7. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1991] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

mektedir. Şamdan kısmın altında bir anza görülmektedir. Muhtemelen
bu arıza, kullanım arızasıdır.
Bu dört şamdandan ayrı olarak, II. Sultan Bayezid Türbesi'nden Türk
ve İslam Eserleri Müzesi'ne intikal etmiş 13 cm yüksekliğinden bir Osmanlı
buhur-şamdanı üzerinde de çalışılmıştır (Env. No: 39). Bu eserin
fotoğrafı Resim 13'de, gama radyografı Resim 12'de (en soldaki) ve X­
ışını radyografı da Resim 14'de verilmektedir.
Buhur-şamdanın kaidesi kısadır ve sütun kısmına doğru (bağlantı
için) yükselmektedir. Sütun kısım üzerinde, ortadaki büyük olmak üzere
üç elipsoidal-halka çıkıntı mevcuttur. Ortadaki halka çıkıntı çapı 1,7 cm
diğerleri ise yaklaşık 1 cm çapındadır. Radyograflardan görüldüğü gibi,
kaidenin içi boştur, ancak sütun kısmı doludur.
X-ışını radyografından görüldüğü gibi, alt kısımda porozite ve cüruf,
şamdan kısmın hemen altında çekim yırtığı biılunmaktadır. Bunlar
"önemli" olarak nitelenebilecek imalat hatalarıdır.
Ayrıca, radyograflardan hemen farkedildiği gibi şamdan kısmın. çukurluğu
eksenden kaçıktır. Cidar kalınlığı, bu nedenle, 1,5 mm ile 4 mm
arasında değişmektedir.
Üzerinde çalışılan bir diğer buhur-şamdan Diyarbakır'dan Türk ve İslam
Eserleri Müzesi'ne intikal etmiştir (Env. No: 1338). 12 cm yükseklikteki
bu buhur-şamdanın fotoğrafı Resim l S'de, X-ışını radyografı Resim
Iô'da, gama ışını radyografı da Resim l Z'de (ortada) görülmektedir.
Çan şeklinde kaidesi olan buhur-şamdanın kaide çeperleri ortalama 2
mm.dir. Sütun kısmın üzerinde halka tipi çıkıntı vardır ve radyograflardan
görüldüğü gibi sütun kısmın içi boştur. Sütun kısmın çeperleri yaklaşık
2 mm dir, ancak halka kısmında çeperler yaklaşık 3 mm olmaktadır.
Iç çeperler pürüzlüdür. Halka çıkıntı çapı ise ı,8 cm dir. Şamdan kısmında
çeperler ortalama 2 mm ve çap ise 2,4 cm dir.
Bu eserde kaide ile sütun kısmı perçin ile birleştirilmiştir. X-ışını
radyografında, kaidede kimi porozite arızaları görülmektedir. Kaide alt
çapı ortalama 8 cm, üst çapı ise yaklaşık 5,9 cm dir.
Bunlardan ayrı olarak, lale tipi şamdan kısmı olan 2 ı cm boyunda ve
Ayasofya Şehzadeler Türbesi'nde kullanılmış bir buhur-şamdan üzerinde
de çalışılmıştır (Env. No: 56). Fotografı Resim ı Tde görülen eserin X­
ışını radyografı Resim ı 8'de verilmiştir.
111