7. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1991] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Buna göre hangi elementin izotopları araştırılacaktır? Bronz Çağı'nda
kullanılan elementin başlıca bakır olduğu düşünülürse, akla ilk gelen
element bakırdır. Yapılan araştırınalar bakırın aynı bir yataktaki izotop
oranlarının birbirinden farklı olması nedeniyle bunun mümkün
olmadığını ortaya koymuştur. Buna karşılık kurşunun bu amaca çok uygun
olduğu birçok araştırıcı tarafından kabul edilmektedir. Bunun nedenleri
şöyle sıralanabilir: Filizinoluşumunda içinde kurşun bulunmasa bile,
uranyum ve toryumun radyoaktif bozunmasının sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.
Dolayısıyla kurşun kasiterit SnO, hariç (bazan nadiren kasiteritte
bile) bütün kayaçlarda bulunan bir elementtir. Bakırdan yapılan
Bronz çağı alaşımlarında ise %0.001 ile %7-8 oranlarında bulunmaktadır.
Bulunan bu miktarlar da günümüz teknolojisi ile analizlenebilecek
büyüklükte olduğundan kurşun amaca uygundur. Aynı zamanda bu oranlar
maden yatağının oluşma yaşı ile de ilişkilidir. Orneğin Keban yatağı
76 ve maden yatakları 43 milyon yıllıktır. Anadolu bakır madeni açısından
oldukça zengindir ve bazılarının Kalkolitik Çağ'dan beri işletildiği
tahmin edilmektedir. Şekil: 1'de Türkiye bakır madeni yataklarının bölgeleri
görülmektedir. Çizelge: l'de ise, bu yatakların izotop oranları ve
yaşları verilmektedir. 208/206 Pb oranına karşı 207/206Pb grafiksel gösterilirse
her bir izotop oran değerlerinin belli bir bölgeye düştüğü görüımektedir
(Şekil: 2). Bu gruplaşma maden yatağının oluşum yaşıyla da ilişkilidir.
Yukarı doğru olan gruplar daha yaşlıdır. Yaş ve izotop oranları karşılaştırıldığında,
Şekil 2'de görüldüğü gibi beş ayrı grupta toplamak mümkündür.
En genç oluşum Çanakkale bölgesindekidir. Buranın kurşun izotop
analizleri sonuçları bulunmaktadır.
İkinci grup Keban bölgesini kapsamaktadır.
Üçüncü grup, oluşum yaşı açısından 55-40 Ma olan Maderı, Yapraklı
ve Amasya-Tokat'ı kapsamaktadır.
Dördüncü, Kıbrıs, Yapraklı, Amasya-Tokat ve Siirt yataklarını içermektedir.
Beşinci grup ise Küre, Giresun, İstanbul ve Murgul'u kapsamaktadır.
Giresun ile Küre'nin yaşı tutmarnakta ise de kurşun izotop oranları uyuşmaktadır.
Murgul ve Giresun'un yaşı aynı olduğundan her ikisini de aynı
gruba almak daha doğru olur kanaatındayız.
Arkeolojik eserlerin kurşun izotop analizleri hangi bölgeye düşerse,
eserin kaynağı o bölge rnaderı yarağına ait olduğu kesinlik kazanır. Ancak,
eser korrozyona uğramış ise, izotop oran değerleri daha çok bulun-
82