7. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1991] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Bu eserin sütun kısmı diğerlerinden farklı olarak mekik şeklindedir
ve radyograftan görüldüğü üzere içi doludur. Sütun kısmın çapı, biçimine
uygun olarak 8,8 mm ile 18 mm arasında değişmektedir. Çan şeklindeki
kaidenin çeperi ortalama 2,5 mm dir.
Radyograftan anlaşıldığı gibi şamdan kısmındaki çukur kısım eksenden
kaçıktır ve sivrileşerek son bulmaktadır. Bu nedenle çeperler 1 mm
ile 5 mm arasında değişmektedir. Ayrıca, sütun kısmında çekim-porozite
hatası ile kaidede porozite hatası görülmektedir, Sütun kısmı ile kaide,
perçin bağlantısı ile birleştirilmiştir.
Son olarak, Sultan Mecit Türbesi'nden gelen 21 cm boyunda, sütun
kısmı bir dal görüntüsünde olan buhur-şamdan üzerinde çalışılmıştır.
(Env. No: 4 B). Sütun kısım kıvrılan bir dal şeklindedir. Ayrıca bu sütun
kısma bağlı, süsleme elemanı olarak yerleştirilmiş, üzerlerinde yapraklar
bulunan küçük dallar bulunmaktadır. Eserin şamdan kısmı eğiktir ve Hile
biçimindedir. Buhur-şarndarıın, Resim 19'da fotoğrafı, Resim 2ü'de de X­
ışını radyografı görülmektedir.
Çan şeklindeki
kaidenin çeperleri ortalama 2 mm dir. Sütun kısmın
içi doludur ve porozite hatası dışında imalat hatası görülmemektedir. Lale
biçimi şamdan kısımda, şamdan çukuru kısa olup, son kısmın içi doludur.
Şamdan çeperleri 1 mm dolayındadır.
Sonuç
Radyografi teknikleriyle yapılan çalışmalarla, şamdanların farklı
yönlerden değerlendirmesi yapılabilmiştir. Genellikle, şamdanlar kaide
ve sütun kısmı olarak iki parçadan oluşmakta, mumluk sütun kısmın üzerinde
yer almaktadır.
İncelememizde yer alan şamdanlarda kaide ile sütun elemanların
bağlantısı iki tiptedir. Bunlar; perçin ve vida bağlamalarıdır. Perçin bağlama
kolay ve basit olması nedeniyle çokça kullanılmrştır.
Vida bağlama tipine daha az rastlanmıştır. Üzerinde çalışılan şamdanlara
ilişkin tayin edilen vida karakteristikleri, Tablo: 1'de, günümüzde
kullanılan, nispeten bu vidalara yakın vida tipleriyle (Metrik 6 [M6] ve
[W 1/4"] vidalarıyla) mukayeseli olarak verilmiştir.
Tablo: i incelendiğinde, eserlere ilişkin vidalarda, özellikle hatve parametresinin
büyük olduğu görülmektedir. Bu durum, vida helisinin "geniş"
olduğu anlamına gelmektedir. Bu şekilde, imalatı kolaylaştırmak ve
112