Lo belirticileri yardımıyla tanımlanır.
Bunlara ek olarak mobil kara istasyonlarının deniz seviyesinden itibaren
yükseklikleri h 0 h 0 h 0 h 0 i m belirticisi ile rapora konulur.
7.4.3.2 Bölüm 2 Standart Đzobarik Basınç Seviyeleri
(1) 2. Bölümde standart seviyelere ait bilgiler rapor edilmektedir. Yer
seviyesi, 1000, 925, 850, 700, 500, 400, 300, 250, 200, 150 ve 100
hPa standart izobarik basınç seviyelerine ait yüksek atmosfer
bilgileri Kısım A’ da rapor edilir. 70, 50, 30, 20 ve 10 hPa standart
izobarik basınç seviyelerine ait yüksek atmosfer bilgileri ise Kısım
C’ de rapor edilir. Herhangi bir rasat hangi yükseklikte sona ermiş
ise ilgili yüksekliğe kadar olan standart izobarik basınç seviyeleri
rapor edilir.
(2) Rapor edilen standart izobarik basınç seviyesi istasyon seviyesinin
daha altındaysa bu durumda sıcaklık, nem ve rüzgar bilgileri (/////)
olarak kodlanır. Standart izobarik basınç seviyelerinin rüzgar
bilgilerinin olup olmadığına ve hangi standart izobarik basınç
seviyesine kadar rüzgar bilgilerinin elde edildiğine dair bilgi I d
göstericisi ile belirtilir.
(3) Standart izobarik basınç seviyelerine ait rüzgar bilgileri
kullanılabilir açıklıkta ve gerektiği gibi elde edilmiş ise kod
formuna göre rapor edilir. Eğer rüzgar değerleri kullanılamayacak
durumda yada muğlak ise bu durumda rapor hazırlanırken
aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir.
(a) Herhangi bir standart izobarik basınç seviyesine ait rüzgar
bilgileri elde edilememişse d n d n f n f n f n rüzgar grubu (/////)
olarak kodlanır.
(b) Herhangi bir standart izobarik basınç seviyesinden itibaren
rasadın sona erdiği seviyeye kadar olan bütün standart
seviyelerde rüzgar bilgileri kayıp veya kullanılamaz durumda
ise I d değeri bu durum göz önüne alınarak, rüzgar bilgisinin
61

sağlıklı olarak elde edildiği en son standart izobarik basınç
seviyesine göre kodlanılır.
(4) Herhangi bir standart izobarik basınç seviyesine ait jeopotansiyel
Yükseklik değeri ekstrapolasyon yöntemiyle hesaplanacaksa
aşağıdaki kurallar uygulanmalıdır.
(a) Ekstrapolasyon işlemi sadece birbirine çok yakın olan basınç
seviyeleri dikkate alınarak yapılmalıdır. Ekstrapolasyon
yapılacak basınç seviyesinin değeri, hesaplarda kullanılacak
basınç seviyesi değerlerinin ¼’ ünden daha az olmamalıdır.
Bunun yanında, ekstrapolasyon işlemi yapılacak izobarik
basınç seviyesi ve hesaplamalarda kullanılacak basınç
seviyeleri arasındaki fark 25 hPa’ ı geçmemelidir.
(b) SkewT – LogP diyagramı kullanılarak ta ekstrapolasyon
işlemleri yapılabilir. Ancak a maddesindeki sınır değerlerine
ait kurallar aynen uygulanmalıdır.
7.4.3.3 Bölüm 3 Tropopoz Seviyeleri
Tropopoz seçim kıstaslarına göre tespit edilmiş (seçilmiş) olan bir veya
birden fazla tropopoz basınç seviyeleri 3. Bölümde rapor edilir.
Tropopoza rastlanmamış ise bu durumda tropopoz grubu 88999 olarak
kodlanır.
Tropopozun seçim kriterleri Bölüm 5.4’ te açıklanmıştır.
7.4.3.4 Bölüm 4 Maksimum Rüzgar Seviyeleri ve Rüzgar Şiiri
Bir veya birden daha çok rasat edilen maksimum rüzgar 4. bölümde rapor
edilir.
Maksimum rüzgarın tespit edilmesiyle ilgili kriterler Bölüm 5.3.4’ te yer
almaktadır.
Rasatta Bölüm 5.3.4’ teki kıstaslara uygun maksimum rüzgar tespit
edilmemişse bu durumda maksimum rüzgar grubu 77999 olarak kodlanır.
Maksimum rüzgara sondaj içerisinde herhangi bir seviyede rastlanılmışsa
maksimum rüzgar bilgileri 77 grup göstericisi rakamı kullanılarak rapor edilir.
Eğer maksimum rüzgara sondajın son bulduğu seviyede rastlanılmışsa bu
durumda 77 grup göstericisi kullanılmaz bunun yerine 66 grup göstericisi
kullanılarak maksimum rüzgar rapor edilir.
4v b v b v a v a grubunda tespit edilen maksimum rüzgar seviyesinin 1 km
altındaki ve 1 km üzerindeki rüzgar şiiri rapor edilir.
62

7.4.3.5 Bölüm 7 Sondaj Sistemi, Radiosonde Cihaz Tipi,
Sistem Durumu, Uçuşun Lokal Saati ve Deniz
Suyu Sıcaklığı
7. Bölüm rapor edilmesi zorunlu bir bölümdür. Daima rapora
konulmalıdır. s r r a r a s a s a ve 8GGgg bütün TEMP, TEMP SHIP, TEMP DROP,
TEMP MOBIL raporlarında kodlanmak zorundadır. TEMP SHIP raporlarında
ise 9s n T w T w T w grubu rapor edilmelidir.
7.4.3.6 Bölüm 9 Bölgesel Gruplar
9. Bölümde bölgesel ihtiyaçlar için geliştirilmiş ve geliştirilecek kod
grupları yer almaktadır. Halihazırda ülkemizin de bulunduğu bölgede, 51515
grup göstericisi ile birlikte istasyon seviyesinden itibaren 900 – 1000 metre
yukarısındaki seviyeye ve 800 hPa ile 600 hPa basınç seviyelerine ait rüzgar
değerleri rapor edilmektedir.
7.4.3.7 Bölüm 10 Milli Amaçlı Gruplar
10. Bölümde milli ihtiyaçlar için geliştirilmiş ve geliştirilecek kod
grupları yer almaktadır.
7.4.4 Kısım B ve Kısım D
7.4.4.1 Bölüm 5 Sıcaklık ve Nispi Nem Bakımından Önemli
Seviyeler
Ravinsonde rasatlarının en temel amaçlarından birisi de düşey atmosferde
meteorolojik açıdan önemli sıcaklık ve nemlilik değişimlerinin olduğu
seviyelerin rapor edilmesidir. Burada akla bu seviyelerin nasıl belirleneceği
sorusu gelebilir. Önemli sıcaklık ve nemlilik seviyelerinin rapor edilmesi
tamamen WMO’ nun koymuş olduğu kurallar çerçevesinde yapılmaktadır. Bu
kurallar kitabın 5. Bölümünde ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır.
5. Bölümde, yukarıda açıklandığı üzere sıcaklık ve nemlilik açısından
önemli değişimlerin olduğu basınç seviyeleri rapor edilir.
Herhangi bir ravinsonde rasadında, düşey atmosferde, nemliliğin rapor
edilmesi ile ilgili olarak, işba sıcaklık bilgilerinin hangi seviyeye kadar rapora
dahil edileceği WMO’ nun belirlemiş olduğu sınır atmosfer sıcaklık değerleri ile
belirlenmektedir. Belirlenen sıcaklık değerinin gerçekleştiği seviyede işba
sıcaklık bilgileri kesilir. Ancak milli ve özel amaçlar için rasadın en son
seviyesine kadar işba sıcaklık bilgileri rapor edilebilir.
Kitabın 5. Bölümünde sıcaklık ve nispi nem bakımından ayrıntılı olarak
verilen seviye seçim kriterlerine burada özet olarak değinilmiştir.
63

Sıcaklık ve nemlilik açısından verilmesi zorunlu önemli meteorolojik
seviyeler:
1- Yer seviyesi ve sondajın sona erdiği en üst seviye daima verilmesi
zorunlu önemli meteorolojik seviyedir. Dropsonde rasatlarında ise
hava aracının referans ve uçuşun bittiği seviyeler verilmesi zorunlu
önemli meteorolojik seviyedir.
2- 110 ila 100 hPa arasında herhangi bir seviye.
3- 300 hPa basınç seviyesinin altında, kalınlığı 20 hPa’ dan daha büyük
olan enversiyon ve izotermal tabakanın taban ve tepe noktaları.
4- 300 hPa basınç seviyesinin altında, 2.5 0 C lik sıcaklık değişimi olan
bütün enversiyon seviyeleri veya %20 nispi nemin değişiklik
gösterdiği tabakaların taban ve tepe noktaları.
Yukarıda verilmesi zorunlu olan önemli meteorolojik seviye seçim
kıstaslarının yanında Bölüm 5.2.3 te ayrıntılı olarak açıklanmış olan Ekstra
Önemli Meteorolojik Seviyeler de rapora dahil edilir. Burada ekstra seçim
kriterlerinin ayrıntılarına girilmemiştir.
Herhangi bir ravinsonde rasadında operatör seviye ekleme işlemi
yapabilir. Eklenen seviyelerin tamamı Ekstra Önemli Meteorolojik Seviye
olarak adlandırılır. Seviye ekleme işlemleri lineer enterpolasyon veya herhangi
bir termodinamik diyagram yardımıyla yapılabilir.
Eğer, sıcaklık ve nem bakımından önemli olan herhangi bir seviye
standart izobarik basınç seviyelerinin birisine denk geliyorsa ilgili basınç
seviyesi, 100 hPa’ a kadar ise hem Kısım A’ da hem Kısım B’ de, 100 hPa’ ın
üzerinde ise hem Kısım C’ de hem Kısım D’ de rapor edilmelidir.
Tespit edilen önemli meteorolojik seviye 100 hPa’ a kadar Kısım B’ de
n n n n , 00 (yer seviyesi olmak üzere), 11, 22, 33 ..........99, 11, 22, 33 gibi sıra
numarası kullanılarak kodlanır.
Tespit edilen önemli meteorolojik seviye 100 hPa’ ın üzerinde Kısım D’
de n n n n , 11, 22, 33 ..........99, 11, 22, 33 gibi sıra numarası kullanılarak kodlanır.
Dikkat edileceği üzere n 0 n 0 sadece Kısım B’ de 00 olarak yer seviyesi
göstericisi olarak yer almaktadır.
Bilgi kaybı olan önemli meteorolojik seviyeler, (/////) olarak kodlanır.
Bilgi kaybı olan seviyeyi (/////) olarak kodlayabilmek için bu seviyenin altındaki
ve üzerindeki seviyelerin tabaka kalınlığının en az 20 hPa olması gerekmektedir.
Ayrıca bu sınır basınç değerlerine ait bilgi kayıpları olmamalıdır.
Örnek :
33P 3 P 3 P 3 T 3 T 3 T a3 D 3 D 3
44/ / / / / / / /
55P 5 P 5 P 5 T 5 T 5 T a5 D 5 D 5
P 3 ile P 5 basınç seviyeleri arasındaki fark en az 20 hPa olmalıdır. Bunun
yanında P 3 ile P 5 basınç seviyelerinde bilgi kayıpları olmamalıdır.
64

7.4.4.2 Bölüm 6 Rüzgar Bilgileri Bakımından Önemli Seviyeler
Atmosferde yükseklikle rüzgar profilinde meydana gelen değişiklikler
meteorolojik açıdan büyük önem taşır. Rüzgar değerinde yükseklikle önemli
değişikliklerin olduğu seviyelerin tespit edilerek rapor edilmesi gerekmektedir.
Önemli rüzgar seviyelerinin tespit edilmesi işlemi de WMO’ nun belirlemiş
olduğu kurallar çerçevesinde yapılmalıdır. Bölüm 5.3’ te rüzgar bakımından
önemli meteorolojik seviyelerin seçim kriterleri ayrıntılı olarak verilmiştir.
Önemli rüzgar seviyeleri temp raporlarında Kısım B ve Kısım D’ de
21212 grup gösterici rakamıyla rapor edilir.
Bilgi kaybı olan önemli rüzgar seviyeleri, (/////) olarak kodlanır. Bilgi
kaybı olan seviyeyi (/////) olarak kodlayabilmek için bu seviyenin altındaki ve
üzerindeki seviyelerin tabaka kalınlığının en az 50 hPa olması gerekmektedir.
Ayrıca bu sınır basınç değerlerine ait bilgi kayıpları olmamalıdır.
Örnek :
33P 3 P 3 P 3 d 3 d 3 f 3 f 3 f 3
44/ / / / / / / /
55P 5 P 5 P 5 d 5 d 5 f 5 f 5 f 5
P 3 ile P 5 basınç seviyeleri arasındaki fark en az 50 hPa olmalıdır. Bunun
yanında P 3 ile P 5 basınç seviyelerinde bilgi kayıpları olmamalıdır.
7.4.4.3 Bölüm 7 Sondaj Sistemi, Radiosonde Cihaz Tipi, Sistem
Durumu, Uçuşun Lokal Saati ve Deniz Suyu Sıcaklığı
7. Bölüm rapor edilmesi zorunlu bir bölümdür. Daima rapora
konulmalıdır. s r r a r a s a s a ve 8GGgg bütün TEMP, TEMP SHIP, TEMP DROP,
TEMP MOBIL raporlarında kodlanmak zorundadır. TEMP SHIP raporlarında
ise 9s n T w T w T w grubu rapor edilmelidir.
7.4.4.4 Bölüm 8 Bulut Bilgileri
TEMP, TEMP SHIP ve TEMP MOBIL raporlarında 8. Bölümde bulut
bilgileri rapor edilir. Bulutlara ait, N h , h, C L , C M ve C H bilgileri 41414 grup
göstericisi ile rapor edilir.
Bu bölüm TEMP DROP rasatlarında rapora konulmaz.
7.4.4.5 Bölüm 9 Bölgesel Gruplar
9. Bölümde bölgesel ihtiyaçlar için geliştirilmiş ve geliştirilecek kod
grupları yer almaktadır. Halihazırda ülkemizin de bulunduğu bölgede, 51515
grup göstericisi ile birlikte istasyon seviyesinden itibaren 900 – 1000 metre
65

yukarısındaki seviyeye ve 800 hPa ile 600 hPa basınç seviyelerine ait rüzgar
değerleri rapor edilmektedir.
7.4.4.6 Bölüm 10 Milli Amaçlı Gruplar
10. Bölümde milli ihtiyaçlar için geliştirilmiş ve geliştirilecek kod
grupları yer almaktadır.
66

7.5 WMO KOD FORMUNDA KULLANILAN SEMBOLLERĐN
AÇIKLAMALARI
Bu bölümde, FM 35 TEMP, FM 36 TEMP SHIP, FM 37 TEMP DROP ve
FM 38 TEMP MOBIL kod formundaki sembollerin açıklamaları yer almaktadır.
a 4 : Kullanılan ölçüm sisteminin tipi. (Kod Tablosu 0265)
C H
C L
C M
: Cirrus, Cirrocumulus ve Cirrostratus gibi yüksek bulutların cinsi.
(Kod Tablosu 0509)
: Stratocumulus, Stratus, Cumulus ve Cumulonimbus gibi alçak bulutların
cinsi. (Kod Tablosu 0513)
: Altocumulus, Altostratus ve Nimbostratus gibi orta bulutların cinsi.
(Kod Tablosu 0515)
D t D t : Tropopoz seviyesindeki sıcaklık ile işba sıcaklığı arasındaki fark.
(Kod Tablosu 0777)
D 0 D 0 : Đstasyon yer seviyesinden başlamak üzere, standart izobarik basınç
D 1 D 1 seviyelerindeki ve önemli meteorolojik seviyelerdeki sıcaklık ve
........ işba sıcaklığı arasındaki fark. (Kod Tablosu 0777)
D n D n
D...D : TEMP SHIP rasatlarında üç veya daha fazla alfanümerik karaktere
sahip gemi çağrı sinyali.
TEMP MOBIL rasatlarında ise üç veya daha fazla alfanümerik
karaktere sahip alışılagelmiş çağrı sinyali.
d m d m : Gerçek rüzgar yönünün yüzde ve onda derece cinsinden (en yakın 5
dereceye yuvarlandığı) maksimum rüzgar yönü.
Örnek : 100 knot’ u aşan rüzgar hızlarında rüzgar yönü en yakın 5
dereceye yuvarlatılır. Derecenin son rakamına 100 knot’ lu rüzgar
hızlarında 1, 200 knot’ lu rüzgar hızlarında ise 2 ilave edilerek kodlanır.
293 0 / 162 knot rüzgar değeri 29662 olarak, 290 0 / 162 knot rüzgar
değeri ise 29162 olarak kodlanır.
d 0 d 0 : Gerçek rüzgar yönünün yüzde ve onda derece cinsinden (en yakın 5
d 1 d 1 dereceye yuvarlandığı) yer seviyesinden başlamak üzere standart
..... izobarik basınç seviyelerindeki ve önemli rüzgar seviyelerdeki rüzgar
d n d n yönü.
67

f m f m f m : Knot veya m/sn cinsinden maksimum rüzgar hızı.
Örnek : 100 knot’ u aşan rüzgar hızlarında rüzgar yönü en yakın 5
dereceye yuvarlatılır. Derecenin son rakamına 100 knot’ lu rüzgar
hızlarında 1, 200 knot’ lu rüzgar hızlarında ise 2 ilave edilerek
kodlanır. 293 0 / 162 knot rüzgar değeri 29662 olarak, 290 0 / 162 knot
rüzgar değeri ise 29162 olarak kodlanır.
Rüzgar hızı knot cinsinden verildiği zaman YY’ ye 50 ilave edilir.
f t f t f t : Knot veya m/sn cinsinden tropopoz seviyesindeki rüzgar hızı.
Örnek : 100 knot’ u aşan rüzgar hızlarında rüzgar yönü en yakın 5
dereceye yuvarlatılır. Derecenin son rakamına 100 knot’ lu rüzgar
hızlarında 1, 200 knot’ lu rüzgar hızlarında ise 2 ilave edilerek
kodlanır. 293 0 / 162 knot rüzgar değeri 29662 olarak, 290 0 / 162 knot
rüzgar değeri ise 29162 olarak kodlanır.
Rüzgar hızı knot cinsinden verildiği zaman YY’ ye 50 ilave edilir.
f 0 f 0 f 0 : Knot veya m/sn cinsinden yer seviyesinden başlamak üzere
f 1 f 1 f 1 standart izobarik basınç seviyelerindeki ve önemli rüzgar
........ seviyelerdeki rüzgar hızı.
f n f n f n Örnek : 100 knot’ u aşan rüzgar hızlarında rüzgar yönü en yakın
5 dereceye yuvarlatılır. Derecenin son rakamına 100 knot’ lu
rüzgar hızlarında 1, 200 knot’ lu rüzgar hızlarında ise 2 ilave edilerek
kodlanır. 293 0 / 162 knot rüzgar değeri 29662 olarak, 290 0 / 162 knot
rüzgar değeri ise 29162 olarak kodlanır.
Rüzgar hızı knot cinsinden verildiği zaman YY’ ye 50 ilave edilir.
GG : Aktüel rasat saatinin en yakın UTC’ ye iblağ edilmiş olduğu
UTC cinsinden rasat saati. Burada rasat saatinden balonun
veya dropsondenin bırakıldığı saat kastedilmektedir.
GGgg : Saat ve dakika cinsinden aktüel rasat saati.
h : En alçak bulut tabanının yerden yüksekliği. (Kod Tablosu 1600)
h 1 h 1 h 1 : Jeopotansiyel metre cinsinden standart izobarik basınç seviyelerine ait
h 2 h 2 h 2 yükseklik değerleri.
........
h n h n h n
68

h 0 h 0 h 0 h 0
: Metre veya feet cinsinden mobil kara ravinsonde
istasyonlarının deniz seviyesinden olan yüksekliği.
I d
II
i m
iii
: Bütün yüksek seviye raporlarının A ve C kısımlarında rüzgar
grubu rapor edilen son standart izobarik basınç seviyesinin
göstericisi.
TEMP, TEMP SHIP, TEMP DROP ve TEMP MOBIL raporlarının
A kısmında hPa cinsinden kodlanan jeopotansiyel yükseklik
değerinin yüzler hanesindeki rakam. C kısmında ise onlar hanesindeki
rakam. (Kod Tablosu 1734)
(1) Bir veya birden çok standart izobarik basınç seviyesinde rüzgar
bilgileri kaybı varsa fakat bu seviyelerin altında veya üzerindeki
standart izobarik basınç seviyelerindeki rüzgar bilgileri normal
ise bu durumda bilgi kaybı olan seviye I d kodlanırken dikkate
alınmaz.
(2) En üst standart izobarik basınç seviyesindeki rüzgar bilgisi
Kullanılabilecek kalitede değilse yada kayıpsa bu durumda söz
konusu seviye I d kodlanırken dikkate alınmalı ve ilgili seviye
hariç tutulmalıdır.
(3) I d 0 kodlandığında bu durum 1000 hPa standart izobarik basınç
seviyesini gösterir.
(4) Kısım A ve C deki bütün standart izobarik basınç
seviyelerindeki rüzgar bilgileri elde edilememiş ise bu durumda
I d (/) olarak kodlanmalıdır.
(5) 250 hPa seviyesi dahil olmak üzere 250 hPa’ a kadar olan
standart izobarik basınç seviyelerinde rüzgar bilgileri elde
edilmişse ve 250 hPa sondajın en son standart izobarik basınç
seviyesi ise bu durumda 200 hPa basınç seviyesi de rapora
konulmalıdır ve rüzgar bilgisi (/////) olarak kodlanmalıdır. Aynı
kural 150 ve 100 hPa için de geçerlidir.
: WMO Blok numarası Türkiye için 17 kodlanmaktadır.
: Đstasyon seviyesinin denizden yükseklik biriminin ve söz konusu
yüksekliğin doğruluğuna ait güvenlik faktörü göstericisi.
(Kod Tablosu 1845)
: WMO Blok numarası dahilinde istasyonlara verilen istasyon numarası.
L a L a L a
L 0 L 0 L 0 L 0
: Ondalıklı olarak istasyona ait enlem derecesi.
: Ondalıklı olarak istasyona ait boylam derecesi.
69

M i M i : Raporların tanıtılmasına ait anahtar gösterici. (Kod Tablosu 2582)
M j M j : Raporların kısımlarının tanıtılmasına ait anahtar gösterici.
(Kod Tablosu 2582)
MMM : Rasat saatine göre istasyonun yerleştirilmiş olduğu Marsden
Karesi numarası. (Kod Tablosu 2590)
N h
: Rasat edilen alçak bulutların (alçak bulutlar yoksa orta bulutların)
toplam kapalılığı. (Kod Tablosu 2700)
n 0 n 0 : Yer bilgileri de dahil olmak üzere basınç seviyelerinin sırayla sayısı.
n 1 n 1 Yer seviyesinde n 0 n 0 00 olarak kodlanır.
.......
n n n n
P 1 P 1 : Standart izobarik basınç seviyelerinin göstericisi. 1000 hPa
P 2 P 2 için 00, 925 hPa için 92, 400 hPa için 40, 50 hPa için 50 dir.
......
P n P n
P m P m P m
P t P t P t
P 0 P 0 P 0
P 1 P 1 P 1
.........
P n P n P n
Q c
r a r a
s n
: Maksimum rüzgar seviyesinin basıncı. Yer ila 100 hPa arasında
(100 hPa dahil) tam olarak, 100 hPa’ ın üzerinde ise ondalıklı
olarak kodlanır.
: Tropopoz seviyesinin basıncı. Yer ila 100 hPa arasında
(100 hPa dahil) tam olarak, 100 hPa’ ın üzerinde ise ondalıklı
olarak kodlanır.
: Önemli meteorolojik seviyelerin ve ekstra önemli meteorolojik
seviyelerin basınç değerleri. (hektopaskal cinsinden)
: Yer küresinin çeyrek daireler şeklinde bölümleri.
(Kod Tablosu 3333)
: Kullanılan radiosonde cihazının özel kod numarası.
(Kod Tablosu 3685)
: Deniz suyu sıcaklığının işareti. 0 ise deniz suyu
sıcaklığı pozitif, 1 ise deniz suyu sıcaklığı negatiftir.
70

s r : Güneş ve infrared radyasyon düzeltmesi. (Kod Tablosu 3849)
s a s a : Đstasyonda kullanılan izleme tekniği ve durumu. (Kod Tablosu 3872)
T at
: Tropopoz seviyesindeki hava sıcaklığının ondalık değeri ve işareti
(pozitif veya negatif) (Kod Tablosu 3931)
T a0
T a1
: Yer seviyesi dahil olmak üzere standart ve önemli meteorolojik
seviyelerdeki hava sıcaklığının ondalık değeri ve işareti.
..... (Kod Tablosu 3931)
T an
T t T t : Tropopoz seviyesindeki santigrat derece cinsinden tam hava sıcaklığı
işareti T at ile belirlenmektedir.
T 0 T 0 : Yer seviyesi dahil olmak üzere standart ve önemli meteorolojik
T 1 T 1 seviyelerdeki santigrat derece cinsinden hava sıcaklığı.
.......
T n T n
T w T w T w : Santigrat derece cinsinden deniz suyu sıcaklığı. Đşareti s n ile
belirtilir.
U La
U L0
: Enlem birimi göstericisi.
: Boylam birimi göstericisi.
v a v a : Maksimum rüzgarın 1 km altındaki rüzgar hızı farkı.
v b v b : Maksimum rüzgarın 1 km üzerindeki rüzgar hızı farkı.
YY
: Ayın günü. (UTC olarak) Kodda YY ayın gününü belirttiği gibi kod
içerisinde rapor edilen rüzgar hızlarının birimlerini de göstermektedir.
Rüzgar hızı knot olarak rapor edildiği zaman YY’ ye 50 ilave edilir.
Rüzgar hızı m/sn olarak rapor edildiği zaman ise YY’ ye ilave yapılmaz.
71

7.6 KOD TABLOLARI
a 4 : Kullanılan ölçüm sisteminin tipi. (Kod Tablosu 0265)
Kod Rakamı
Açıklama
0 Basınç ölçüm aleti ile birleştirilmiş rüzgar ölçüm aleti.
1 Optik teodolit.
2 Radyoteodolit.
3 Radar
4 Uçuş sırasında arızalanmış olan basınç ölçüm aleti ile
birleştirilmiş rüzgar ölçüm aleti.
5 VLF - Omega.
6 Loran - C
7 Düşey rüzgar profilini elde eden ayrı bir sistem.
8 Uydu sistemi
9 Rezerve edilmiş kod rakamı.
C H
: Yüksek bulut cinsi. (Kod Tablosu 0509) Cirrus (Ci), Cirrostratus
(Cs) ve Cirrocumulus (Cc) bulutları yüksek bulutlardır.
Kod Rakamı Bulutun Cinsi Açıklama
0 Yüksek bulut yok. Cirrus, cirrostratus ve cirrocumulus yok.
1 Gelişmeyen cirrus fibratus bazende Đnce iplik ( lif ), bazende çengel ( virgül )
cirrus uncinus.
şeklinde gelişmeyen cirrus lerdir.
2 Cirrus spissatus (Genellikle çoğal- Kesif, çoğalmayan parçalar veya karışık desteler
mayan parçalar veya karışık deste- şeklinde bazende cumulonimbus bulutunun üst
ler şeklinde, bazen cumulonimbus kısmının kalıntıları olarak görünen cirrus; veya
bulutunun üst kısmının kalıntıları kulecikler şeklinde kale burcları gibi filiz veren
olarak görünürler.) veya cirrus cas- cirrus veya cumuliform öbekleri görünümüne
tellanus veya cirrus floccus.
sahip cirrus.
3 Cirrus spissatus cumulonimbo- Çoğunlukla örs şeklindeki
genitus.
cumulonimbus bulutunun üst kısımlarından
oluşan yoğun cirrus.
4 Cirrus uncinus veya fibratus veya Çengel ( virgül ) veya iplik ( lif ) şeklinde
herikisi birden, gelişmekte ve genel- veya her iki şekilde, sürekli gelişme halinde
likle kalıncadır.
ve zamanla kesifleşen cirrus lerdir.
5 Cirrus ( çoğunlukla şeritler halinde ) Çoğunlukla şeritler halinde ufkun karşıt iki veya
ve cirrostratus veya sadece cirro- bir noktasına doğru birleşmeye başlamış cirrus
stratus. Devamlı gelişmektedir ve ge- ve cirrostratus veya sadece cirrostratus. Bu
nellikle kalıncadır fakat bu örtünün bulutlar gelişmekte ve genellikle kalıncadır. Fakat
devamı ufkun üzerinde 45 0 ye ulaş- bu örtünün devamı ufkun üzerinde 45 0 ye
maz.
ulaşmaz.
72

6 Cirrus ( çoğunlukla şeritler halinde ) Çoğunlukla şeritler halinde ufkun karşıt iki veya r
ve cirrostratus veya sadece cirro- bir noktasına doğru birleşmeye başlamış cirrus
stratus.Devamlı gelişmektedir ve ge- ve cirrostratus veya sadece cirrostratus. Devamlı
nellikle kalıncadır. Bu bulut örtüsü- gelişmektedir ve genellikle kalıncadır. Bu bulut
nün devamı ufkun üzerinde 45 0 den örtüsünün devamı ufkun üzerinde 45 0 den
fazladır.
fazladır.
7 Gökyüzünün tamamını kaplayan Cirrostratus bulutu bir tül perde gibi gökyüzünün
cirrostratus.
tamamını kaplar.
8 Gelişmeyen ve gökyüzünün tama- Gelişmeyen ve gökyüzünü tamamen kaplamayan
mını kaplamayan cirrostratus.
cirrostratus.
9 Cirrocumulus ( yalnız veya yüksek Sadece cirrocumulus; veya cirrus veya
bulutlar içerisinde cirrocumulus cirrostratus veya her ikisiyle birlikte
hakim durumda ).
cirrocumulus fakat cirrocumulus çoğunlukta.
/ Yüksek bulutlar karanlık, sis, toz Cirrus, cirrostratus ve cirrocumulus karanlık,
veya kum fırtınası, benzer meteoro- sis, toz veya kum fırtınası, benzer meteorolojik
lojik olaylar veya devamlı bir tabaka olaylar veya çoğu kere alçak veya orta bulutların
oluşturan daha alçak bulutlar nede- devamlı bir tabaka oluşturması nedeniyle
niyle görülemiyor.
görülemiyor.
C L
: Alçak bulut cinsi. (Kod Tablosu 0513) Cumulus (Cu), Stratocumulus
(Sc), Stratus (St), Cumulonimbus (Cb) bulutları alçak bulutlardır.
Kod Rakamı Bulutun Cinsi Açıklama
0 C L bulutları yok. Alçak bulutlar yok.
1 Cumulus humulis veya cumulus frac- Yassılaşmış veya dağınık parçalar halinde
tus veya her ikisi birden.( Đyi hava cu- görünen, dikey kalınlığı az olan iyi hava
mulusleri.)
cumulusleri.
2 Tabanları aynı seviyedeki Cumulus Hepsinin tabanları aynı seviyede olmak üzere
mediocris veya congestus.Cumulus cumulus veya stratocumulus ile birlikte olan veya
fraktus,humulus veya stratocumulus- olmayan genellıkle kubbe veya kule şeklinde tüm
lerle birlikte olabilir.
sekleri olan orta veya daha kalın cumulus.
3 Cumulonimbus calvus. Cumulus, stra- Üst kısmındaki uzantıları az çok belirgin ve yassı
tocumulus veya stratus ile birlikte ola- olan, dış hatları keskin olmayan, örs şeklinde olbilir.
mayan cumulonimbus. Cumulus, stratocumulus
ve stratus bulutlarıyla birlikte veya değil.
4 Stratocumulus cumulogenitus. Cumulus lerin yayılmasından meydana gelen
stratocumulus.Aynı zamanda cumulus de olabilir.
5 Stratocumulus cumulogenitus dışında Cumuluslerin yayılmasından meydana gelmeyen
kalan stratocumulus.
stratocumulus.
6 Stratus nebulosus veya kötü hava bu- Oldukça belirgin bir tabaka halinde veya düzensiz
lutu olmayan stratus fractus veya her şeritler halinde veya heriki halde stratus. Fakat
ikisi birlikte.
kötü hava stratus fractusu yok.
73

7 Stratus fractus veya cumulus fractus Kötü hava stratus fractusu veya cumulus fractusu
veya herikisi birlikte. ( Kötü hava bu- veya her ikisi birden. Genellikle altostaratus veya
lutları. ) Genellikle altostratus veya nimbostratusun altında.
nimbostaratusun altında.
8 Cumulus ve Stratocumulus. Tabanla- Cumuluslerin yayılmasından meydana gelmeyen
rı farklı seviyede ve stratocumulus stratocumulus ve cumulus. Cumulus ün tabanı
cumulogenitus yok.
stratocumulus ün tabanıyla farklı seviyededir.
9 Cumulonimbus capillatus. Çoğunluk- Tepesinde belirgin şekilde lifli ve çizgili cirrusler
la örs şeklinde. Cumulonimbus cal- bulunan çoğunlukla örs şeklinde cumulonimbus.
vus, cumulus, stratocumulus ve stra- Cumulonimbus calvus, cumulus,stratocumulus ve
tus ile birlikte veya değil.
stratus ile birlikte veya değil.
/ Alçak bulutlar karanlık, sis, toz veya Stratocumulus,stratus,cumulus ve cumulonimbus
kum fırtınası veya benzer meteorolojik karanlık, sis, toz veya kum fırtınası veya benzer
olaylardan dolayı görülemiyor.
meteorolojik olaylardan dolayı görülemiyor.
' Kötü Hava ' : Yağışlı durumlarda veya yağıştan kısa bir süre önce veya sonrası için kullanılan bir
terimdir.
C M : Orta bulut cinsi. (Kod Tablosu - 0515 ) Altocumulus (Ac), Altostratus
(As) ve Nimbostratus (Ns) bulutları orta bulutlardır.
Kod Rakamı Bulutun cinsi Açıklama
0 Orta bulut yok. Altocumulus,altostratus ve nimbostratus mevcut
değil.
1 Altostratus translucidus. Büyükce bir bölümü yarı şeffaf olan ve bu
bölümüne buzlu camla bakıldığında güneş veya
ayın görülebildiği altostratustür.
2 Altostratus opacus veya nimbostratus. Büyük bir kısmı güneş veya ayı tamamen
kapatacak ve belli etmeyecek şekilde kalın olan
altostratus veya nimbostratus.
3 Altocumulus translucidus. Büyük bir kısmı yarı şeffaf olan, muhtelif
( Tek bir seviyede. ) kısımları yavaş bir şekilde değişen ve
yükseklikleri aynı olan altocumulustür.
4 Altocumulus translucidus. Parça, ço- Çoğunlukla badem veya balık şeklinde, oldukca
ğunlukla mercek şeklindedir. Devamlı büyük bir kısmı yarı şeffaf, unsurları devamlı bir
olarak değişir ve bir veya daha fazla değişiklik gösteren, bir veya birden fazla seviyede
seviyede görünür.
görünen altocumulus tür.
5 Şeritler halinde altocumulus translu- Şeritler halinde yarı şeffaf altocumulus veya
cidus veya gelişen bir veya daha fazla gelişen bir veya daha fazla seviyede görünen
seviyede görünen kalın altocumulus ( yarı şeffaf veya kesif ) genelde kalın olan
translucidus veya opacus.
altocumulus.
6 Altocumulus cumulogenitus veya Cumulus veya cumulonimbuslerin yayılması
cumulonimbogenitus .
sonucu oluşan altocumulus.
7 Gelişmeyen iki veya daha fazla taba- Gelişmeyen iki veya daha fazla seviyede görünen
ka halinde altocumulus translucidus altocumulus veya gelişmeyen kalın bir tabaka
veya altocumulus opacus, tek tabaka halinde altocumulus veya altostratus veya
halinde altocumulus opacus veya alto- nimbostratus ile birlikte altocumulus.
stratus veya nimbostratus ile birlikte
altocumulus.
74

8 Altocumulus castellanus veya floccus. Kuleler veya kale burçları şeklinde sürgün veren
altocumulus veya cumuluform öbekleri gibi
görünen altocumulus.
9 Karışık bir gökyüzü oluşturan, genelde Karışık bir gökyüzü oluşturan,çoğu kez birkaç
değişik seviyelerde altocumulus. seviyede görünen altocumulus.
/ Orta bulutlar karanlık, sis, toz veya Altocumulus, altostratus ve nimbostratus bulutları
kum fırtınası veya benzer meteorolojik karanlık, sis, toz veya kum fırtınası, diğer
olaylar veya devamlı bir tabaka halin- meteorolojik olaylar yada çoğu kez alçak
deki alçak bulutlar nedeniyle
bulutların devamlı bir tabakada olmasından dolayı
görülemiyor.
görülemiyor.
D t D t : Tropopoz seviyesindeki sıcaklık ile işba sıcaklığı arasındaki fark.
(Kod Tablosu 0777)
D 0 D 0 : Đstasyon yer seviyesinden başlamak üzere, standart izobarik basınç
D 1 D 1 seviyelerindeki ve önemli meteorolojik seviyelerdeki sıcaklık ve
........ işba sıcaklığı arasındaki fark. (Kod Tablosu 0777)
D n D n
Kod Rakamı Fark ( 0 C) Kod Rakamı Fark ( 0 C)
00 0.0 25 2.5
01 0.1 26 2.6
02 0.2 27 2.7
03 0.3 28 2.8
04 0.4 29 2.9
05 0.5 30 3.0
06 0.6 31 3.1
07 0.7 32 3.2
08 0.8 33 3.3
09 0.9 34 3.4
10 1.0 35 3.5
11 1.1 36 3.6
12 1.2 37 3.7
13 1.3 38 3.8
14 1.4 39 3.9
15 1.5 40 4.0
16 1.6 41 4.1
17 1.7 42 4.2
18 1.8 43 4.3
19 1.9 44 4.4
20 2.0 45 4.5
21 2.1 46 4.6
22 2.2 47 3.7
75

Kod Rakamı Fark ( 0 C) Kod Rakamı Fark ( 0 C)
48 4.8 74 24
49 4.9 75 25
50 5 76 26
51 77 27
52 78 28
53 Kullanılmaz. 79 29
54 80 30
55 81 31
56 6 82 32
57 7 83 33
58 8 84 34
59 9 85 35
60 10 86 36
61 11 87 37
62 12 88 38
63 13 89 39
64 14 90 40
65 15 91 41
66 16 92 42
67 17 93 43
68 18 94 44
69 19 95 45
70 20 96 46
71 21 97 47
72 22 98 48
73 23 99 49
// Kullanılamayacak nem bilgisi.
76

h : En alçak bulut tabanının yerden yüksekliği. (Kod Tablosu 1600)
Kod Rakamı
Bulut Yüksekliği (Metre)
0 0 - 50
1 50 - 100
2 100 - 200
3 200 - 300
4 300 - 600
5 600 - 1000
6 1000 - 1500
7 1500 - 2000
8 2000 - 2500
9 2500m. veya daha fazla veya bulut
mevcut değil.
/ Bulut tabanının yüksekliği bilinemiyor
veya bulut tabanı istasyon seviyesinden
daha alçak ve tavanı istasyondan daha
yüksek bir seviyede.
Not : h yüksekliği yukarıdaki tabloda verilen her iki değerin yüksek olanına
tekabül ederse daha yüksek olan kod rakamı rapor edilir.
I d
: Bütün yüksek seviye raporlarının A ve C kısımlarında rüzgar
grubu rapor edilen son standart izobarik basınç seviyesinin
göstericisi.
TEMP, TEMP SHIP, TEMP DROP ve TEMP MOBIL raporlarının
A kısmında hPa cinsinden kodlanan jeopotansiyel yükseklik
değerinin yüzler hanesindeki rakam. C kısmında ise onlar hanesindeki
rakam. (Kod Tablosu 1734)
Rüzgar Grubu Rapor Edilen Son Standart
Đzobarik Basınç Seviyeleri
Kod Rakamı Kısım A Kısım C
1 100 hPa veya 150 hPa * 10 hPa
2 200 hPa veya 250 hPa ** 20 hPa
3 300 hPa 30 hPa
4 400 hPa ----
5 500 hPa 50 hPa
6 ---- ----
77

Rüzgar Grubu Rapor Edilen Son Standart
Đzobarik Basınç Seviyeleri
Kod Rakamı Kısım A Kısım C
7 700 hPa 70 hPa
8 850 hPa ----
9 925 hPa ----
0 1000 hPa ----
/ Kısım A ve Kısım C de hiçbir standart izobarik basınç
seviyede rüzgar bilgisi yok.
* : 150 hPa seviyesi dahil olmak üzere 150 hPa’ a kadar olan standart
izobarik basınç seviyelerinde rüzgar bilgileri elde edilmişse ve 150 hPa sondajın
en son standart izobarik basınç seviyesi ise bu durumda 100 hPa basınç seviyesi
de rapora konulmalıdır ve rüzgar bilgisi (/////) olarak kodlanmalıdır.
** : 250 hPa seviyesi dahil olmak üzere 250 hPa’ a kadar olan standart
izobarik basınç seviyelerinde rüzgar bilgileri elde edilmişse ve 250 hPa sondajın
en son standart izobarik basınç seviyesi ise bu durumda 200 hPa basınç seviyesi
de rapora konulmalıdır ve rüzgar bilgisi (/////) olarak kodlanmalıdır.
i m
: Đstasyon seviyesinin denizden yükseklik biriminin ve söz konusu
yüksekliğin doğruluğuna ait güvenlik faktörü göstericisi.
(Kod Tablosu 1845)
Kod Rakamı Birim Sistemi Güvenlik Faktörü
1 Metre Çok iyi (3 m' ye kadar)
2 Metre Đyi (10 m' ye kadar)
3 Metre Vasat (20 m' ye kadar)
4 Metre Zayıf (20 m' nin üzerinde)
5 Feet Çok iyi (10 feet' e kadar)
6 Feet Đyi (30 feet' e kadar)
7 Feet Vasat (60 feet' e kadar)
8 Feet Zayıf (60 feet' in üzerinde)
78

M i M i : Raporların tanıtılmasına ait anahtar gösterici. (Kod Tablosu 2582)
Rapor Tipi
TEMP
TEMP SHIP
TEMP DROP
TEMP MOBĐL
M i M i
TT
UU
XX
II
M j M j : Raporların kısımlarının tanıtılmasına ait anahtar gösterici.
(Kod Tablosu 2582)
M j M j
Rapor Tipi Kısım A Kısım B Kısım C Kısım D
TEMP AA BB CC DD
TEMP SHIP AA BB CC DD
TEMP DROP AA BB CC DD
TEMP MOBĐL AA BB CC DD
79

MMM
: Rasat saatine göre istasyonun yerleştirilmiş olduğu Marsden
Karesi numarası. (Kod Tablosu 2590)
N h
: Rasat edilen alçak bulutların (alçak bulutlar yoksa orta bulutların)
toplam kapalılığı. (Kod Tablosu 2700)
Kod Rakamı
Bulut Miktarı
0 Hiç bulut yok
1 Gökyüzü 1/8 kapalı
2 Gökyüzü 2/8 kapalı
3 Gökyüzü 3/8 kapalı
4 Gökyüzü 4/8 kapalı
5 Gökyüzü 5/8 kapalı
6 Gökyüzü 6/8 kapalı
7 Gökyüzü 7/8 kapalı
8 Gökyüzü 8/8 kapalı
9 Gökyüzü görülemiyor veya bulut miktarı tespit
edilemedi
/ Ölçüm yapılamadı. (Sadece otomatik istasyonlar için)
80

Q c
: Yer küresinin çeyrek daireler şeklinde bölümleri.
(Kod Tablosu 3333)
Kod Rakamı Enlem Boylam
1 Kuzey Doğu
3 Güney Doğu
5 Güney Batı
7 Kuzey Batı
Not : Gemi Greenwich boylamında ( 180 0 veya 00 0 ) ise kuzey yarım kürede
Q c = 1 veya 7, güney yarım kürede Q c = 3 veya 5 kodlanır. Gemi Ekvatorda ise
doğu boylamlarında Q c = 1 veya 3, batı boylamlarında ise Q c = 1 veya 7
kodlanır.
81

a r a
Kod
: Kullanılan radiosonde cihazının özel kod numarası.
(Kod Tablosu 3685)
Cihaz Tipi
00 Rezerve
01 Rezerve
02 Radiosonde Yok / Pasif hedef (reflector)
03 Radiosonde Yok / Aktif hedef (transponder)
04 Radiosonde Yok / Pasif sıcaklık- nem profili
05 Radiosonde Yok / Aktif sıcaklık- nem profili
06 Radiosonde Yok / Radio-akustik alıcı
07 Radiosonde Yok /...) rezerve
08 Radiosonde Yok /...) rezerve
09 Radiosonde Yok / Bilinmeyen yada özel sondaj sistemi
10 RS VIZ type A pressure-commutated (USA)
11 RS VIZ type B time-commutated
12 RS SDC (Space Data Corporation - USA)
13 Astor (no longer made - Australia)
14 VIZ MARK I MICROSONDE (USA)
15 EEC Company Type 23 (USA)
16 Elin (Austria)
17 Graw G. (Germany)
18 Reserved for allocation of radiosondes
19 Graw M60 (Germany)
20 Indian Meteorological Service MK3 (India)
21 VIZ/Jin Yang Mark I MICROSONDE (South Korea)
22 Meisei RS2-80 (Japan)
23 Mesural FMO 1950A (France)
24 Mesural FMO 1945A (France)
25 Mesural MH73A (France)
26 Meteolabor Basora (Switzerland)
27 AVK-MRZ (Russian Federation)
28 Meteorite Marz2-1 (Russian Federation)
29 Meteorite Marz2-2 (Russian Federation)
30 Oki RS2-80 (Japan)
31 VIZ/Valcom type A pressure-commutated
(Canada)Sangamo
32 Shanghai Radio (China)
33 UK Met Office MK3 (UK)
34 Vinohrady (Czechoslovakia)
35 Vaisala RS18 (Finland)
36 Vaisala RS21 (Finland)
82

Kod
Cihaz Tipi
37 Vaisala RS80 (Finland)
38 VIZ LOCATE Loran-C (USA)
39 Sprenger E076 (Germany)
40 Sprenger E084 (Germany)
41 Sprenger E085 (Germany)
42 Sprenger E086 (Germany)
43 AIR IS-4A-1680 (USA)
44 AIR IS-4A-1680 X (USA)
45 RS MSS (USA)
46 Air IS-4A-403 (USA)
47 Meisei RS2-91 (Japan)
48 VALCOM (Canada)
49 VIZ MARK II (USA)
50 GRAW DFM-90 (Germany)
51 VIZ B2
52 Vaisala RS80-57
53 Rezerve
54 Rezerve
55 Rezerve
56 Rezerve
57 Rezerve
58 Rezerve
59 Rezerve
60 Vaisala RS80/MicroCora (Finland)
61 Vaisala RS80/DigiCora or Marwin (Finland)
62 Vaisala RS80/PCCora (Finland)
63 Vaisala RS80/Star (Finland)
64 Orbital Sciences Corporation, Space Data
Division, transponder radiosonde, type 909-
11-XX, where XX correspondes to the model
of the instrument (USA)
65 VIZ transponder radiosonde, model number
1499-520 (USA)
66-89 Rezerve (Ek otomatik sondaj
Sistemleri için)
90 Radiosonde yok, özel veya tanınmıyor
91 Sadece basınç ölçen radiosonde
92 Sadece basınç ölçen transponderli radiosonde
83

Kod
Cihaz Tipi
93 Sadece basınç ölçen radar reflektörlü
radiosonde
94 Basınç ölçmeyen transponderli radiosonde
95 Basınç ölçmeyen radar reflektörlü
radiosonde
96 Dropsonde veya atımlı radiosonde
97-99 Rezerve
100 Rezerve
... Rezerve
...
254 Rezerve
255 Kayıp yada tanımlanamayan değer
s r : Güneş ve infrared radyasyon düzeltmesi. (Kod Tablosu 3849)
Kod Rakamı
Açıklama
0 Düzeltme yok
1 CIMO Solar ve CIMO Đnfrared radyasyon düzeltmesi
2 CIMO Solar ve infrared radyasyon düzeltmesi
3 Sadece CIMO solar radyasyon düzeltmesi
4 Radiosonde sistemi tarafından otomatik olarak yapılan
solar ve infrared radyasyon düzeltmesi
5 Radiosonde sistemi tarafından otomatik olarak yapılan
solar radyasyon düzeltmesi
6 Milli amaçlar için kullanılan solar ve infrared
radyasyon düzeltmesi
7 Milli amaçlar için kullanılan solar radyasyon
düzeltmesi
84

s a s a : Đstasyonda kullanılan izleme tekniği ve durumu. (Kod Tablosu 3872)
Kod Rakamı
Açıklama
00 Rüzgar değerleri yok
01 Optik yön bulucunun yardımcı olarak kullanıldığı
otomatik sistemler
02 Radyo yön bulucunun yardımcı olarak kullanıldığı
otomatik sistemler
03 Mesafe tayininin yardımcı olarak kullanıldığı otomatik
sistemler
04 Kullanılmaz
05 Çeşitli VLF-Omega sinyallerinin kullanıldığı otomatik
sistemler
06 Çapraz otomatik Loran-C
07 Rüzgar profili elde edicisinin yardımcı olarak
kullanıldığı otomatik sistemler
08 Otomatik uydu izleme sistemi
09-18 Rezerve
19 Özel olmayan izleme sistemi
Đzleme Tekniğindeki Sorunlar
Gemi Rasatları Đçin
20 Gemi stop edildi
21 Gemi orijinal rotasından saptırılmış
22 Geminin varışı gecikti veya iptal edildi
23 Konteyner hasarlı
24 Konteynerde güç veya enerji arızası
24-28 Rezerve
29 Diğer problemler
Sondaj Sistemleri Đçin
30 Ana güç problemi
31 Kesintisiz güç kaynağı çalışmıyor
32 Alıcı donanım problemi
33 Alıcı yazılım problemi
34 Rasat veri işleme sisteminde donanım problemi
35 Rasat veri işleme sisteminde yazılım problemi
36 NAVAID sistemi arızalı
85

37 Gazın yetersiz koyulması sonucunda yetersiz kaldırma
gücü
38 Rezerve
39 Diğer problemler
Salıverme veya Fırlatmada Karşılaşılan Durumlar
40 Mekanik problemler
41 Malzeme sorunları
42 Güç problemi
43 Kontrol problemi
44 Hava veya hidrolik problemleri
45 Diğer problemler
46 Kompresör problemi
47 Balon problemleri
48 Balonun salıverilmesinde karşılaşılan sorunlar
49 Fırlatma aracı problemleri
Rasat Bilgilerinin Elde Edilmesiyle Đlgili Sorunlar
50 Alıcı anteninde arıza var
51 NAVAID anteni arızalı
52 Alıcı ve anten arasında kablo arızası
53 NAVAID anteninde meydana gelen kablo arızası
54-58 Rezerve
59 Diğer problemler
Komünikasyon Đle Đlgili Sorunlar
60 Olası acil komünikasyon sorunları yaşanıyor
61 Komünikasyon ile ilgili kullanılan araçlar iletişim
sağlayamıyor
62 Đletişim anteninde güç yok
63 Anten kablosunda kopma
64 Anten kablosunda problem
65 Mesaj iletme gücü normalin altında
66-68 Rezerve
69 Diğer problemler
86

70 Operasyon sırasında bütün sistemler normal
71-98 Rezerve
99 Sistem durumu veya bileşenleri özel değil
100-126 Rezerve
127 Kayıp yada tanınmayan değer
T at
: Tropopoz seviyesindeki hava sıcaklığının ondalık değeri ve işareti
(pozitif veya negatif) (Kod Tablosu 3931)
T a0
T a1
: Yer seviyesi dahil olmak üzere standart ve önemli meteorolojik
seviyelerdeki hava sıcaklığının ondalık değeri ve işareti.
..... (Kod Tablosu 3931)
T an
Kod Rakamı
Rasat Edilen Sıcaklığın
Gerçek Ondalık Rakamı Pozitif Sıcaklık Negatif Sıcaklık
0 veya 1 0 1
2 veya 3 2 3
4 veya 5 4 5
6 veya 7 6 7
8 veya 9 8 9
7.7 TEMP RAPORUNUN VERĐLEMEMESĐ, RASAT DURUMU VE
TAMAMLANMASI ĐLE ĐLGĐLĐ SEBEPLER
Bu bölümde, Temp Raporunun verilememesi, rasat durumu ve
tamamlanması ile ilgili sebepler yer almaktadır. Her rasat için, Bölüm 7.10 daki
kurallara uygun olarak mutlaka rasada konulmalıdır. Gerektiğinde, uçuşla ilgili
birden fazla sebep kullanılabilir.
98710 Şehir Elektrikleri Kesildi
98711 Elektrik Jeneratörü Arızalı
98712 Hidrojen Jeneratörü Arızalı (Stoklarda Gaz Yok)
98713 Balon Sürekli Olarak Yerde Patlıyor
87

98714 Personel Olmadığı Đçin Rasat Yapılamadı
98715 Đstasyonda Rasat Yapılmasına Uygun Olmayan Hava Şartları Var
98716 Radioteodolit Arızalı
98717 Ravin Sistemi Arızalı
98718 Nem Sensörü Arızalı
98719 Sıcaklık Sensörü Arızalı
98720 Basınç Sensörü Arızalı
98721 Radiosonde Cihazından Sinyal Alınamıyor
98722 Açı Çok Küçüldüğü Đçin Takip Yapılamıyor
98723 Herhangi Bir Nedenden Dolayı, Rasat Zamanında Uçuşa Đzin Verilmedi
98724 Buzlanma ve Kar Yağışı Yüzünden Balon Yükselemiyor
98725 Atmosfer Kaynaklı Etkiler Yüzünden Sinyal Alınamıyor
98726 Yerel Etkiler Yüzünden Sinyal Alınamıyor
98727 Uçuş 400 hPa Seviyesine Ulaşamadı
98728 Parazit Yapan Sinyal Var
98729 Radiosonde Cihazından Zayıf Sinyal Alınıyor
98730 Stoklarda Balon Bitti (Rasat Yapılamadı)
98731 Stoklarda Radiosonde Cihazı Bitti (Rasat Yapılamadı)
98732 Rasat Bilgisayarında Yazılım Arızası Var (Rasat Yapılamadı)
98733 Rasat Bilgisayarında Donanım Arızası Var (Rasat Yapılamadı)
98734 Kesintisiz Güç Kaynağı Arızalı
98735 GPS Anteninde Arızalı (Rüzgar Bilgileri Elde Edilemiyor)
98736 PTU Anteni Arızalı (Basınç, Sıcaklık ve Nem Elde Bilgileri
Edilemiyor)
98737 Rasat Đçerisinde Herhangi Bir Seviyede Rüzgar Bilgilerinde
Kayıp Var
98738 Rasat Đçerinde En Az Bir Tane Standart Seviyede Rüzgar
Bilgilerinde Kayıp Var
98739 Rasat Đçerisinde Herhangi Bir Seviyede Basınç, Sıcaklık veya
Nem Bilgilerinde Kayıp Var
98740 Rasat Đçerinde En Az Bir Tane Standart Seviyede Basınç,
Sıcaklık veya Nem Bilgilerinde Kayıp Var
88

98741 Birden Fazla Radiosonde Cihazının Denenmesine Rağmen Uydular
Radiosonde Cihazlarını Görmüyor
98742 Fırlatma Sırasında, Radiosonde Cihazının Đpi Açılmadı
98743 Rasat Kalitesi Đle Đlgili Şüpheler Var (Şüpheli Rasat)
98744 Yukarı Seviyelerde Balon Patladı
98745 Yukarıda Belirtilmeyen Bir Nedenden Dolayı Rasat Yapılamadı
89

7.8 ÖRNEK TEMP RAPORUNUN DEKOD EDĐLMESĐ
Bu bölümde Ankara Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Ravinsonde
istasyonuna ait temp raporu örnek olarak dekod edilmiştir.
TTAA 69001 17130 99909 18061 05006 00051 ///// ///// 92738
///// ///// 85464 18663 18503 70091 05660 28525 50576 11375
29516 40743 24576 31018 30946 409// 29020 25067 507// 26026
20213 489// 27052 15400 555// 26054 10652 653// 26026 88246
517// 26028 88104 653// 26028 77178 27061 40811 31313 46708
82330=
TTBB 69002 17130 00909 18061 11873 19464 22738 08457 33712
06863 44684 04258 55675 03663 66668 03673 77581 02183 88376
28574 99354 31775 11342 33162 22333 34368 33275 461// 44246
517// 55202 487// 66173 499// 77135 593// 88126 583// 99104
653// 11100 653// 21212 00909 05006 11835 21505 22763 26514
33698 28525 44586 30013 55511 29516 66450 31518 77370 31019
88313 29516 99242 25530 11178 27061 22141 25049 33100 26026
31313 46708 82330 41414 00900 51515 11809 24010 22800 24511
33600 30014=
TTCC 69001 17130 70871 639// 23022 50079 577// 21507 30404
543// 11019 20668 481// 10015 10135 383// 09016 88999 77999
31313 46708 82330=
TTDD 6900/ 17130 11834 651// 22800 623// 33667 641// 44533
611// 55503 577// 66332 543// 77066 339// 21212 11878 23532
22725 23530 33694 22519 44658 18009 55629 11012 66584 10505
77576 15502 88435 11509 99400 09021 11360 11010 22248 10014
33224 08520 44210 08519 55164 15012 66155 11522 77148 10530
88132 13013 99118 10029 11106 10509 22089 08039 33076 09025
31313 46708 82330 98744=
A KISMI 1. SATIR
TTAA 69001 17130 99909 18061 05006 00051 ///// ///// 92738
TT : M i M i , Temp raporu.
AA : M j M j , Temp raporunun A kısmı.
69 : YY, Ayın 19. günü. Ayın gününe 50 ilave edildiği için rüzgar bilgileri
knot cinsinden verilmiş.
00 : GG, UTC olarak rasat saati.
1 : I d , 100 hPa’ a kadar rüzgar bilgisi var.
17 : II, WMO Blok numarası.
130 : iii, Đstasyon Numarası.
99 : Yer bilgilerini tanıtan rakam.
90

909 : P 0 P 0 P 0 , Yer basıncı 909 hPa.
18 : T 0 T 0 , Yer sıcaklığı ondalıksız rakamı.
0 : T a0 , Yer sıcaklığı ondalık rakamı 0 olduğu için pozitif
180 : T 0 T 0 T a0 , Yer sıcaklığı +18.0 0 C.
61 : D 0 D 0 , Yer sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki fark 11 0 C.
050 : d 0 d 0 , Yer rüzgarının yönü 50 derece.
06 : f 0 f 0 f 0 , Yer rüzgarı şiddeti 6 knot.
00 : P 1 P 1 , 1000 hPa’ ın gösterici rakamı.
051 : h 1 h 1 h 1 , 1000 hPa’ ın yüksekliği 51 jpm.
///// : Yer basıncı 909 hPa olduğu için 1000 hPa sıcaklık ve işba
sıcaklığı kesme olarak verilir.
///// : Yer basıncı 909 hPa olduğu için 1000 hPa rüzgarı kesme olarak verilir.
Not : 1. Satırın 10. sütunundan 4. satırın 10. sütununa kadar standart izobarik
basınç seviyesi bilgileri kodlandığı için söz konusu bilgiler tablo halinde
verilmiştir.
PP Basınç(hPa) hhh TTT a0 DD dd fff
92 925 738 /// // // ///
85 850 1464 18.6 13 185 03
70 700 3091 5.6 10 285 25
50 500 5760 -11.3 25 295 16
40 400 7430 -24.5 26 310 18
30 300 9460 -40.9 // 290 20
25 250 10670 -50.7 // 260 26
20 200 12130 -48.9 // 270 52
15 150 14000 -55.5 // 260 54
10 100 16520 -65.3 // 260 26
88 : Tropopoz grup göstericisi rakamı.
246 : P t P t P t , Tropopoz seviyesinin basıncı 246 hPa.
517 : T t T t T at , Tropopoz seviyesinin sıcaklığı –51.7 0 C.
// : D t D t , Tropopoz seviyesinin sıcaklığı ve işba sıcaklığı arasındaki fark.
260 : d t d t , Tropopoz seviyesinin rüzgar yönü 260 derece.
28 : f t f t f t , Tropopoz seviyesinin rüzgar hızı 28 knot.
88 : 2. Tropopoz grup göstericisi rakamı.
104 : P t P t P t , 2. Tropopoz seviyesinin basıncı 104 hPa.
653 : T t T t T at , 2. Tropopoz seviyesinin sıcaklığı –65.3 0 C
// : D t D t , 2. Tropopoz seviyesinin sıcaklığı ve işba sıcaklığı arasındaki fark.
260 : d t d t , 2. Tropopoz seviyesinin rüzgar yönü 260 derece.
28 : f t f t f t , 2. Tropopoz seviyesinin rüzgar hızı 28 knot.
77 : Maksimum rüzgar grup gösterici rakamı.
91

178 : P m P m P m , maksimum rüzgar seviyesinin basıncı 178 hPa.
270 : d m d m , maksimum rüzgar seviyesinin rüzgar yönü 270 derece.
61 : f m f m f m , maksimum rüzgar seviyesinin rüzgar hızı 61 knot.
4 : Maksimum rüzgar rüzgar şiiri gösterici rakamı.
08 : Maksimum rüzgarın 1 km altındaki rüzgar hızı farkı 8 knot.
11 : Maksimum rüzgarın 1 km üzerindeki rüzgar hızı farkı 11 knot.
31313 : Bazı özel bilgiler grup göstericisi
4 : s r , Güneş ve infrared radyasyon düzeltmesi, 4: Radiosonde
sistemi tarafından otomatik olarak yapılan solar ve infrared
radyasyon düzeltmesi
67 : Kullanılan radiosonde cihazının özel kod numarası
67: Rezerve (Ek otomatik sondaj sistemleri için)
08 : Đstasyonda kullanılan izleme tekniği ve durumu
08 : Otomatik uydu izleme sistemi
8 : Grup göstericisi
23 : Lokal saat
30 : Lokal saatin dakikası
B KISMI 1. SATIR
TTBB 69002 17130 00909 18061 11873 19464 22738 08457 33712
TT : M i M i , Temp raporu.
BB : M j M j , Temp raporunun B kısmı.
69 : YY, Ayın 19. günü. Ayın gününe 50 ilave edildiği için rüzgar bilgileri
knot cinsinden verilmiş.
00 : GG, UTC olarak rasat saati.
2 : a 4 , kullanılan ölçüm sisteminin tipi 2 : Radyoteodolit.
17 : II, WMO Blok numarası.
130 : iii, Đstasyon Numarası.
00 : n 0 n 0 , Yer seviyesinin sıra numarası.
909 : P 0 P 0 P 0 , Yer seviyesinin basıncı 909 hPa.
180 : T 0 T 0 T a0 , Yer seviyesinin sıcaklığı 18.0 0 C.
61 : D 0 D 0 , Yer sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki fark 11 0 C.
11 : n 1 n 1 , 1. Ara seviyenin sıra numarası.
873 : P 1 P 1 P 1 , 1. Ara seviyenin basıncı 873 hPa.
194 : T 0 T 0 T a0 , 1. Ara seviyenin sıcaklığı 19.4 0 C.
64 : D 0 D 0 , 1. Ara seviyenin sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki fark 14 0 C.
22 : n 2 n 2 , 2. Ara seviyenin sıra numarası.
738 : P 2 P 2 P 2 , 2. Ara seviyenin basıncı 738 hPa.
084 : T 0 T 0 T a0 , 2. Ara seviyenin sıcaklığı 8.4 0 C.
57 : D 0 D 0 , 2. Ara seviyenin sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki fark 7 0 C.
92

Not : 1. Satırın 10. sütunundan 5. satırın 4. sütununa kadar önemli
meteorolojik seviyelerin bilgileri kodlandığı için söz konusu bilgiler tablo
halinde verilmiştir.
nn Basınç(hPa) TTT a0 DD
33 712 6.8 13
44 684 4.2 8
55 675 3.6 13
66 668 3.6 23
77 581 -2.1 33
88 376 -28.5 24
99 354 -31.7 25
11 342 -33.1 12
22 333 -34.3 18
33 275 -46.1 //
44 246 -51.7 //
55 202 -48.7 //
66 173 -49.9 //
77 135 -59.3 //
88 126 -58.3 //
99 104 -65.3 //
11 100 -65.3 //
21212 : Düşey olarak önemli rüzgar seviyeleri grup göstericisi.
00 : n 0 n 0 , Yer seviyesinin sıra numarası.
909 : P 0 P 0 P 0 , Yer seviyesinin basıncı 909 hPa.
050 : d 0 d 0 , Yer rüzgarının yönü 50 derece.
06 : f 0 f 0 f 0 , Yer rüzgarı şiddeti 6 knot.
11 : n 1 n 1 , 1. Rüzgar ara seviyenin sıra numarası.
835 : P 1 P 1 P 1 , 1. Rüzgar ara seviyesinin basıncı 835 hPa.
215 : d 1 d 1 , 1. Rüzgar ara seviyesinin yönü 215 derece.
05 : f 1 f 1 f 1 , 1. Rüzgar ara seviyesinin şiddeti 5 knot.
22 : n 2 n 2 , 2. Rüzgar ara seviyenin sıra numarası.
763 : P 2 P 2 P 2 , 2. Rüzgar ara seviyesinin basıncı 763 hPa.
265 : d 2 d 2 , 2. Rüzgar ara seviyesinin yönü 265 derece.
14 : f 2 f 2 f 2 , 2. Rüzgar ara seviyesinin şiddeti 14 knot.
Not : 5. Satırın 4. sütunundan 8. satırın 1. sütununa kadar önemli rüzgar ara
seviyelerinin bilgileri kodlandığı için söz konusu bilgiler tablo halinde
verilmiştir.
93

nn Basınç(hPa) dd fff
33 698 285 25
44 586 300 13
55 511 295 16
66 450 315 18
77 370 310 19
88 313 295 16
99 242 255 30
11 178 270 61
22 141 250 49
33 100 260 26
31313 : Bazı özel bilgiler grup göstericisi
4 : s r , Güneş ve infrared radyasyon düzeltmesi, 4: Radiosonde
sistemi tarafından otomatik olarak yapılan solar ve infrared
radyasyon düzeltmesi
67 : Kullanılan radiosonde cihazının özel kod numarası
67: Rezerve (Ek otomatik sondaj sistemleri için)
08 : Đstasyonda kullanılan izleme tekniği ve durumu
08 : Otomatik uydu izleme sistemi
8 : Grup göstericisi
23 : Lokal saat
30 : Lokal saatin dakikası
41414 : Bulut grubu gösterici rakamı.
0 : N h , 0: Hiç bulut yok.
0 : C L , Alçak bulutlar yok.
9 : 2500m. veya daha fazla veya bulut mevcut değil.
0 : C M , Orta bulutlar yok.
0 : C H , Yüksek bulutlar yok.
51515 : Bölgesel olarak geliştirilmiş kod grupları grup gösterici rakamı.
11 : Sıra numarası.
809 : Birinci seviyenin (900-1000 m arası) basıncı 809 hPa.
240 : Birinci seviyenin (900-1000 m arası) rüzgar yönü 240 derece.
10 : Birinci seviyenin (900-1000 m arası) rüzgar hızı 10 knot.
22 : Sıra numarası.
800 : 800 hPa’ nın göstericisi.
245 : 800 hPa’ nın rüzgar yönü 245 derece.
11 : 800 hPa’ nın rüzgar hızı 11 knot.
600 : 600 hPa’ nın göstericisi.
300 : 600 hPa’ nın rüzgar yönü 300 derece.
94

14 : 600 hPa’ nın rüzgar hızı 14 knot.
C KISMI 1. SATIR
TTCC 69001 17130 70871 639// 23022 50079 577// 21507 30404
TT : M i M i , Temp raporu.
CC : M j M j , Temp raporunun C kısmı.
69 : YY, Ayın 19. günü. Ayın gününe 50 ilave edildiği için rüzgar bilgileri
knot cinsinden verilmiş.
00 : GG, UTC olarak rasat saati.
1 : I d , 10 hPa’ a kadar rüzgar bilgisi var.
17 : II, WMO Blok numarası.
130 : iii, Đstasyon Numarası.
Not : C Kısmında kodlanan ana seviye bilgileri tablo halinde verilmiştir.
PP Basınç(hPa) hhh TTT a0 DD dd fff
70 70 18710 -63.9 // 230 22
50 50 20790 -57.7 // 215 07
30 30 24040 -54.3 // 110 19
20 20 26680 -48.1 // 100 15
10 10 31350 -38.3 // 90 16
88 : Tropopoz grup göstericisi rakamı.
999 : C Kısmında Tropopoz rapor edilmemiş.
77 : Maksimum rüzgar grup gösterici rakamı.
999 : C Kısmında Maksimum Rüzgar rapor edilmemiş.
31313 : Bazı özel bilgiler grup göstericisi
4 : s r , Güneş ve infrared radyasyon düzeltmesi, 4: Radiosonde
sistemi tarafından otomatik olarak yapılan solar ve infrared
radyasyon düzeltmesi
67 : Kullanılan radiosonde cihazının özel kod numarası
67: Rezerve (Ek otomatik sondaj sistemleri için)
08 : Đstasyonda kullanılan izleme tekniği ve durumu
08 : Otomatik uydu izleme sistemi
8 : Grup göstericisi
23 : Lokal saat
30 : Lokal saatin dakikası
95

D KISMI 1. SATIR
TTDD 6900/ 17130 11834 651// 22800 623// 33667 641// 44533
TT : M i M i , Temp raporu.
DD : M j M j , Temp raporunun B kısmı.
69 : YY, Ayın 19. günü. Ayın gününe 50 ilave edildiği için rüzgar bilgileri
knot cinsinden verilmiş.
00 : GG, UTC olarak rasat saati.
/ : Burada herhangi bir şey rapor edilmez.
17 : II, WMO Blok numarası.
130 : iii, Đstasyon Numarası.
Not : D Kısmında kodlanan önemli meteorolojik seviye bilgileri tablo halinde
verilmiştir.
nn Basınç(hPa) TTT a0 DD
11 83.4 -65.1 //
22 80.0 -62.3 //
33 66.7 -64.1 //
44 53.3 -61.1 //
55 50.3 -57.7 //
66 33.2 -54.3 //
77 6.6 -33.9 //
Not : D Kısmında kodlanan önemli rüzgar seviye bilgileri tablo halinde
verilmiştir.
21212 : Düşey olarak önemli rüzgar seviyeleri grup göstericisi.
nn Basınç(hPa) dd fff
11 87.8 235 32
22 72.5 235 30
33 69.4 225 19
44 65.8 180 9
55 62.9 110 12
66 58.4 105 5
77 57.6 155 2
88 43.5 115 9
99 40.0 90 21
11 36.0 110 10
96

nn Basınç(hPa) dd fff
22 24.8 100 14
33 22.4 85 20
44 21.0 85 19
55 16.4 150 12
66 15.5 115 22
77 14.8 105 30
88 13.2 130 13
99 11.8 100 29
11 10.6 105 9
22 8.9 80 39
33 7.6 90 25
31313 : Bazı özel bilgiler grup göstericisi
4 : s r , Güneş ve infrared radyasyon düzeltmesi, 4: Radiosonde
sistemi tarafından otomatik olarak yapılan solar ve infrared
radyasyon düzeltmesi
67 : Kullanılan radiosonde cihazının özel kod numarası
67: Rezerve (Ek otomatik sondaj sistemleri için)
08 : Đstasyonda kullanılan izleme tekniği ve durumu
08 : Otomatik uydu izleme sistemi
8 : Grup göstericisi
23 : Lokal saat
30 : Lokal saatin dakikası
98744 : Uçuş bitiş sebebi balon patladı.
97

BÖLÜM 8 CLIMAT TEMP RAPORLARI
8.1 GĐRĐŞ
Sayısal iklim modelleri çalışmalarının ve havacılıkta yaşanan gelişmelerin
sonucunda, dikey atmosfere ait ortalama meteorolojik değerlerin gerekliliği ön
plana çıkmıştır. Bu yüzden, günlük rasatların yanında, rasatlara ait aylık
ortalama değerlerin de üretilmesi konusunda WMO üye ülkelere yükümlülük
getirmiştir. Bu yükümlülük çerçevesinde ülkemizde her ravinsonde istasyonunda
ilgili aya ait ortalama meteorolojik CLIMA TEMP raporları hazırlanmaktadır.
Bu bölümde bu rapora ait kod formu ve açıklamaları yer almaktadır.
8.2 CLIMAT TEMP VE CLIMAT TEMP SHIP KOD FORMU VE
AÇIKLAMALARI
FM 75 TEMP : Kara Ravinsonde Đstasyonlarına Ait Aylık
Aerolojik Ortalamalar Raporu.
FM 76 TEMP : Deniz Ravinsonde Đstasyonlarına Ait Aylık
Aerolojik Ortalamalar Raporu.
KOD FORMU
CLIMAT TEMP MMJJJ IIiii *
CLIMAT TEMP SHIP MMJJJ veya 99L a L a L a Q c L 0 L 0 L 0 L 0
**
gP 0 P 0 P 0 T 0 T 0 T 0 D 0 D 0 D 0
H 1 H 1 H 1 H 1 n T1 n T1 T 1 T 1 T 1 D 1 D 1 D 1 n v1 r f1 r f1 d v1 d v1 d v1 f v1 f v1
H 2 H 2 H 2 H 2 n T2 n T2 T 2 T 2 T 2 D 2 D 2 D 2 n v2 r f2 r f2 d v2 d v2 d v2 f v2 f v2
.......... .......... .......... ..........
H n H n H n H n n Tn n Tn T n T n T n D n D n D n n vn r fn r fn d vn d vn d vn f vn f vn
98

8.2.1 Genel Notlar
(1) CLIMAT TEMP, Kara ravinsonde istasyonları için hazırlanan ve aylık
aerolojik ortalama değerleri içeren raporların kod ismidir.
(2) CLIMAT TEMP SHIP, Deniz ravinsonde istasyonları için hazırlanan ve
aylık aerolojik ortalama değerleri içeren raporların kod ismidir.
8.2.2 Genel Kurallar
(1) CLIMAT TEMP ve CLIMAT TEMP SHIP kod isimleri ve MMJJJ grubu
tek bir rapor veya özel bir rapor için ön ek olarak kullanılır.
Not : MM aylık olarak hazırlanan CLIMAT TEMP ve CLIMAT TEMP
SHIP raporlarında rüzgar hızının birimini gösterir. Rüzgar hızı knot
cinsinden verildiği zaman MM’ e 50 ilave edilir. Rüzgar hızı m/sn
cinsinden verildiği zaman ise MM aynen kodlanır.
(2) Birden fazla istasyona ait, CLIMAT TEMP ve CLIMAT TEMP SHIP
raporları grup halinde hazırlanmış ise bu durumda söz konusu kod isimleri
ve MMJJJ sadece ilk satırda tek bir defa yazılarak kullanılır. Rapor
metninde kod isimleri ve MMJJJ her istasyon için ayrı ayrı tekrar edilmez.
(3) Raporda kodlanan ortalama değerlerin geçerli olabilmesi için söz konusu
bilgilerin sadece ilgili aya ait olması gerekmektedir.
(4) CLIMAT TEMP ve CLIMAT TEMP SHIP raporlarında, yer, 850, 700,
500, 300, 200, 150, 100, 50 ve 30 hPa’ a kadar olan seviyelerdeki aylık
ortalama meteorolojik değişkenler yer almaktadır. 50 ve 30 hPa bilgileri
kullanılabilir açıklıkta ve kalitede olmalıdır.
(5) Đstasyon seviyesine ait basınç, sıcaklık, sıcaklık ve işba sıcaklığı
arasındaki fark gibi aylık ortalama değerler balonun bırakıldığı anda elde
edilmiş değerler olmalıdır.
(6) H 1 H 1 H 1 H 1 n T1
H 2 H 2 H 2 H 2 n T2
..........
H n H n H n H n n Tn
Yukarıdaki grupta rapor edilen ortalama jeopotansiyel yükseklik değeri
9999 jeopotansiyel metreyi aştığı durumlarda on binler hanesi atılarak
kodlama işlemi yapılır.
99

(7) d v1 d v1 d v1 f v1 f v1
d v2 d v2 d v2 f v2 f v2
..........
d vn d vn d vn f vn f vn
a- Ortalama vektör rüzgar grubu, yukarıda açıklanan bütün standart
izobarik basınç seviyelerinde rapor edilmelidir. Herhangi bir basınç
seviyesine ait vektör rüzgar hesaplanamıyorsa yada rüzgar bilgileri
kayıp ise bu durumda yukarıdaki grup “/////” olarak kodlanmalıdır.
b- Ortalama vektör rüzgar hızı 100 knot’ un üzerinde ise bu durumda
d v1 d v1 d v1 rüzgar yönüne 500 ilave edilerek rüzgar hızı iki haneli
olarak kodlanır.
8.3 WMO KOD FORMUNDA KULLANILAN SEMBOLLERĐN
AÇIKLAMALARI
D 0 D 0 D 0
D 1 D 1 D 1
: Đstasyon yer seviyesinden başlamak üzere, standart izobarik
basınç seviyelerindeki sıcaklık ve işba sıcaklığı arasındaki
.......... farkın aylık ortalamaları. ( 0 Colarak)
D n D n D n
d v1 d v1 d v1
d v2 d v2 d v2
: Standart izobarik basınç seviyelerindeki, aylık ortalama vektör
rüzgarın gerçek yön değerleri.
......... Not : Ortalama vektör rüzgar hızı 100 knot’ un üzerinde ise
d vn d vn d vn
bu durumda d v1 d v1 d v1 rüzgar yönüne 500 ilave edilerek rüzgar hızı
iki haneli olarak kodlanır.
100

f v1 f v1 : Standart izobarik basınç seviyelerindeki, aylık ortalama vektör rüzgar
f v2 f v2
şiddetleri. (m/sn olarak)
........
f vn f vn
g
: Aylık ortalamaları rapor edilen jeopotansiyel yükseklik, sıcaklık ve
nem değerlerinin ait olduğu rasat saati. (Kod Tablosu 1400)
Kod Rakamı
Açıklama
1 0000 UTC
2 1200 UTC
3 0000 ve 1200 UTC
4 0600 UTC
5 1800 UTC
6 0600 ve 1200 UTC
7 0000, 1200 UTC ve ayrıca 0600 veya 1800 UTC
rasatlarından herhangi birisi.
8 0600, 1800 UTC ve ayrıca 0000 veya 1200 UTC
rasatlarından herhangi birisi.
9 0000, 0600, 1200 ve 1800 UTC
/ Diğer Saatler.
Not : Rasat saatlerinden de görüleceği üzere tek bir rasatta birden fazla saatin
ortalama değerleri rapor edilebilmektedir.
H 1 H 1 H 1 H 1 : Standart izobarik basınç seviyelerine ait, jeopotansiyel metre
H 2 H 2 H 2 H 2
cinsinden aylık ortalama yükseklik değerleri.
................. Not: Jeopotansiyel yükseklik değeri 9999 jeopotansiyel metreyi
H n H n H n H n aştığı durumlarda on binler hanesi atılarak kodlama işlemi yapılır.
II
iii
: WMO Blok numarası Türkiye için 17 kodlanmaktadır.
: WMO Blok numarası dahilinde istasyonlara verilen istasyon numarası.
101

JJJ
: Aylık ortalama değerler raporunun ait olduğu yılın son üç rakamı.
Örneğin 2002 için JJJ 002 olarak kodlanır.
L a L a L a
L 0 L 0 L 0 L 0
: Ondalıklı olarak istasyona ait enlem derecesi.
: Ondalıklı olarak istasyona ait boylam derecesi.
MM : Aylık ortalama değerler raporunun ait olduğu ayın kod rakamı.
Örneğin Ocak ayı için MM, 01 Ekim ayı için MM, 10 kodlanır.
Not : Rüzgar hızı knot cinsinden verildiği zaman MM’ e 50 ilave
edilir. Rüzgar hızı m/sn cinsinden verildiği zaman ise MM
aynen kodlanır.
n v1 : Đlgili standart izobarik basınç seviyesine ait rüzgar rasadı yapılmayan
n v2 yada bilgi kaybı olan gün sayısı.
.... Not : n v , 9 olarak kodlandığında bu, ilgili standart seviyeye ait 9 veya
n vn daha fazla günün rasadının olmadığını gösterir.
n T1 n T1
n T2 n T2
.........
n Tn n Tn
: Đlgili standart izobarik basınç seviyesine ait sıcaklık değerleri
olmayan yada bilgi kaybı olan gün sayısı.
P 0 P 0 P 0
Q c
: Balonun bırakıldığı anda yerde ölçülen yer basınç değerinin
aylık ortalaması. Hektopaskal cinsinden kodlanır.
: Yer küresinin çeyrek daireler şeklinde bölümleri.
(Kod Tablosu 3333)
Kod Rakamı Enlem Boylam
1 Kuzey Doğu
3 Güney Doğu
5 Güney Batı
7 Kuzey Batı
Not : Gemi Greenwich boylamında ( 180 0 veya 00 0 ) ise kuzey yarım kürede
Q c = 1 veya 7, güney yarım kürede Q c = 3 veya 5 kodlanır. Gemi Ekvatorda ise
102

doğu boylamlarında Q c = 1 veya 3, batı boylamlarında ise Q c = 1 veya 7
kodlanır.
r f1 r f1 : Standart izobarik basınç seviyelerindeki rüzgar devamlılığı.
r f2 r f2 Not: Rüzgar devamlılığı yüzde olarak (%) kodlanır ve vektör rüzgar
....... hızının ortalama rüzgar hızına bölünmesiyle bulunur.
r fn r fn
T 0 T 0 T 0
T 1 T 1 T 1
: Đstasyon yer seviyesinden başlamak üzere, standart izobarik
basınç seviyelerindeki aylık ortalama ( 0 C) cinsinden sıcaklık
.......... değerleri.
T n T n T n
Not : Negatif sıcaklıklarda sıcaklığın mutlak değerine
500 ilave edilir.
103

8.4 ÖRNEK CLIMAT TEMP RAPORUNUN DEKOD EDĐLMESĐ
VE RASAT FORMATI
Bu bölümde Ankara Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Ravinsonde
istasyonuna ait Aralık 2001 ayına ait CLIMAT TEMP raporu örnek olarak
dekod edilmiştir.
CLIMAT TEMP
62001 17130 19120 17034 14550 05110 35055 21408 29840 05790
82073 23617 55220 07421 04079 23824 90340 00151 12076 24530
16080 00701 84092 26036 34360 00632 63096 26139 59900 00932
82096 26339 02990 01162 79198 26534 34860 30932 88398 26335=
CLIMAT TEMP : Hazırlanan raporun ismi. Söz konusu rapor tek veya özel
bir rapor olduğu için rapora konulur.
62 : MM, Raporun ait olduğu ay. 12. Aralık ayı. Rüzgar hızı knot olduğu
için MM’ e 50 ilave edilmiştir.
001 : JJJ, Raporun ait olduğu yılın son üç rakamı. 2001 yılı.
17 : II, WMO Blok numarası.
130 : iii, Đstasyon numarası.
1 : g, Rasat saati 0000 UTC.
912 : P 0 P 0 P 0 , Yer basıncının aylık ortalaması 912 hPa.
0 : T 0 T 0 T 0 , Yer sıcaklık ortalamasının ilk rakamı (yer sıcaklığı 1.7 0 C).
17 : T 0 T 0 T 0 , Yer sıcaklık ortalamasının diğer iki rakamı (yer sıcaklığı 1.7 0 C).
034 : D 0 D 0 D 0 , Yer sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın
ortalaması (3.4 0 C)
1455 : H 1 H 1 H 1 H 1 , 850 hPa ortalama yüksekliği (1455 jpm).
0 : n T1 n T1 , 850 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T1 n T1 , 850 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
511 : T 1 T 1 T 1 , 850 hPa ortalama sıcaklığı (-1.1 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
0 : D 1 , 850 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (3.5 0 C)
35 : D 1 D 1 , 850 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (3.5 0 C).
0 : n v1 , 850 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu
için 0 dır.
55 : r f1 r f1 , 850 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 55).
214 : d v1 d v1 d v1 , 850 hPa’ da vektör rüzgar yünü (214 derece).
08 : f v1 f v1 , 850 hPa’ da vektör rüzgar hızı (8 knot).
104

2984 : H 2 H 2 H 2 H 2 , 700 hPa ortalama yüksekliği (2984 jpm).
0 : n T2 n T2 , 700 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T2 n T2 , 700 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
579 : T 2 T 2 T 2 , 700 hPa ortalama sıcaklığı (-7.9 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
0 : D 2 , 700 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (8.2 0 C)
82 : D 2 D 2 , 700 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (8.2 0 C).
0 : n v2 , 700 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu
için 0 dır.
73 : r f2 r f2 , 700 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 73).
236 : d v2 d v2 d v2 , 700 hPa’ da vektör rüzgar yünü (236 derece).
17 : f v2 f v2 , 700 hPa’ da vektör rüzgar hızı (17 knot).
5522 : H 3 H 3 H 3 H 3 , 500 hPa ortalama yüksekliği (5522 jpm).
0 : n T3 n T3 , 500 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T3 n T3 , 500 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
742 : T 3 T 3 T 3 , 500 hPa ortalama sıcaklığı (-24.2 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
1 : D 3 , 500 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (10.4 0 C)
04 : D 3 D 3 , 500 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (10.4 0 C).
0 : n v3 , 500 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu
için 0 dır.
79 : r f3 r f3 , 500 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 79).
238 : d v3 d v3 d v3 , 500 hPa’ da vektör rüzgar yünü (238 derece).
24 : f v3 f v3 , 500 hPa’ da vektör rüzgar hızı (24 knot).
9034 : H 4 H 4 H 4 H 4 , 300 hPa ortalama yüksekliği (9034 jpm).
0 : n T4 n T4 , 300 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T4 n T4 , 300 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
015 : T 4 T 4 T 4 , 300 hPa ortalama sıcaklığı (-51.5 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
1 : D 4 , 300 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (11.2 0 C)
12 : D 4 D 4 , 300 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (11.2 0 C).
0 : n v4 , 300 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu
için 0 dır.
76 : r f4 r f4 , 300 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 76).
245 : d v4 d v4 d v4 , 300 hPa’ da vektör rüzgar yünü (245 derece).
105

30 : f v4 f v4 , 300 hPa’ da vektör rüzgar hızı (30 knot).
1608 : H 5 H 5 H 5 H 5 , 200 hPa ortalama yüksekliği (11608 jpm 9999’ un üzerinde
olduğu için onbinler hanesi atılarak kodlanmış).
0 : n T5 n T5 , 200 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T5 n T5 , 200 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
070 : T 5 T 5 T 5 , 200 hPa ortalama sıcaklığı (-57.0 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
1 : D 5 , 200 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (18.4 0 C)
84 : D 5 D 5 , 200 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (18.4 0 C).
0 : n v5 , 200 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu
için 0 dır.
92 : r f5 r f5 , 200 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 92).
260 : d v5 d v5 d v5 , 200 hPa’ da vektör rüzgar yünü (260 derece).
36 : f v5 f v5 , 200 hPa’ da vektör rüzgar hızı (36 knot).
3436 : H 6 H 6 H 6 H 6 , 150 hPa ortalama yüksekliği (13436 jpm 9999’ un üzerinde
olduğu için onbinler hanesi atılarak kodlanmış).
0 : n T6 n T6 , 150 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T6 n T6 , 150 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
063 : T 6 T 6 T 6 , 150 hPa ortalama sıcaklığı (-56.3 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
2 : D 6 , 150 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (26.3 0 C)
63 : D 6 D 6 , 150 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (26.3 0 C).
0 : n v6 , 150 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu
için 0 dır.
96 : r f6 r f6 , 150 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 96).
261 : d v6 d v6 d v6 , 150 hPa’ da vektör rüzgar yünü (261 derece).
39 : f v6 f v6 , 150 hPa’ da vektör rüzgar hızı (39 knot).
5990 : H 7 H 7 H 7 H 7 , 100 hPa ortalama yüksekliği (15990 jpm 9999’ un üzerinde
olduğu için onbinler hanesi atılarak kodlanmış).
0 : n T7 n T7 , 100 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T7 n T7 , 100 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
093 : T 7 T 7 T 7 , 100 hPa ortalama sıcaklığı (-59.3 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
2 : D 7 , 100 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (28.2 0 C)
106

82 : D 7 D 7 , 100 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (28.2 0 C).
0 : n v7 , 100 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu
için 0 dır.
96 : r f7 r f7 , 100 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 96).
263 : d v7 d v7 d v7 , 100 hPa’ da vektör rüzgar yünü (263 derece).
39 : f v7 f v7 , 100 hPa’ da vektör rüzgar hızı (39 knot).
0299 : H 8 H 8 H 8 H 8 , 50 hPa ortalama yüksekliği (20299 jpm 9999’ un üzerinde
olduğu için onbinler hanesi atılarak kodlanmış).
0 : n T8 n T8 , 50 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
0 : n T8 n T8 , 50 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Tam olduğu için 0 dır.
116 : T 8 T 8 T 8 , 50 hPa ortalama sıcaklığı (-61.6 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
2 : D 8 , 50 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (27.9 0 C)
79 : D 8 D 8 , 50 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (27.9 0 C).
1 : n v8 , 50 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Bir gün
eksik olduğu için 1 dir.
98 : r f8 r f8 , 50 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 98).
265 : d v8 d v8 d v8 , 50 hPa’ da vektör rüzgar yünü (265 derece).
34 : f v8 f v8 , 50 hPa’ da vektör rüzgar hızı (34 knot).
3486 : H 9 H 9 H 9 H 9 , 30 hPa ortalama yüksekliği (23486 jpm 9999’ un üzerinde
olduğu için onbinler hanesi atılarak kodlanmış).
0 : n T9 n T9 , 30 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. Đlk rakam 0 dır.
3 : n T9 n T9 , 30 hPa’ da rasat yapılmayan gün sayısı. 3 gün eksik.
093 : T 9 T 9 T 9 , 30 hPa ortalama sıcaklığı (-59.3 0 C sıcaklık negatif olduğu için
500 ilave edilmiştir).
2 : D 9 , 30 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
ilk rakamı. (28.8 0 C)
88 : D 9 D 9 , 30 hPa sıcaklığı ila işba sıcaklığı arasındaki farkın ortalamasının
diğer iki rakamı (28.8 0 C).
3 : n v9 , 30 hPa’ da rüzgar rasadı yapılmayan gün sayısı. Üç gün
eksik olduğu için 3 dür.
98 : r f9 r f9 , 30 hPa’ daki rüzgar devamlılığı. (% 98).
263 : d v9 d v9 d v9 , 30 hPa’ da vektör rüzgar yünü (263 derece).
35 : f v9 f v9 , 30 hPa’ da vektör rüzgar hızı (35 knot).
107

CLIMAT TEMP raporları yayınlanırken bazı format kurallarına dikkat
edilmelidir. Bu kurallar şunlardır:
(1) Tek veya özel bir rapor hazırlanmış ise mutlaka CLIMAT TEMP ismi
olmalıdır.
(2) Genel CLIMAT TEMP raporunun formatında, her satırda aralarında
boşluk olmak üzere, 5’ li bilgi grupları bulunmaktadır. Tek satırda 10 adet
5’ li bilgi grubu vardır.
(3) Kayıp olan veya ay boyunca elde edilememiş olan bilgiler kesme “/”
olarak rapor edilmelidir.
108