7. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1991] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

kemik yapısındaki toplanmasıdır. Ayrıca kemik yapısındaki eser element
miktarlan da değişebilir (Parker ve Toots, 1970; Lambert, Simpson ve
Sapunar, 1985, Kyle, 1986). Ancak stronsuyum ve çinko gibi bazı eser
elementler toprak altında önemli bir değişmeye uğramamaktadır (Rheingold,
Hues ve Cohen, 1983; Grynpas ve Pritzper, 1989). Bu elementler
diyet indikatörü olarak değerlendirilmektedir. Stronsuyumun yüksek oluşu
gıda rejiminin bitkisel, çinkonun yüksek oluşu ise hayvansalolduğunu
gösterir. Böylece incelenen bireylerin etçil ve otçul olarak sınıflandınlması
mümkün olmaktadır. (Edward, Fassey ve Yaffce, 1984; Beck, 1985;
Boaz ve Hampel, 1987; runca, 1987). Kemiğin inorganik yapısını oluşturan
hidroksi apatitte kalsiyumun fosfora oranı 2.16'dır. Bu oran kemik türüne
ve yerine göre değişiklik göstennez ancak yapıdaki belirgin bozunmalar
sonucu sapma gösterir (Posner, 1964; Grynpas, Pritzger ve
Hancock, 1987). Bu çalışmanın amacı Türkiye'nin üç farklı bölgesinden
elde edilen bazı arkeolojik insan ve hayvan kemiklerinin analizini yaparak
sonuçlarını değerlendinnektir. Çalışmada temel elementler; Ca, P, C
yaş ile ilgili elementler; F, N, diyet indikatörü olan elementler, Sr, Zn ve
değişikliğe uğrayan elementler; K, Fe analiz edilmiştir.
Deneyler ve Sonuçlar
Çalışılan kemik örneklerinin farklı kültür, yer ve yaştaki fosillerden
alınmış olmasına çalışıldı. Ornekler hakkındaki bazı antropolojik bilgiler
Tablo ı. de toplanmıştır. Yüzey toprağından arındırılan örneklerin yüzey
kısmı basit bir testereyle alındı. Hem dış hem de iç kısmı ayrı ayrı analiz
edildi. Temizlenen kemikler ultrasonik banyoda deiyonize su içinde yıkandı.
Kurutulup agat havanda öğütüldü.
Önce 100°C de suyundan kurtarılan örnekler yüksek derecelerde kül
edildi, 500 0de organik madde ve bağlısu, 900°C de CO, uzaklaştınldı.
Sonuçlar Tablo 2'de verilmiştir. Kül edilen örnekler iki farklı yöntemle
çözünürleştirildi; Lityum metaboratla (LiBO,) ergitme yöntemi ve asitte
çözme yöntemi. Kalsiyum, Zn, Fe ve K tayini için literatürde önerildiği
gibi LiBO, yöntemi kullanıldı (Medlin, Suhr, Bodkin, 1969; Omang,
1969). Stronsiyum tayini için ise HCl de çözme yöntemi uygulandı. Çünkü
Sr 100 ppm'in üzerindeki derişimIerde AAS ile tayin edildiğinde Li
ile kararlı çift tuz oluştunnakta ve hatalı sonuç vermektedir (Walter ve
Dean, 1974).
Çalışmada Philips PU200 atomik soğurma spektrometresi (AAS)
kullanıldı. Hava asetilen aleviyle, Pye unicam ve VWR katot lambalarıyla
çalışıldı. Deneylerdeki optimum koşullar aşağıda verilmiştir.
30