7. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1991] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

1978; Sundick 1978). Bu alandaki araştırmaların yeterli düzeye ulaşamamasının
en büyük nedeni, sağlam ve yeterli sayıda iskelet içeren populasyonların
sayıca az olmasıdır.
Bu çalışmada Anadolu için geniş sayılabilecek bir iskelet populasyonu
olan Topaklı'dan ele geçen bebek, çocuk, yeniyetme ve gençlere ait
kalça kemiklerinin -ağırlıklı olarak ilium- büyümesi incelenmektedir. Buna
ek olarak, iskeletlerin biyolojik ölüm yaşının saptanmasında ilium ölçülerinin
kullanılıp kullanılamayacağı tartışılmaktadır.
2. Veri Kaynakları ve Yöntem
Araştırmanın konusunu oluşturan iskeletlerin çıkarıldığı Topaklı Höyük,
Ankara-Kayseri karayolu üzerinde yer alır ve Nevşehir ili Avanos ilçesine
bağlıdır. Höyüğün en üst katından ele geçirilen ve M.S. 6-7. yüzyıllara
tarihlenen (Polacco 1973) iskeletlerin arıtropolojik incelemesi
Güleç (1987) tarafından gerçekleştirilmiştir. Topluluğun uzun kemikleri
ve pelvis (leğen kemiği)'leri de çeşitli araştırmalara konu olmuştur (Sevim
1988; Coşkun 1988).
Topaklı'daki arkeolojik kazılar sonucunda 190 mezardan 187 bireye
ait iskelet kalıntısı ele geçmiş olup, bunlardan 97'si (%51,8) 20 yaşın altındadır
(Güleç 1987). Büyüme aşamasındaki bireylerden ancak 44'ünün
iliumu üzerinde ölçü alınabilmiştir.
İskelet populasyonlarında büyüme sürecinin incelenmesi sırasında en
belirgin güçlük yaş belirlemede ortaya çıkmaktadır. Bedensel büyümenin
süregeldiği yaş dilimlerinde "en güvenilir" yaşlandırma yöntemi dişlerirı
çıkış ve gelişme aşarnalanna dayanılarak yapılmaktadır. Topaklı bireylerinin
yaşlandırılmasmda Ubelaker (1978)'in diş gelişim tablosu gözönüne
alınmıştır.
Kalça kemiği (os coxae)'ni oluşturan üç kemikten biri ve aynı zamanda
en büyüğü olan ilium üzerinde iki ölçü alınmıştır. Bunlardan ilki,
ön üst diken (spina iliaca anterior superior) ile arka üst diken (spina iliaca
posterior superior) arasındaki uzaklık olup, ilium kanat genişliği olarak
tanımlanır. Ikinci ölçü, ilium kanat yüksekliği, linea arcuata'nın en
derin olduğu nokta ile kanadın en üst noktası arasındaki uzaklıktır (Çizim:
1).
Büyümenin tamamlanmadığı iskeletlerde cinsiyet ayrımının güvenilir
bir biçimde gerçekleştirilmesi bireyin yaşıyla doğru orantılıdır. Ergenliğe
ulaşmamış bireylerde bedensel farklılıkların çok az düzeyde olması
nedeniyle bebeklik ve çocukluk döneminde ölen kişilerin cinsiyet ayrımı
oldukça güçtür. Bu güçlüğün yanı sıra birey sayısının az olması ve diğer
2